اختلال یادگیری (Learning Disorder) چیست؟ | علت، علائم، انواع و درمان
اختلال یادگیری به دلیل تفاوت در عملکرد عصبی مغز رخ میدهد. کودکان مبتلا با اینکه سخت تلاش میکنند ولی همچنان در یادگیری برخی مهارتها دچار مشکل هستند. این در حالی است

اختلال یادگیری یا (Learning Disorder)، اصطلاحی است که برای توصیف طیفی از تفاوتهای یادگیری و تفکر به کار میرود. این اختلال زمانی اتفاق میافتد که مغز اطلاعات را به روشی غیرمعمول دریافت و پردازش کند. به همین دلیل کودک در یادگیری یک مهارت و استفاده از آن عقب میماند. کودکان مبتلا به اختلال یادگیری با وجود اینکه در خواندن و نوشتن و ریاضیات، بسیار زحمت میکشند اما نتایج مطلوبی در امتحانات خود نمیبینند. به همین دلیل کودک اعتماد به نفس خود را از دست داده و تمایلی به درس خواندن نشان نمیدهد. اغلب، خانوادهها با شکایت پایین بودنِ همیشگی نمرات، در یک یا چند درس، برای درمان مراجعه میکنند.
علائم شایع اختلال یادگیری در سنین مختلف
همانطور که گفتیم، والدین قبل از شروع مدرسه، متوجه علائم در کودک خود نمی شوند. حواسپرتی، مشکلات حافظه، توجه و دنبال کردن دستورالعملها، وقتی با مشکلات خواندن، نوشتن و ریاضیات، بعد از مدرسه، همراه شود علل اصلی پیگیری خانوادهها برای درمان است. توجه داشته باشید که علائمی که در ادامه گفته میشود، در صورتی بیانگر ابتلا است که هم زمان چند موردِ آن در کودک دیده شود و با گذشت زمان از بین نرود.
نشانههای اختلال یادگیری در سنین پیش از مدرسه:
- تاخیر در رشد زبان
- مشکلات گفتار
- مشکل در یادگیری رنگها، اشکال هندسی، اعداد و حروف
- اختلالات هماهنگی حرکتی مانند بستن دکمه لباس، گرفتن قیچی و...
- کوتاه بودن مدت زمان توجه پایدار
- عصبانیت و ناامیدی هنگام تلاش برای یادگیری
نشانههای اختلال یادگیری در سنین پس از مدرسه:
- مشکلات توجه
- مشکلات انواع حافظه شنیداری، دیداری و فعال
- مشکلات حل مسئله و استدلال
- مشکلات خواندن
- مشکلات نوشتن و دیکته
- مشکلات محاسبات در ریاضی
- عدم وضوح دستخط
- تمایل به معکوس کردن حروف
- مشکل در تشخیص چپ و راست
علل ابتلا به اختلال یادگیری
اختلال یادگیری به دلیل تفاوت در عملکرد عصبی مغز ظاهر میشود که میتواند قبل از تولد، هنگام تولد و یا در اوایل کودکی ایجاد شود. با این حال هنوز دلیل واحد و مشخصی برای ابتلا به این اختلال معرفی نشده است. درادامه به معرفی چند مورد احتمالی که میتواند باعث ایجاد این اختلال شود میپردازیم.
- بیماریهای مادر در دوران بارداری
- زایمان طولانی مدت که منجر به هیپوکسی کودک شود
- ترومای جسمی مانند ضربه به سر یا آسیب به سیستم عصبی
- ژنتیک و سابقه خانوادگی
- آسیب عاطفی
- قرار گرفتن درمعرض مواد سمی
- آسیب یا بیماری در اوایل کودکی مانند مننژیت
آشنایی با انواع اختلال یادگیری
اختلالات یادگیری اصطلاحی است که مجموعهای از ناتوانیهای خاصِ یادگیری را شامل میشود. در ادامه به انواع این اختلالات و توضیح مختصری از آنها میپردازیم.
- نارساخوانی (Dyslexia): شایع ترین اختلال یادگیری است که 80 درصد از کل موارد را شامل میشود. اختلال نارسا خوانی یک اختلال پردازش زبان است که با مشکل در صحبت کردن، خواندن ، نوشتن و درک کلمات مشخص میشود. همین موادر باعث میشود دایره لغات کودک با سرعت کمی افزایش یابد و مشکلاتی در درک مطلب داشته باشد.
