انواع بیماری ام اس (MS) | کامل‌ترین طبقه‌بندی بیماری ام اس

بیماری ام اس، غیرقابل پیش بینی بوده و سیر پیشرفت این بیماری در افراد مختلف، متفاوت می‌باشد. به طور کلی انواع بیماری ام اس، دوره‌های مختلف بیماری ام اس را نیز نشان داده و می‌تواند بیانگر مرحله پیشرفت بیماری نیز باشد. به همین سبب، انواع بیماری ام اس می‌تواند به فرد کمک کند تا بتواند سیر بیماری را در دراز مدت پیش بینی کند. همچنین می‌تواند در تشخیص نوع بهترین درمان ممکن نیز کمک کند.

انواع بیماری ام اس (MS) و طبقه‌بندی آن

بیماری مولتیپل اسکلروزیس که به نام ام اس نیز شناخته می‌شود، یک بیماری خودایمنی مزمن است که سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی به اشتباه به میلین، که پوشش محافظی است که رشته‌های عصبی در سیستم عصبی مرکزی را احاطه کرده، حمله می‌کند. این حمله، منجر به آسیب به اعصاب می‌شود و می‌تواند اختلالاتی از جمله خستگی، ضعف، بی‌حسی، مشکل در راه رفتن، مشکلات بینایی و اختلالات شناختی را شامل شود. اما ام اس انواع مختلفی دارد که به طور کلی به موارد زیر تقسیم می‌شود:

• ام اس عود کننده-فروکش کننده
• ام اس پیشرونده ثانویه
• ام اس پیشرونده اولیه
• ام اس عود کننده پیشرونده

ام اس عود کننده-فروکش کننده (Relapsing Remitting MS)؛ انواع بیماری ام اس

از انواع بیماری ام اس و شایعترین آن، ام اس عود کننده-فروکش کننده (RRMS) است که حدود 85 درصد از افرادی که دچار بیماری ام اس هستند، با این نوع از بیماری ام اس تشخیص داده می‌شوند. برای توضیح این نوع از بیماری ام اس ابتدا لازم است معنای دوره‌های عود یا تشدید بیماری را بدانیم.

عود به معنای ظاهر شدن علائم جدید یا تشدید علائم قبلی است که به مدت حداقل 24 ساعت پس از یک حمله باقی مانده است. عودها می‌توانند از خفیف تا شدید متفاوت باشند. در طول عود یا حملات التهابی، سلول‌های ایمنی باعث آسیب‌های کوچک و موضعی می‌شوند که باعث شده علائم عصبی جدیدی به وجود ‌آید یا ممکن است علائمی که وجود دارند بدتر شود.

از آنجایی که این آسیب در محل‌های گوناگونی از دستگاه عصبی مرکزی ممکن است رخ دهد، هیچ دو نفری دقیقا علائم مشابهی ندارند. در نوع ام اس عود کننده-فروکش کننده پس از عود، علائم معمولا در مدت زمان کوتاهی در طی چند ساعت یا چند روز ظاهر می‌شوند و اغلب برای چند هفته باقی می‌مانند و پس از آن یک بهبودی نسبی یا کامل رخ می‌دهد.

به بیان ساده، اگرچه در این نوع از ام اس پس از حملات، علائم بیمار بدتر می‌شوند، اما در فاز بهبودی بیشتر علائم بهبود یافته و حتی همه علائم ایجاد شده ممکن است ناپدید شوند. با این حال این بهبودی در برخی موارد صد در صدی نبوده و برخی از علائم ایجاد شده ممکن است ادامه یافته و دائمی شوند.

ام اس عود کننده-فروکش کننده خوش‌خیم‌تر از سایر انواع این بیماری است و به نظر می‌رسد بهتر به درمان پاسخ می‌دهد. با این حال هرچه زمان می‌گذرد، جبران آسیب‌های ناشی از هر عود برای بدن دشوارتر شده و به تدریج ناتوانی فرد افزایش می‌یابد. وقتی سیر بیماری پیشرفت می‌کند، ممکن است به ام اس نوع پیشرونده ثانویه تغییر یابد.

ام اس پیشرونده ثانویه (Secondary Progressive MS)؛ انواع بیماری ام اس

ام اس پیشرونده ثانویه (SPMS) در اکثر موارد در افرادی رخ می‌دهد که در ابتدا به نوع عود کننده و فروکش کننده مبتلا بوده‌اند. به عبارت دیگر، ام اس پیشرونده ثانویه به عنوان مرحله دوم بیماری برای بسیاری از مبتلایان بیماری ام اس است. انتقال از ام اس عود کننده-فروکش کننده به ام اس پیشرونده ثانویه عموما در افرادی رخ می‌دهد که حداقل 10 سال تشخیص نوع ام اس آن‌ها عود کننده-فروکش کننده بوده است و با پیشرفت سیر بیماری به نوع ام اس پیشرونده ثانویه تغییر می‌کند.

فردی که به ام اس پیشرونده ثانویه مبتلا است، احتمالا در گذشته دوره‌های عود بیماری داشته اما اکنون حملات عود کمتری رخ داده یا رخ نمی‌دهد. با این حال این نوع ام اس با بدتر شدن تدریجی پیشرونده در عملکرد عصبی در طول زمان مشخص شده، بدون اینکه علائم واضحی از بهبودی وجود داشته باشد. برخی از افراد همچنان ممکن است دوره عود را نیز تجربه کنند، اما معمولا بهبودی کامل پس از حملات وجود ندارد.

