علت درد عصب سیاتیک | رهایی از درد عصب سیاتیک با کاردرمانی

پیش از هر چیز، برای درک عمیقِ درد عصب سیاتیک، نیاز است تا با آناتومی این عصب آشنا شوید. سیاتیک بزرگ‌ترین عصب در بدن انسان است که قطر آن تا حدود 2 سانتی متر نیز گزارش شده است. این عصب از سِگمان چهارم و پنجم کمری (l5,l4) و سه سِگمان نخست ساکرال (S1.S2,S3)، که با هم شبکه ساکرال (شبکه خاجی) را می سازند، منشا می گیرد.

پس از شکل گیری عصب از شبکه ساکرال یا خاجی، این عصب از زیر عضله پریفورمیس می‌گذرد و سپس به سمت پایین و خارج قوس برمی‌دارد. سپس وارد ناحیه گلوتال (باسن) می‌شود و از قسمت خلفی پا، به سمت کف پا می‌رود. توجه بفرمایید که هدف ما بررسی آناتومیک عصب سیاتیک نیست، بلکه ما سعی کرده‌ایم تا با زبانی ساده از مبدا تا مقصد این عصب را بررسی کنیم. حال با دانستن مسیر و منشا عصب سیاتیک، درد این عصب را بهتر درک خواهید کرد.

درد عصب سیاتیک چیست؟؛ درد سیاتیک در کدام نواحی احساس می‌شود؟

ابتدا بهتر است تا تعریفی از درد عصب سیاتیک داشته باشیم. درد عصب سیاتیک، دردی است که در اثر تحریک، فشرده شدن و یا التهاب عصب سیاتیک بروز می‌کند. میزان این درد در افراد مختلف، بسته به شدت درگیری متفاوت است. بعضی از افراد درد عصب سیاتیک را تنها در باسن خود حس می‌کنند، در حالی که سایر افراد می‌توانند این درد را در تمام قسمت خلفی پا، از باسن تا کف پا، حس کنند.

البته دانستن این نکته نیز خالی از لطف نیست که عصب سیاتیک تا پشت زانو به این نام خوانده می‌شود. در پشت زانو این عصب به دو شاخه با نام‌های متفاوت تقسیم می‌شود؛ با این حال، هر گونه درد در قسمت خلفی پا، از باسن تا کف پا که منشا عصبی داشته باشد، درد عصب سیاتیک نامیده می‌شود.

درد عصب سیاتیک چگونه احساس می‌شود؟

درد عصب سیاتیک بسته به علت آن، به شیوه‌های مختلفی گزارش شده است. بعضی‌ها این درد را، دردی تیز و تیرکشنده توصیف کرده‌اند، در حالی که برخی دیگر از بیماران، این درد را به صورت شوک الکتریکی، سوزن سوزن شدن و یا حتی سوزش گزارش کرده‌اند. بنابراین عوامل مختلفی را در تعیین نوع درد عصب سیاتیک می‌توان در نظر گرفت. بدیهی است که هر چقدر میزان درگیری عصب بیشتر باشد، میزان درد بیشتر و غیر قابل تحمل خواهد بود.

درد سیاتیک می‌تواند در مواری ظاهر شود و سپس تسکین یابد. گاهی نیز این درد به صورت دائمی در فرد بروز می‌کند و تمام ساعات شبانه روز، فرد را درگیر می‌کند. ایستادن یا نشستن در بازه‌های طولانی، می‌تواند شدت درد را زیاد کند. حرکات ناگهانی و در مواردی حتی سرفه و عطسه نیز بر شدت درد عصب سیاتیک می‌افزاید.

ریسک فاکتورهای ابتلا به درد سیاتیک کدام است؟

عوامل مختلفی وجود دارد که باعث درد عصب سیاتیک می‌شود. هر چند برخی از این ریسک فاکتورها غیر قابل اجتناب است، اما شناختنِ این عوامل آسیب‌زا سبب می‌شود تا شما عزیزان بتوانید مراقبت‌های لازم را به عمل بیاورید و از مبتلا شدن به درد عصب سیاتیک مصون باشید. در ادامه مهم‌ترین ریسک فاکتورهای ابتلا به درد عصب سیاتیک را بررسی می‌کنیم.

