علت خستگی در بیماری ام اس | رهایی از خستگی در بیماری MS

بیماری مالتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری التهابی سیستم عصبی مرکزی است که منجر به آسیب عصبی در مغز و نخاع می‌شود. خستگی یکی از بارزترین علائم در تمامی انواع بیماری ام اس است، که می‌تواند در تمام مراحل این بیماری مشاهده شود. به طور کلی علت خستگی در بیماری ام اس می‌تواند ناشی از عوامل گوناگونی باشد.

انواع خستگی در بیماری ام اس

خستگی در بیماری ام اس انواع مختلفی داشته که به طور کلی آن را به دو نوع تقسیم بندی می‌کنند. اگرچه خستگی می‌تواند به دلیل یکی از این عوامل یا ترکیبی از آن‌ها باشد؛ اما به طور معمول خستگی در بیماری ام اس، ناشی از ترکیبی از انواع خستگی است. در ادامه به بررسی انواع خستگی در بیماران ام اس می‌پردازیم.

خستگی اولیه در بیماری ام اس (Primary Fatigue)

خستگی اولیه ناشی از التهاب و آسیب به سیستم عصبی مرکزی است. خستگی اولیه در بیماران ام اس منحصر به افراد مبتلا به بیماری ام اس است. این نوع خستگی معمولا شدیدتر از خستگی طبیعی است و با گرما و بعد از فعالیت بدتر می‌شود. خستگی اولیه مشابه با یک خستگی عمومی در بدن است که افراد ممکن است احساس کنند که قادر به انجام بسیاری از وظایف مانند قبل نیستند.

علت خستگی اولیه در بیماران ام اس چیست؟

اگرچه نظریه‌های گوناگونی مرتبط با علت خستگی اولیه در بیماری ام اس وجود دارد؛ با این حال علت دقیق خستگی ناشی از ام اس هنوز ناشناخته است. نظریه‌های مطرح شده، علت خستگی اولیه را مرتبط با فرایند بیماری ام اس می‌دانند. متداول ترین مکانیسم پیشنهادی برای خستگی اولیه در بیماری ام اس آسیب به سیستم عصبی مرکزی به علت اختلال در سیستم ایمنی است.

زمانی که سیستم ایمنی فعال است (مانند زمانی که یک ویروس در بدن است) خستگی به طور کلی افزایش می‌یابد. نظریه دیگر این است که در نتیجه بیماری ام اس هدایت پیام عصبی در مغز و نخاع کاهش یافته که منجر به افزایش خستگی در بیماران ام اس می‌شود.

خستگی ثانویه در بیماری ام اس (Secondary Fatigue)

خستگی ثانویه در بیماری ام اس مستقیما مربوط به بیماری ام اس و آسیب اعصاب نبوده و در نتیجه عواملی است که ممکن است ناشی از بیماری ام اس باشد. خستگی ثانویه یا خستگی غیر مرتبط با ام اس می‌تواند ناشی از عواملی از جمله اسپاسم عضلانی، کمبود خواب، افسردگی و... باشد.

بسیاری از عوامل مرتبط با خستگی ثانویه در بیماری ام اس با استراتژی‌های گوناگونی قابل کنترل است.

علت خستگی ثانویه در بیماران ام اس

همانطور که پیشتر توضیح داده شد انواع مختلفی از خستگی در افراد مبتلا به ام اس رخ می‌دهد. خستگی ثانویه در ام اس می‌تواند به طور غیر مستقیم ناشی از عوارض بیماری ام اس باشد. تشخیص عاملی که منجر به خستگی ثانویه در بیمارن ام اس شده است، می‌تواند به درمان و کاهش احساس خستگی کمک کند. در ادامه تعدادی از عواملی که در ایجاد خستگی ثانویه نقش دارند شرح داده شده است.

• تلاش بیشتر برای انجام فعالیت‌های روزانه؛ خستگی در بیماری ام اس

در بیماری ام اس، فرد برای انجام ساده ترین فعالیت‌ها ممکن است انرژی بیشتری صرف کند. هرکسی که برای انجام وظایف روزانه نیز مانند لباس پوشیدن، حمام کردن، تهیه غذ و... نیاز به تلاش قابل توجهی دارد، ممکن است در نتیجه خستگی بیشتری را تجربه کند. استفاده از وسایل کمکی و استراحت‌ در فواصل منظم حین انجام کار می‌تواند منجر به کاهش خستگی شود.

• مشکلات عضلانی؛ خستگی در بیماری ام اس

ضعف عضلانی، سفتی، اسپاسم عضلانی و... ممکن است منجر به احساس خستگی شود. زمانی که عضلات بدن عملکرد مناسبی نداشته باشند فرد زودتر احساس خستگی کرده و به تلاش بیشتری برای انجام فعالیت‌ها نیاز دارد. کنترل اسپاسم و سفتی عضلانی و همچنین تقویت عضلات ضعیف می‌تواند در کاهش خستگی ناشی از مشکلات عضلانی موثر باشد.