ام اس پیشرونده اولیه (Primary Progressive MS)؛ انواع بیماری ام اس

ام اس پیشرونده اولیه تقریبا در 15-10 درصد افراد مبتلا به ام اس تشخیص داده می‌شود. در این نوع ام اس بدتر شدن تدریجی علائم در طول زمان رخ می‌دهد. برای تشخیص MS پیشرونده اولیه، به طور معمول فرد هیچ دوره عود بیماری نداشته، اما به طور کلی عملکرد و شدت ناتوانی طی حداقل یک سال بدتر می‌شود.

اگرچه بدتر شدن سیر بیماری، مانند دوره‌های عود در سایر انواع ام اس نیست، اما در این نوع ام اس دوره‌های بهبودی نسبی یا بهبودی کامل وجود ندارد و پس از بروز یا تشدید علائم بهبودی رخ نمی‌دهد. با این حال دوره‌هایی برای این افراد وجود دارد که ممکن است پیشرفت بیماری برای مدتی متوقف شده و وضعیت فرد تثبیت شود.

ام اس عود کننده پیشرونده (Progressive Relapsing MS)؛ انواع بیماری ام اس

حدود 5 درصد از مبتلایان به بیماران ام اس به نوع ام اس عود کننده پیشرونده دچار می‌شوند. در این نوع از بیماری ام اس، بیماری به تدریج بدتر شده و همزمان دوره‌های عود بیماری بدون بهبودی کامل وجود دارد. به بیان ساده می‌توان گفت این نوع ام اس ترکیبی از پیشرونده اولیه و نوع عود کننده فروکش کننده است؛ با این تفاوت که دوره بهبودی وجود نداشته و بیماری به مرور زمان همراه با حملات عود کننده بدتر می‌شود. این نوع از بیماری ام اس، وخیم‌ ترین نوع این بیماری محسوب شده که خوشبختانه نسبت به سایر انواع این بیماری شایع نیست.

سندروم جدا شده بالینی (clinically isolated syndrome) چیست؟؛ اولین نشانه‌های بیماری ام اس

بسیاری از افراد ممکن است علائمی را داشته باشند که شباهت زیادی به علائم بیماری ام اس دارد، اما هرگز به ام اس مبتلا نشوند. سندروم جدا شده بالینی (CIS) به اولین قسمت از علائم عصبی ناشی از التهاب و آسیب در سیستم عصبی مرکزی اشاره دارد که علائمی از جمله سرگیجه، ضعف در بازوها و پاها، از دست دادن کنترل حرکات بدن، مشکلات مثانه، مشکلات بینایی، بی حسی یا سوزن سوزن شدن و… را ایجاد می‌کند. در سندروم جدا شده بالینی، فرد باید حداقل 24 ساعت علائم ذکر شده را تجربه کند.

در برخی تقسیم بندی‌های انواع بیماری ام اس، سندروم جدا شده بالینی به عنوان دوره‌ای از بیماری است که نشان می‌دهد ممکن است فرد در آینده به ام اس به خصوص نوع عود کننده-فروکش کننده، مبتلا خواهد شد. شروع درمان زودهنگام پس از بروز علائم سندورم جدا شده بالینی ممکن است شروع بیماری ام اس را به تاخیر بیندازد یا از آن جلوگیری کند.

همچنین ممکن است ناتوانی های بعدی ناشی از التهاب و آسیب بیشتر به سلول‌های عصبی را به حداقل برساند. اگرچه سندروم جدا شده بالینی می‌تواند به عنوان دوره‌ای از بیماری ام اس تعریف شود، اما همه افرادی که این عارضه را تجربه می‌کنند، به این عارضه مبتلا نمی‌شوند. با این حال بالای 60 درصد از کسانی که یک دوره سندروم جدا شده بالینی را تجربه می‌کنند، تشخیص ام اس را دریافت خواهند کرد.

نقش کاردرمانی در درمان تمامی انواع بیماری ام اس

امروزه علاوه بر دارو درمانی، درمان‌های دیگری وجود دارند که می‌توانند به کنترل بیماری ام اس کمک کنند. کاردرمانی یکی از شاخه‌های توانبخشی است که می‌تواند در درمان بیماران ام اس بسیار موثر واقع شود. کاردرمانگران با توجه به نوع بیماری ام اس و شدت علائم بیماری، برنامه درمانی به خصوصی با توجه به نیازهای فرد طراحی کرده، تا فرد بتواند عملکرد و استقلال خود را بهبود بخشد یا حفظ نماید. همچنین کاردرمانی مستمر می‌تواند در جلوگیری از تغییر نوع بیماری ام اس به نوع پیشرفته‌تر کمک کرده و یا آن را به تعویق بیندازد.

هر یک از انواع ام اس ممکن است در افراد به صورت فعال یا غیر فعال باشند. به این معنی که ممکن است پیشرفت بیماری در آن نوع متوقف شده یا پیشرفت کند و بدتر شود. به همین جهت هر یک از انواع ام اس، در صورت پیشرفت بیماری ممکن است به نوع پیشرفته‌تری تبدیل شود. انواع وخیم این بیماری شایع نیستند و در صورت درمان در مراحل پیشین ممکن است بیماران هرگز این انواع را تجربه نکنند. خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم پزشکی و با تشخیص دقیق نوع ام اس، انتخاب بهترین درمان ممکن میسر شده است.