• صدمات ستون فقرات: همان طور که قبلا نیز اشاره شد، عصب سیاتیک از شبکه ساکرال منشا می‌گیرد. شبکه ساکرال نیز یک شبکه عصبی است که در اطراف ستون فقرات قرار گرفته است. آسیب ستون فقرات می‌تواند شبکه ساکرال و به تبع آن عصب سیاتیک را درگیر کند.
  
• سن: با افزایش سن، میزان مقاومت بافت استخوانی، رباط‌ها و لیگامان‌ها کاهش می‌یابد. نتیجه این تغییرات، فشرده شدن عصب سیاتیک و ایجاد درد عصب سیاتیک است.
  

• اضافه وزن: ستون فقرات انسان مانند یک جرثقیل عمودی است. چاقی شکم مانند وزنه‌ای است که جرثقیل بلند می‌کند. عضلات پشتِ ستون فقرات در این حالت، نقش تعادل این جرثقیل عمودی را بازی می‌کنند. بدیهی است هر چقدر اضافه وزن بیشتر باشد، عضلات پشت نیز شدیدتر فعالیت می‌کنند و نتیجه می‌تواند تشدید درد عصب سیاتیک باشد.
  
• عضلات محوری ضعیف: در ناحیه کمر و شکم، دو گروه عضلانی قرار دارد که ثبات لازم را برای ستون فقرات در آن ناحیه ایجاد می‌کند. ضعف در این عضلات می‌تواند عاملی برای ایجاد فشار روی عصب سیاتیک باشد.
  
• مشاغل سخت و پرتحرک: یکی از ریسک فاکتورهای ابتلا به درد عصب سیاتیک، بلند کردن اشیا سنگین است. اگر شما نیز در طول روز اشیا سنگین را بلند و جا‌به‌جا می‌کنید، در معرضِ خطرِ ابتلا به درد عصب سیاتیک هستید.
  

• عدم پوسچر مناسب در هنگام تمرینات: حتی اگر شما بدن ورزیده و مناسبی داشته باشید، اگر در هنگام تمرینات، بخصوص وزنه زدن، پوسچر مناسبی به خود نگیرید؛ می‌توانید به عصب سیاتیک خود آسیب وارد کنید.
  
• دیابت: تحقیقات نشان داده است که دیابت می‌تواند آسیب‌های عصبی را تشدید کند.
  
• استئوآرتریت: بیماری‌ای است که می‌تواند ستون فقرات را تهدید کند. آسیب به ستون فقرات در ناحیه کمری و ساکرال می‌تواند درد سیاتیک را به دنبال داشته باشد.
  
• زندگی کم تحرک: عدم تحرک کافی قوام عضلانی، انعطاف پذیری عضلات و طول آن‌ها را دسخوش تغییراتی می‌کند که در نهایت این تغییرات می‌تواند سبب بروز درد عصب سیاتیک شود.
  
• استعمال دخانیات: تحقیقات نشان داده است که نیکوتین موجود در دخانیات می‌تواند به دیسک بین مهره‌ای، ستون فقرات و نخاع آسیب وارد کند و درد عصب سیاتیک را تسهیل کند.

علت سیاتیک چیست؟؛ چه عواملی باعث پیدایش درد سیاتیکی می‌شوند؟

علت درد عصب سیاتیک محدود به یک مورد خاص نمی‌شود. همان طور که تا این قسمت از مقاله متوجه شده‌اید، علت درد سیاتیک به فشرده شدن این عصب و یا آسیب‌های آن برمی‌گردد. بنابراین دلایل مختلفی را می‌توان برای درد عصب سیاتیک در نظر گرفت که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

• فتق دیسک: فتق یا بیرون زدگی دیسک می‌تواند یکی از مهم‌ترین دلایل درد عصب سیاتیک باشد. اگر دیسک بین مهره‌ای در نواحی‌ای که شبکه ساکرال تشکیل می‌شود (چهارمین و پنجمین مهره کمری و سه مهره اول خاجی)، بیرون بزند، فشار حاصل از دیسک بین مهره‌ای می‌تواند دلیل درد عصب سیاتیک باشد.
  
• فرسودگی دیسک بین مهره‌ای: دیسک بین مهره‌ای، ماده‌ای بیضی مانند است که بین دو مهره قرار می‌گیرد. فرسودگی این دیسک‌ها می‌تواند فضای اعصاب را تنگ و فشار را روی ریشه اعصاب زیاد کند.
  