- دیسگرافی (Dysgraphia): افراد مبتلا به دیسگرافی ممکن است بدلیل مشکلات مربوط به واژگان، املاء، دستور زبان، حافظه و تفکر انتقادی، در نوشتن مشکل داشته باشند. این وضعیت با دست خط ضعیف مشخص میشود چون ممکن است کودک ادراک فضایی و برنامه ریزی حرکتی دستِ ضعیفی داشته باشد.
- اختلال ریاضی (Dyscalculia): این اختلال مرتبط با ریاضیات، مانند مشکل در اعداد و مفاهیم و استدلال است. این افراد ممکن است در شمارش پول، خواندن ساعت، تشخیص زمان، انجام ذهنی محاسبات ریاضی، شناسایی الگوی اعداد و فرمولهای ریاضی مشکل داشته باشند.
- اختلال پردازش شنیداری (Auditory processing disorder): افراد مبتلا به این اختلال ممکن است در پردازش صداها مشکل داشته باشند زیرا مغز اطلاعات شنیداری دریافتی توسط گوش را اشتباه تفسیر میکند در نتیجه ممکن است ترتیب صداها در برخی کلمات را اشتباه بگیرند و یا نتوانند بین صدای معلم و صدای پس زمینه محیط تمایز قائل شوند.
- اختلالات پردازش زبانی (Language processing disorder): مشکلات پردازش زبان گفتاری همچون درک صوت و کلمات و مفهوم آنها، جز این دسته از اختلالات یادگیری محسوب میشود.
- اختلالات یادگیری غیرکلامی (Nonverbal learning disabilities): این اختلال با مشکل در تفسیر نشانههای غیر کلامی مانند حالات چهره، زبان بدن، لحن صدا و سایر سیگنالهای غیرکلامی مشخص میشود.
- نقص ادراک بینایی / حرکت بینایی (Visual perceptual/visual motor deficit): مشکلات هماهنگی چشم و دست و فعالیتهای حرکتی از این دست اختلالات یادگیری هستند. افراد مبتلا ممکن است مرتبا هنگام مطالعه خطی که میخوانند را گم کنند، در خواندن حروف مشابه گیج شوند و در نوشتن روی یک خط مستقیم مشکل داشته باشند.
تشخیص اختلال یادگیری
یک درمانگر کودک میتواند با بررسی چند آیتم شامل تست IQ، بررسی عملکرد تحصیلی و اجتماعی و سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی کودک اختلال یادگیری وی را تشخیص دهد. این درمانگر میتواند یک کادرمانگر، گفتاردرمانگر یا روانشناس کودک باشد.
درمان اختلال یادگیری
درمان اختلال یادگیری با اینکه اختلالات یادگیری هیچ درمان قطعی ندارند اما تشخیص و مراجعه زودهنگام میتواند علائم آن را کاهش دهد و از عوارض منفی آن در بزرگسالی جلوگیری کند. به دنبال درمان، شانس موفقیت کودک در مدرسه و مشارکت در فعالیتهای اجتماعی و عزت نفس وی افزایش مییابد. متخصصین مربوطه با تمرکز بر روی نقاط قوت و یافتن راههای برای جبران ضعفهای کودک، سعی میکنند یادگیری مهارتها را تسهیل کنند. توجه داشته باشید که مداخلات باتوجه به شدت اختلال و وضعیت هر کودک، متفاوت خواهد بود.
- معلم خصوصی: داشتن یک معلم خصوصی فرصت بیشتری را برای یادگیری کودک فراهم میکند و او را با مهارتهای آموزشی بیشتری آشنا میکند.
- برنامه آموزش فردی: بر اساس این طرحِ مکتوب، اهداف درمان مشخص شده و بر اساس ویژگیهای فردی کودک، برنامه لازم برای آموزش و یادگیری تعیین میشود.
- تغییر در کلاس درس: کودکان مبتلا به بهتر است در فاصله نزدیک تری به معلم، در کلاس درس باشند همچنین در کلاسهای کم جمعیت تر و محیطی با آلودگی صوتی کمتر آموزش ببینند.
- کاردرمانی و گفتار درمانی: کاردرمانی و گفتار درمانی بطور ویژه نیازهای کودک شما را تعیین میکند و با روشها و تکنیکهای درمانی خاص بطور هدفمند بر اختلال فرزند شما متمرکز میشود. امروزه بیشتر کودکان مبتلا، به مراکز کاردرمانی و گفتاردرمانی ارجاع داده میشوند.
- درمانهای مکمل: تغییر رژیم غذایی، استفاده از ویتامینهای متنوع و نوروفیدبک از این دسته از درمانها هستند. البته هنوز تاثیر قطعی هیچکدام مشخص نشده است.