اختلال نقص توجه و استرس (ADHD) | نقش کاردرمانی در کاهش اضطراب

کودکان مبتلا به ADHD یا نقص توجه-بیش فعالی، ممکن است برای یادگیری نحوه مدیریت زندگی خود نسبت به سایر همسالان، به وقت بیشتر و نیز حمایت بیشتری نیاز داشته باشند. اما رابطه میان اختلال نقص توجه و استرس چیست؟ نقش کاردرمانی در کاهش اضطراب در بیش فعالی (ADHD) چیست؟ ADHD می‌تواند استرس را در فرد تشدید کرده و احساسات منفی مانند اضطراب و افسردگی را به دنبال داشته باشد. کاردرمانی می‌تواند از طرق مختلف به افراد مبتلا به ADHD کمک کند.

تعریفی از اختلالات اضطرابی؛ اختلال نقص توجه و استرس

اختلال نقص توجه و استرس، نتیجه مواردی است که یا به تدریج و در بلند مدت و یا به صورت ناگهانی در هر دو گروه کودکان و بزرگسالان خود را بروز می‌دهد. این اختلال نقص توجه و استرس بسته به نوع، شدت و علت بروز، قادر هستند روی یک یا چند حیطه از زندگی فرد و یا روی همه حیطه‌ها اعم از کار، تحصیل، تفریح، خرید، مشارکت اجتماعی، روابط و تعاملات اجتماعی و... تاثیرات قابل توجه و مختل کننده بگذارند؛ به طوری که فرد را نیارمند حمایت و خدمات درمانی کند.

مسئله‌ای که به سبب اثرگذاری روی کاهش توجه و تمرکز فرد، می‌تواند نقش کاردرمانی در کاهش اضطراب در بیش فعالی (ADHD) را پررنگ کند. نکته حائز اهمیت، تنوع اختلالات اضطرابی می‌باشد که کاردرمانگران طی کاردرمانی در بیش فعالی-نقص توجه، برای هر نوع از انواع اضطراب، برنامه و اهداف عمومی و ویژه برای هرکدام دارا می باشد.

ذکر این نکته ضروری است که هیچ دو نفری، چه کودک و چه بزرگسال، اضطراب را به یک شکل تجربه نمی کند؛ بنابراین، مداخلات و یکسری از اهداف کاردرمانی در اختلالات اضطرابی برای هیچ دو نفری کاملا مشابه نیست. 

انواع اختلالات اضطرابی و نقش کاردرمانی برای آن؛ اختلال نقص توجه و استرس

کاردرمانی نقش مهمی در کمک به افراد مبتلا به ADHD که از اختلالات اضطرابی رنج می‌برند، ایفا می‌کند. یک کاردرمانگر با مراجعی که دارای انواع اختلالات اختلال نقص توجه و استرس است کار می‌کند و مشخص می‌کند که این وضعیت چگونه برفعالیت‌های روزمره او تاثیرگذار است. اختلالات اضطرابی به شش نوع متداول دسته‌بندی می‌شوند که در ادامه تعریف مختصری از هرکدام ارائه می دهیم.

پیشنهاد مطالعه : کاردرمانی آنلاین در حیطه ذهنی برای اختلال نقص توجه و حافظه

اختلال اضطراب اجتماعی

این اختلال که تحت عنوان فوبیای اجتماعی نیز شناخته می‌شود، همان طور که از نامش پیداست، ترس و اضطراب شدیدی در فرد کودک یا بزرگسال حین حضور در موقعیت‌های اجتماعی ایجاد کرده و وی را نیازمند خدمات کاردرمانی می‌کند. زمانی تصور می‌شد که این اضطراب، تنها حین سخنرانی در جمعیت زیاد به سراغ فرد می‌آید، اما اکنون مشخص شده است که اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند در هر موقعیتی که کودک را با افراد ناآشنا مواجه می‌کند (اعم از کاردرمانگرش در جلسات اولیه کاردرمانی) نیز رخ دهد. 

اضطراب اجتماعی اگر تحت پیگیری و خدمات کاردرمانی قرار نگیرد، بر شدت‌اش افزوده شده و قادر است فرد را حتی در بزرگسالی از تعامل با دنیای اطرافش باز دارد و طوری شود که فرد حتی از فعالیت‌هایی مانند سفارش غذا، خرید کردن و... هم باز مانده و به فردی گوشه گیر تبدیل گردد!

اختلال اضطراب اجتماعی اغلب با درمان شناختی رفتاری (CBT) طی کاردرمانی، درمان می‌شود. این درمان، فرد را از الگوهای فکری نادرست دور می کند. در واقع کاردرمانگر به فرد کمک می‌کند تا از موقعیت‌هایی که در او اضطراب اجتماعی ایجاد می‌نماید، دوری جوید.

اختلال اضطراب فراگیر (GAD)

وقتی می‌شنوید که فردی به اختلال اضطراب فراگیر (GAD) دچار است، یعنی این فرد تحت هر شرایطی نگران همه چیز است! اختلال اضطراب فراگیر، اضطرابی است که تقریبا ثابت بوده و با علت بروز خود، نامتناسب می‌باشد. این نوع از اضطراب، بیشتر در دوران بزرگسالی افراد را درگیر می‌کند؛ به خصوص فرد مبتلا به بیش فعالی-نقص توجه مدام با کوچک‌ترین اتفاق، دچار اضطراب شده و حواسش پرت می‌شود.