• تنگی کانال نخاعی: تنگی کانال نخاعی نیز یکی از عوامل اصلی ایجاد درد عصب سیاتیک در جوامع بشری است. تنگی کانال نخاعی با کاهش فضا برای نخاع و اعصاب، فشار را روی عوامل مذکور زیاد می‌کند.
  

• لغزش مهره: لغزش مهره حالتی است که یک مهره بر روی مهره تحتانی خود سر می‌خورد. اگر این سر خوردن در حوال شبکه ساکرال باشد، مهره سر خورده می‌تواند فشار زیادی به عصب سیاتیک وارد کند.
  
• استئوآرتریت: در استئوآرتریت و با افزایش سن، می‌تواند اسپورهای استخوانی تشکیل شود. منظور از اسپورهای استخوانی، تیغه‌های تیزی از استخوان است که حالت اضافه دارد. این اسپورها می‌تواند عصب سیاتیک را تحت فشار قرار دهد.
  
• سندروم پریفورمیس: پریفورمیس نام عضله کوچکی است که در کف لگن قرار دارد. عصب سیاتیک در مسیر خود از کنار این عضله گذر می‌کند. کوتاهی و اسپاسم در این عضله می‌تواند باعث درد عصب سیاتیک شود.

علائم سیاتیک چیست؟؛ نشانه‌های درد در عصب سیاتیک در کدام نواحی بدن است؟

علائم سیاتیک می‌تواند بسیار متنوع باشد. از اصلی‌ترین علائم درد ساتیک، می‌توان به درد ملایم تا شدید در ناحیه باسن، خلف ران، خلف ساق و کف پا اشاره کرد. در واقع مناطق نامبرده مسیری است که عصب سیاتیک از آن گذر می‌کند. بی حسی یا ضعف در مناطق فوق الذکر نیز از دیگر علائم رایج سیاتیک است که می‌توان به آن اشاره کرد. احساس سوزن سوزن شدن در کف پا و انگشتان پا نیز از دیگر علائم درگیری عصب سیاتیک است. در موارد بسیار شدید که دم اسب (قسمتی از انتهای نخاع) نیز درگیر می‌شود، بی اختیاری در ادرار و مدفوع نیز از علائم این بیماری به حساب می‌آید.

تشخیص درد سیاتیک؛ چگونه بفهمیم سیاتیک داریم؟

برای تشخیص درد عصب سیاتیک، شاید درمانگر از شما بخواهد که چند قدمی روی پاشنه یا انگشتان خود راه بروید. یا اینکه گاهی درمانگر ازشما می‌خواهد تا یک مانور را انجام دهید. اگر عصب سیاتیک شما درگیر باشد، درد شما در این حرکات بیشتر می‌شود و درمانگر به راحتی درگیری عصب سیاتیک را تشخیص می‌دهد. گاهی نیز در موارد پیچیده‌تر، درمانگر سعی می‌کند تا با کمک تجهیزات پیشرفته، این بیماری را تشخیص دهد. مهم‌ترین این تجهیزات به شرح زیر است:

• MRI: ام آر آی امکان دیدن بافت نرم و استخوان را فراهم آورده است. لذا با کمک تصویر ام آر آی می‌توان هرگونه صدمه به عصب سیاتیک را تشخیص داد.
  
• CT-scan: سی تی اسکن نیز مانند ام آر آی، تصویری واضح از بافت نرم را در اختیار درمانگر می‌گذارد که تشخیص را برای وی آسان می‌کند.
  
• الکترومیوگرافی: الکترومیوگرفی روشی است که در آن یک ایمپالس عصبی در طول یک نورون ایجاد می‌کنند و سپس سرعت هدایت این ایمپالس را اندازه گیری می‌کنند. هر گونه تاخیر در هدایت ایمپالس عصبی نشانه درگیری عصب است.