• اختلالات خواب؛ خستگی در بیماری ام اس

کمبود خواب یا اختلال در خواب یکی از شایع ترین علل خستگی است که می‌تواند عملکرد فرد را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار دهد. عوامل گوناگونی می‌تواند در خواب کافی و مناسب اختلال ایجاد کند. به عنوان مثال، افرادی که دارای اختلال عملکرد مثانه (شب ادراری) یا اسپاسم عضلانی شبانه هستند، ممکن است دچار کمبود خواب و در نتیجه احساس خستگی شوند.

همچنین ممکن است افراد مبتلا به بیماری ام اس وضعیتی به نام سندرم پای بیقرار مبتلا باشند که در آن احساس می‌کنند باید پاهای خود را حرکت دهند. یکی دیگر از شرایطی که خواب را تحت تاثیر قرار می دهد، آپنه خواب است که می‌تواند در خواب مناسب اختلال ایجاد کند.

• بی‌تحرکی و تحرک پایین؛ خستگی در بیماری ام اس

تحرک پایین و بی‌تحرکی طولانی مدت، سطح انرژی را کاهش داده و در نتیجه تناسب اندام را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. زمانی که سطح انرژی پایین باشد فرد زودتر احساس خستگی کرده و برای انجام فعالیت‌های روزمره انرژی بیشتری صرف می‌کند. ورزش مناسب و حفظ تناسب اندام می‌تواند در کاهش این نوع خستگی موثر واقع شود.

• اختلالات روانی و افسردگی؛ خستگی در بیماری ام اس

اختلالات روانی از جمله اضطراب و افسردگی از علائم شایع بیماری ام اس است. در برخی موارد احساس اضطراب و افسردگی می‌تواند خستگی را نیز افزایش دهد و فرد احساس بی‌حوصلگی کند. در خستگی ناشی از افسردگی در بیماران ام اس، سطح انرژی فرد کاهش می‌یابد و ممکن است فرد احساس‌کند توانایی انجام فعالیت‌های روزمره زندگی را ندارد.

• بدتر شدن علائم با گرما؛ خستگی در بیماری ام اس

به طور کلی گرما و افزایش دما، علائم بیماری ام اس را به طور موقت بدتر می‌کند. گرما، خستگی در بیماران ام اس را افزایش داده و باعث می‌شود زودتر خسته شوند. تغییرات آب و هوا، گرمای بیش از حد محیط زندگی یا فعالیت بدنی همگی می‌توانند تأثیر موقت در افزایش خستگی در بیماران ام اس داشته باشند.

• عفونت؛ خستگی در بیماری ام اس

از دیگر عوامل خستگی ثانویه در بیماری ام اس، عفونت است. عفونت به شیوه‌های گوناگونی می‌تواند منجر به افزایش خستگی در بیماران ام اس شود. یکی از عوارض رایج عفونت افزایش دمای بدن است که می‌تواند منجر به افزایش خستگی شود. به طور معمول با از بین رفتن عامل عفونت این خستگی برطرف می‌شود.

• عوارض جانبی دارو؛ خستگی در بیماری ام اس

عوارض جانبی بسیاری از داروهای رایجی که برای مدیریت ام اس و علائم مرتبط استفاده می‌شوند، خستگی در بیماران ام اس را افزایش می‌دهد. در بسیاری از موارد حذف یا جایگزین کردن این دارو‌ها ممکن نیست؛ با این حال پزشک می‌تواند دوزها یا زمان مصرف این داروها را به گونه‌ای تنظیم کند تا عوارض جانبی را تا حد ممکن کاهش دهد.

درمان خستگی در بیماری ام اس

خستگی می‌تواند تاثیر زیادی بر توانایی و عملکرد افراد مبتلا به بیماری ام اس داشته باشد و در نهایت کیفیت زندگی آن‌ها را کاهش دهد. اولین قدم برای کاهش و درمان خستگی در بیماری ام اس شناسایی نوع و علت خستگی در بیماری ام اس است که می‌تواند به یک برنامه درمانی موثر منجر شود. در ادامه تعدادی از روش‌های درمانی که می‌توانند به درمان خستگی در بیماری ام اس کمک کنند شرح داده شده است.

درمان پزشکی؛ خستگی در بیماری ام اس

خستگی در بیماری ام اس در بسیاری از موارد نتیجه عوارض دارویی است. اگر داروهایی مصرف می‌کنید که باعث خستگی می‌شوند، می‌توانید با پزشک خود برای حذف یا کاهش دوز این داروها و بهترین طریقه مصرف آن مشورت کنید. با این حال، اگر خستگی همچنان با فعالیت‌ها تداخل داشته باشد، پزشک می‌تواند داروهایی برای شما تجویز کند تا میزان خستگی را کاهش دهد.

