بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC) چیست؟ | آشنایی با مثلث غضروفی لیگامانی کف دست

امروزه یکی از شکایت‌های اصلی مراجعین ارتوپدی، درد‌های منتشر یا غیرمنتشر در مچ دست است. نوع سبک زندگی، شغل افراد، نداشتن ارگونومی مناسب و تحرک کافی، به مرور باعث ایجاد درد می‌شود. علاوه بر این، بر اثر ضربه و تروما ممکن است ساختار استخوانی، تاندونی و عصبی در مچ دست  یا بالاتر، دچار آسیب شده و علائمی همچون درد، بی ثباتی و کاهش دامنه حرکتی را ایجاد کند. برخی از افراد، به دلیل آسیب به ساختاری مثلثی در مچ دست، از درد حین حرکت مچ دست رنج می‌برند. این ساختار بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC) نام دارد که در ادامه به بررسی آناتومی، تشخیص، درمان و توانبخشی آن می‌پردازیم.

بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC) چیست؟

بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC) یک کمپلکس مثلثی در مچ دست است که از لیگامان و غضروف تشکیل و بخشی از آن توسط ساختار‌های استخوانی مچ دست، احاطه شده‌ است. در امتداد بخش انتهایی استخوان ساعد (اولنا) و کناره‌ دو استخوان کوچک در مچ (تریکوترم و لونیت)، بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC) قرار دارد. عملکرد اصلی این ساختارِ لیگامانی-غضروفی ایجاد ثبات در مچ دست است. در اغلب موارد، آسیب به انتهای استخوان ساعد در مچ دست، منجر به آسیب این مثلث می‌شود.

پیشنهاد مطالعه : کانتراکچر دوپوئیترن چیست؟

علل آسیب به بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC)

آسیب به بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC) به دو صورت شایع بوده و به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. نوع اول آسیب دیدگی، در واقع یک ساییدگیِ طبیعی است و به دلیل افزایش سن و ضعف لیگامانی ایجاد می‌شود. همچنین این نوع آسیب به بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC) نسبت به نوع دیگر شایع تر است. نوع دیگر پارگی، ناشی از ضربه و آسیب است. این آسیب‌ها می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد.

• افتادن روی دست یا مچ دست
• شکستگی در انتهای استخوان ساعد (رادیوس)

علائم و نشانه‌های بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC) آسیب دیده

پارگی ساختار بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC) لزوما با درد یا علائم دیگری ظاهر نمی‌شود. ممکن است مثلث غضروفی مچ دست آسیب دیده باشد اما بدون هیچ علائمی باشد. پس چگونه می‌توانیم آسیب را تشخیص دهیم؟ هر چند تشخیص دقیق با MRI داده می‌شود اما ممکن است علامت‌های زیر هم دیده شود.

• درد
• ضعف مچ دست
• محدودیت حرکتی
• بی ثباتی مچ دست

روش‌های تشخیصی آسیب بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC)

راه‌های تشخیص پارگی TFCC با استفاده از چند تست ساده فیزیکی و همینطور MRI است. اما همانطور که گفتیم، اگر علامت بالینی وجود نداشته باشد، روش قطعیِ تشخیص، همان MRI است.

تست‌های بالینی بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC)

در معاینه بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC) باید به پوزیشن مچ دست و ساعد دقت کنیم. بهتر است حین تست گیری ساعد در وضعیت پرونیشن قرار گیرد. همچنین چند تست فیزیکی برای پزیفورم (یکی از استخوان‌های مچ دست) می‌تواند برای تشخیص بهتر و دقیق تر به ما کمک کند.

• TFCC compression test: در این تست مچ دست را در وضعیت طبیعی قرار می‌دهیم سپس با حرکت اولنار دیویژن، کمپلکس مثلث لیگامانی_غضروغی را فشرده می‌کنیم. در این حالت، علائم TFCC آسیب دیده ظاهر می‌شود.
• TFCC stress test: با انحراف استخوان اولنار، یعنی حرکت اولنار دیویژن، در طول استخوان اولنار فشار وارد می‌کنیم. در صورت آسیب علائم دیده می‌شود.
• Press test: در استفاده از این تست، بیمار با مچ دست اکستند شده خود را از روی صندلی بلند می‌کند. وجود درد در این وضعیت، نشانه تستِ مثبت است.
• Supination test: در این تست مراجع زیر میز را در حالتی که ساعد در پوزیشن سوپینیشن است می‌گیرد. اگر به سطح پشتی مثلث TFCC آسیبی رسیده باشد؛ علامت درد ظاهر می‌شود.

تصویر برداری تشخیصی بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC)

بسته به اینکه بافت نرم یا استخوان‌های ساختار مثلث TFCC آسیب دیده باشد، تصویر برداری، در تشخیص این آسیب به ما کمک می‌کند.