درمان قطعی سیاتیک چیست؟؛ سیاتیک درمان قطعی دارد؟

راه‌های گوناگونی برای درمان سیاتیک وجود دارد. خوشبختانه با پیشرفت علم و تکنولوژی، دیگر نیازی به نگرانی درباره‌ی درمان سیاتیک نیست. در یک تقسیم بندی کلی می‌توان درمان درد سیاتیک را به دو گروه درمان غیر جراحی و درمان جراحی تقسیم بندی کرد. برای اینکه بهتر و بیشتر با روند درمان درد سیاتیک آشنا شوید، ما در ادامه متداول‌ترین روش‌های درمانی برای درد سیاتیک را شرح خواهیم داد.

درمان غیرجراحی سیاتیک

در مواردی که درگیری زیاد نباشد، درمان غیر جراحی موثر است و مشکل را به طور کامل رفع می‌کند. آنچه که درمان غیر جراحی را رایج کرده است، تنوع روش‌های درمانی و بی‌خطر بودن آن‌ها است. به خوبی می‌دانید که جراحی عوارض جانبی‌ای دارد که گاها این عوارض تا پایان عمر با بیمار می‌ماند. در ادامه مهم‌ترین روش‌های درمان غیر جراحی سیاتیک را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

• استفاده از هات پک

هات پک یکی از مدالیته‌های پرکاربرد در کاردرمانی است. شما در خانه می‌توانید از کیسه آب داغ یا حوله استفاده کنید. سعی کنید حوله گرم را روی کمر قرار دهید و چیزی حدود 15 دقیقه صبر کنید. گرما می‌تواند تا حد زیادی درد عصب سیاتیک را کاهش دهد.

• داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی

مصرف داروهای ضد التهابی، التهاب را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. به یاد بیاورید که التهابِ عصب سیاتیک، یکی از عوامل ایجاد بیماری بود. لازم به ذکر است که مصرف دارو بدون نسخه پزشک توصیه نمی‌شود.

• ورزش و کشش عضلات

همان طور که قبلا نیز ذکر شد، ضعف عضلات محوری بدن، بخصوص در ناحیه شکم و پشت می‌تواند یکی از دلایل ایجاد درد سیاتیک باشد. با ورزش و تقویت عضلات می‌توانید این معضل را حل کنید. همچنین کشش عضلات و جلوگیری از کوتاهی آن ها نیز بسیار موثر است. برای آگاهی از ورزش‌های رفع درد سیاتیک کلیک کنید.

• کاردرمانی

کاردرمانی به عنوان یکی از رشته‌های توانبخشی، بهترین مداخلات را برای رفع درد سیاتیک می‌تواند به شما ارائه کند. مزیت درمانِ کاردرمانی، نسبت به سایر شیوه‌ها این است که کاردرمانی آکویپیشن بیس کار می‌کند. به عبارت دیگر، کاردرمانی نه تنها سعی در رفع درد عصب سیاتیک دارد، بلکه سعی می‌کند تا شما را به فعالیت‌های مهم زندگی بازگرداند.

• درمان جراحی درد سیاتیک

اگر درمان غیر جراحی موثر واقع نشد و درد تا یک سال ادامه یافت، آنگاه درمان جراحی اجتناب ناپذیر است. همچنین اگر قسمت دم اسب درگیر شود و بی اختیاری ادرار و مدفوع در فرد مبتلا دیده شود، جراحی به صورت اورژانسی صورت می‌گیرد. هدف از جراحی برداشتن فشار از روی عصب سیاتیک است. لذا ابتدا محل فشرده شدن عصب مشخص می‌شود و سپس اقدامات لازم صورت می‌گیرد.

آیا درد سیاتیک تا پایان عمر باقی خواهد ماند؟

اگر مقاله ما را به خوبی مطالعه کرده باشید، می‌دانید که درد سیاتیک به فشرده شدن و التهاب عصب سیاتیک بازمی‌گردد. خوشبختانه راه‌های ساده و پیچیده‌ای برای برداشتن فشار از عصب سیاتیک وجود دارد که نیازمند اقدام به موقع است. در این بین کاردرمانی به عنوان درمانِ غیر جراحی بسیار موثر است و مشکل شما را تا حد ممکن برطرف خواهد کرد. در صورت شکست درمان توانبخشی، آنگاه جراحی گزینه آخر خواهد بود. بنابراین نگران دائمی بودن درد سیاتیک نباشید، چرا که تجربه نشان داده است که این بیماری با مداخلات زود هنگام و به موقع رفع خواهد شد.