جالب است بدانید بیشتر افرادی که دچار اختلال اضطراب فراگیر هستند، می‌توانند عملکرد اجتماعی خود را داشته باشند و شغل خود را حفظ نمایند، اما مشکلی که این افراد باید طی جلسات کاردرمانی در بیش فعالی-نقص توجه روی آن کار کنند، نگرانی مداومی است که همراه‌شان است و کیفیت زندگی‌شان را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ چه بسا این نگرانی منجر به بروز علائم فیزیکی مانند سردرد یا حالت تهوع در آن‌ها می‌شود.

توصیه می‌شود در کنار دارودرمانی برای اختلال اضطراب فراگیر، شرکت در جلسات کاردرمانی نیز مد نظر قرار گرفته شود؛ زیرا درست است که داروهای ضد اضطراب قدرتمند بوده و اغلب، ظرف مدت کوتاهی پس از شروع مصرف، آغاز به کار می‌کنند، اما بسیاری از آنها را نمی‌توان برای مدت طولانی مصرف نمود. 

از طرفی، داروهای ضد افسردگی علی‌رغم این که به طور کلی می‌توانند اضطراب را بدون عوارض جانبی کنترل نمایند، اما ممکن است چندین هفته طول بکشد تا اثر خود را بگذارند. به همین دلیل است که شرکت در جلسات کاردرمانی در مقوله اختلال نقص توجه و استرس، به همراه دارو درمانی برای بهبود اختلال اضطراب فراگیر توصیه می‌گردد.

اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD)

اختلال استرس پس از سانحه یا به اختصار (PTSD) به اضطراب ناشی از وقوع یک سانحه، فارغ از کوچک یا بزرگ بودن آن سانحه، گفته می‌شود. طبیعتا در موضوع اختلال نقص توجه و استرس در کودکان بیش فعال به سبب داشتن رفتارها و حرکات تکانه‌ای، خطر آفرین بوده و به سبب حواس پرتی در رعایت موارد ایمنی، دچار حوادثی فیزیکی می‌شوند. این کودکان حتی تحت تنبیه و ملامت‌های مداوم و گاها شدید از سوی بزرگ‌ترها به خاطر خطاهای خود می‌گردند. 

این موارد، آن‌ها را دچار این شکل از اضطراب کرده و می‌تواند تا جایی پیش رود که در انجام فعالیت‌های روزمره این کودکان خلل وارد کند. کاردرمانگر، در کنار کار روی بهبود توجه تمرکز، باید روی بهبود و کنترل این اضطراب هم کار کند. این نوع از اضطراب را می‌توان با مفهوم ضرب المثل "مار گزیده از ریسمان سیاه و سفید می ترسد" توضیح داد! یعنی افرادی که دچار این اضطراب هستند، اعم از کودک و بزرگسال، حتی با وجود تمام شدن سانحه، همچنان خود را در معرض خطر و سانحه می بینند. 

اختلال اضطراب پس از سانحه می‌تواند خود را با علائمی مانند خلق و خوی ضعیف، حس مداوم در خطر بودن و یادآوری (فلش بک‌های وقایع ترسناک) بروز دهد. این افراد همیشه آماده بروز اتفاق‌های ناگوار هستند و نگرانی و حالت آماده باش همیشگی، آن‌ها را آزار می‌دهد. علائمی که طی کاردرمانی در بیش فعالی-نقص توجه باید روی آن‌ها کار شود.

قوی‌ترین درمان برای اختلال اضطراب پس از سانحه، گفتگودرمانی یا همان (Talk Therapy) می‌باشد. این روش در کاردرمانی در رفع اختلال نقص توجه و استرس می‌تواند به صورت فردی و یا در قالب گروهی صورت گیرد.

از مزیت‌های این روش، این است که کودک به کمک کاردرمانگر و یا هم گروهی‌هایش به منشا ترس و اضطراب خود پی برده و بهتر می‌تواند آن را کنترل نماید. همچنین می‌تواند با هرگونه احساس گناه یا شرم مربوط به آن رویداد منشا اضطراب مقابله کرده و تکنیک‌های آرام سازی و کنترل هیجانات را بیاموزد.

مطالعات و تجربه بالینی در کاردرمانی در اختلال نقص توجه و استرس برای بهبود اختلال اضطراب پس از سانحه نشان می‌دهد که حمایت خانواده و دوستان فرد در طول روند کاردرمانی بسیار مهم و تعیین کننده است.

درارتباط با اختلال نقص توجه و استرس، کاردرمانگران در صدد توانمندسازی کودکان بوده و با استفاده از تکنیک‌های کاردرمانی، به کودک یاد می‌دهند تا بیماری خود را بهتر درک کرده و گام‌های واقعی و ملموسی برای مدیریت آنها بردارد. کاردرمانی می‌تواند یک درمان مفید برای اختلال نقص توجه و استرس در بیماران ADHD باشد. اگر والدین کودک مبتلا به ADHD هستید، مطمئن شوید که با کاردرمانگر کودک خود به خوبی ارتباط برقرار کرده و در درمان فرزندتان مشارکت داشته باشید.