کاردرمانی؛ خستگی در بیماری ام اس

کاردرمانی می‌تواند به شما روش‌هایی برای ساده کردن وظایف در محل کار و خانه آموزش دهد. کاردرمانی بیماران ام اس می‌تواند با تجویز وسایل کمکی مناسب و آموزش روش‌های جبرانی در صرفه جویی در مصرف انرژی به شما کمک کند.

همچنین یک کاردرمانگر با شناسایی عوامل موثر در ایجاد خستگی می‌تواند یه برنامه شخصی سازی شده شامل برنامه ورزشی منظم برای جلوگیری از بی‌تحرکی و تقویت عضلات طراحی کند.

توصیه‌هایی برای کاهش خستگی در بیماری ام اس

 خستگی یکی از علائم بیماری ام اس است که می‌تواند در عملکرد اختلال ایجاد کند و از این جهت یک علامت مهم برای مدیریت است. راه‌های مختلفی برای مبارزه با خستگی در بیماری ام اس وجود دارد. در ادامه چندین راه ساده و کاربردی جهت کاهش خستگی در بیماری ام اس شرح داده شده است.

ورزش منظم؛ خستگی در بیماری ام اس

ورزش منظم می‌تواند با افزایش انرژی، استقامت، کاهش وزن و... در کنترل خستگی موثر باشد. ورزش روزانه به مدت حداقل نیم ساعت به تناسب اندام و کنترل خستگی کمک می‌کند. سعی کنید قبل از ورزش به میزان کافی استراحت کنید تا کمتر خسته شوید. شدت فعالیت‌های ورزشی نباید به گونه‌ای باشد که بسیار شما را خسته کند. 

فعالیت در بهترین زمان روز؛ خستگی در بیماری ام اس

سعی کنید از بهترین زمان روز خود (زمانی که بیشترین سطح انرژی را دارید) برای ورزش و فعالیت‌های فیزیکی استفاده کنید. این زمان در بیماران ام ا متفاوت است اما به طور معمول بیشترین زمان خستگی عصر است که بهتر است فعالیت کمتری داشته باشید.

خواب کافی؛ خستگی در بیماری ام اس

خواب کافی در شب می‌تواند تا حد زیادی از خستگی شما در روز جلوگیری کند. همچنین چرت کوتاه در روز به خصوص قبل از فعالیت‌های فیزیکی می‌تواند در کاهش خستگی موثر باشد. سعی کنید پیش از ورزش نیز حدود 15 دقیقه بخوابید. اگر مشکلاتی وجود دارد که مانع خواب کافی می‌شود از جمله شب ادراری یا سندروم پای بیقرار، ابتدا به درمان این مشکلات بپردازید.

مدیریت گرما؛ خستگی در بیماری ام اس

استفاده از استراتژی‌های مدیریت گرما برای جلوگیری از گرمای بیش از حد نیز می‌تواند موثر واقع شود. پوشیدن کفش سبک و چند لایه لباس که هر زمان که خواستید بتوانید آن را در بیاورید کمک کننده است. همچنین می‌توانید مایعات خنک و اسپری آب همیشه همراه خود داشته باشید. بهتر است زمان‌های بیرون رفتن در هوای گرم را نیز محدود کنید.

مداخلات روانشناختی؛ خستگی در بیماری ام اس

استرس و افسردگی می‌تواند خستگی را در شما افزایش دهد. مداخلات روانشناختی، مانند مدیریت استرس می‌تواند در کاهش خستگی ناشی از عوامل روانی از جمله افسردگی موثر باشد. ورزش، تغذیه مناسب و تفریح می‌تواند در مدیریت استرس و افسردگی تاثیر داشته باشد. همچنین عضویت در یک گروه حمایتی می‌تواند بسیار به شما در مدیریت عوامل روانی کمک کند. 

اگرچه نمی‌توان به طور قطعی علتی برای خستگی در بیماران ام اس در نظر گرفت؛ با این حال عوامل گوناگونی می‌توانند در ایجاد خستگی در بیماران ام اس نقش داشته باشند. توجه به این عوامل بسیار مهم بوده، چرا که بیماران مبتلا به ام اس و اطرافیان آن‌ها گاهی اوقات خستگی خود را اشتباه تفسیر می‌کنند و ممکن است تصور کنند که افسرده هستند یا به اندازه کافی تلاش نمی‌کنند. خوشبختانه با استراتژی‌های گوناگون می‌توان خستگی در بیماری ام اس را مدیریت کرد.