• Radiographys: استفاده از X-Ray برای تشخیص شکستگی استخوان‌های لونیت انتهای رادیوس اسکافوئید و تریکوتروم می‌تواند تغییر در ساختار TFCC را نشان دهد.
• MRI: اگر لیگامان‌های کمپلکس TFCC دچار آسیب و یا ضعف به دلیل افزایش سن شده باشد، می‌توانیم با تصویری که از MRI می‌گیریم، این بافت نرم را ارزیابی کنیم.

درمان آسیب بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC)

همانند برخی از آسیب‌های التهابی تاندون‌ها و اعصابِ دست، درمان‌هایی برای بهبود TFCC آسیب دیده وجود دارد. این درمان‌ها شامل درمان های غیر جراحی و درمان جراحی است.

درمان غیر جراحی بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC)

پس از تشخیص پارگی و یا بی ثباتی در ساختار مثلث مچ دست، اولین راه درمانی ما درمان‌های غیر جراحی است. این درمان‌ها شامل استفاده از مدالیته‌های ضد درد، کاهش حرکات تکراری مچ دست به ویژه سوپینیشن و پرونیشن ساعد برای حذف نیرو‌های تحریک کننده آسیب، و استفاده از ارتز برای 3 تا 6 هفته است. ارتز انتخابی باید Long-arm باشد تا بتواند حرکت سوپینیشن را محدود کند.

به دلیل ایجاد محدودیت حرکتی زیاد توسط این ارتز، بیماران معمولا از ارتز Short-arm استفاده می‌کنند. حتما در مدت زمان بی حرکتی، ارتز را فقط در مواقع ضروری و استحمام و انجام ROM از دست خارج کنید. پس از دوره بی حرکتی، بیمار باید فیزیوتراپی شود. لازم به ذکر است که یکی از درمان‌های اولیه آسیب TFCC، تزریق کورتیکو استروئید است.

درمان جراحی بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC)

اگر درمان‌های غیرجراحی نتیجه بخش نباشد آنگاه سراغ درمان‌های جراحی می‌رویم. گزینه‌های جراحی شاملِ ترمیم آرتروسکوپی، کوتاه کردن اولنار و دبریدمان است. باید هشیار باشیم که پس از جراحی درمان خاتمه نمی‌یابد. توانبخشی پس از جراحی، برای بازگشت به عملکرد و روتین زندگی، بدون ایجاد محدودیت‌های حرکتی نقش بسزایی در بازتوانی مراجعین دارد.

توانبخشی پس از جراحی بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC)

همانطور که در بالا اشاره کردیم بهره‌گیری از خدمات توانبخشی که شامل کاردرمانی و فیزیوتراپی می‌شود، پس از جراحی بسیار اهمیت دارد. بر اساس نوع جراحیِ انتخاب شده توسط پزشک جراح، زمان اقدام برای شروع توانبخشی، متفاوت است. با توجه به سطح آسیب، مدت زمانی که طول می‌کشد مراجع به فعالیت‌های روزمره زندگی بازگردد متفاوت خواهد بود. بنابراین مداخلات توانبخشیِ ویژه هر فرد، توسط درمانگر تعیین و اجرا می‌شود.

کاردرمانی در صدمات بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC)

کاردرمانگر با توجه به اینکه چه مدت از بروز آسیب یا جراحی بافت مثلثی فیبری-غضروفی (TFCC) می‌گذرد، برنامه درمانی مجزایی برای بیمار طراحی می‌کند.

به طور کلی، کاردرمانگران ابتدا پروتکل درمانی را مشخص و سپس بررسی‌های لازم را به عمل می آورند. خدماتی که کاردرمانگران در اختیار مراجعین قرار می‌دهند تا به زندگی روزمره خود بازگردند شامل موارد زیر است:

• کاهش ادم
• استفاده از مدالیته‌های کاهش درد
• استفاده از ارتز Long-arm به مدت 1 الی 4 هفته با توجه به سطح آسیب
• انجام موبیلیزیشن در صورت وجود سفتی مفصل و کاهش دامنه حرکتی
• AROM انجام حرکات فلکشن اکستنشن سوپینیشن وپرونیشن مچ دست
• انجام تمرینات ایزومتریک سبک
• انجام تمرینات تقویتی پس از 8 هفته
• کشش فلکسور‌های مچ دست
• انجام ADL یا فعالیت‌های روزانه
• مشاوره 

 آسیب بافت مثلثی فیبری-غضروفی(TFCC) می‌تواند باعث درد و بی‌ثباتی در مچ دست شما شود. درمان‌های ساده، مانند استراحت و کاردرمانی، اغلب برای التیام پارگی TFCC کافی است. ممکن است برای ترمیم پارگی‌های شدیدتر جراحی لازم باشد. با درمان مناسب، اکثر افراد مبتلا به پارگی TFCC در عرض چند ماه عملکرد کامل خود را به دست می آورند.