علائم و علت اختلال اضطراب جدایی و تاثیر آن بر کودکان
ترس شدید، نگرانی و اضطرابی که در اثر جدایی از مادر یا پدر برای کودک یا فقدان یا جدایی و دور ماندن از یک عزیز برای بزرگسال رخ میدهد، اضطراب جدایی نام دارد.
آرمان پرویز
همگی دیدهایم که برخی از کودکان به والدین خود بسیار وابسته بوده و برخی دیگر از کودکان وابستگی چندانی ندارند. کودکانی که وابستگی شدیدی دارند، معمولا در هنگام جدایی از والدین، شروع به گریه کردن میکنند. اضطراب جدایی کودکان ممکن است از سنین نوزادی شروع شده و حتی تا 10 سالگی نیز نشانههایی از خود را بروز دهد. استرس جدایی نوزادان معمولا یک واکنش طبیعی به فقدان مادر یا جدایی از او است که در این حالت نوزاد به شدت آشفته و نگران شده و ممکن است بی وقفه گریه کند.
این اختلال در کودکان شدتهای متفاوتی دارد و درجاتی از آن طبیعی است اما ممکن است در برخی از کودکان بسیار شدید بوده و به یک معضل برای والدین تبدیل شود. به طور طبیعی بین 8 تا 12 ماهگی بروز کرده و در این سن طبیعی به شمار میآید. این اضطراب باید بین 2 تا 3 سالگی از بین رفته و باقی ماندن آن ممکن است والدین را با چالشهای متفاوتی روبرو کند. همچنین در سنین مهد کودک و شروع مدرسه برای کودک یک مسئله بسیار مهم است زیرا معمولا در این سن کودکان برای یک مدت طولانی از مادر خود جدا مانده و ممکن است علائم آن به سراغ آنها بیاید.
چه عواملی باعث ایجاد اضطراب جدایی در کودکان میشود؟
همانطور که اشاره کردیم در مراحلی از رشد کودک طبیعی بوده و نمیتوان آن را یک اختلال دانست. اما برخی عوامل خارجی و بیولوژیکی ممکن است باعث تشدید این حالت شده و آن را از حالت معمول خارج و به صورت یک اختلال در بیاورند. از جمله عواملی که ممکن است آن را در کودکان ایجاد کند میتوان به عوامل محیطی، عوامل بیولوژیکی، عوامل ژنتیکی، عوامل رفتاری والدین و... را نام برد. تاکنون دلایل قطعی فیزیولوژیکی برا آن شناخته شده نیست اما گمان زده میشود که عدم تعادل دو ماده شیمیایی سروتونین و نوراپی نفرین در مغز باعث ایجاد اختلال اضطراب جدایی میشود.
در برخی از خانوادهها ممکن است به صورت ژنتیکی کودک عوامل بیولوژیکی مربوطه را به ارث برده و به این علت بیشتر در معرض ابتلا باشد. این عامل ژنتیکی ممکن است بر روی زمانی که کودک میتواند با اضطراب جدایی کنار بیاید نیز تأثیر بگذارد. یکی از عواملی که در بسیاری از کودکان در سنین پایین منجر به ایجاد آن میشود، یک تجربه ناخوشایند و آزاردهنده از جدایی است که ممکن است در ناخودآگاه کودک مانده و در شرایط مشابه کودک را دچار نگرانی و اضطراب کند.
یکی از عوامل دیگر که یکی از عوامل رفتاری والدین به شمار میرود، مداخله گر بودن یا محافظ بودن بیش از حد والدین است. مداخله گر بودن یا محافظت بیش از حد والدین از کودک ممکن است باعث شود کودک در هنگام فقدان یا جدایی از والدین دچار نگرانی شده و توانایی کنار آمدن با موقعیتهای احتمالی به صورت مستقل نداشته باشد. برخی دیگر از عوامل شامل طلاق، مرگ عزیزان، تغییر محل زندگی، مهاجرت، تغییر مدرسه و... است.
اضطراب جدایی کودکان چه علائمی دارد؟
والدین باید دقت داشته باشند که اضطراب جدایی در کودکان اگر در سن طبیعی رخ ندهد باید پیگیری شده و برای درمان آن اقدام شود. کاردرمانی یکی از راههای درمانی برای اضطراب جدایی است که در آن کودک به این درک میرسد که در هنگام جدایی از والدین آشفته نشده و به صورت مستقل زندگی خود را ادامه داده و دچار اضطراب و استرس نشود. در ادامه برخی از علائم را نام میبریم.
- ترس بیش از حد و اضطراب و نگرانی در هنگام جدایی از والدین
- خودداری از تنها خوابیدن در اتاق
- کابوس دیدن
- حالت تهوع
- سردرد
- بی اشتهایی
- درد عضلانی
- خودداری از مدرسه رفتن
- ترس از گم شدن
- چسبیدن به والدین در هنگام حضور والدین
درمان اضطراب جدایی چگونه است؟
همانطور که اشاره کردیم در کودکان یک مشکل رایج بوده و ممکن است در آینده مشکلات و چالشهایی را برای خانواده و کودک به همراه داشته باشد. کاردرمانی یکی از روشهای موثر اضطراب جدایی کودکان است که بر پایه ارزیابی جامعی که از کودک و خانواده به عمل میآید به دنبال علت اصلی ایجاد آن گشته و با استفاده از درمانهای شناختی و رفتاری برای حل این مشکل سعی میکند. همچنین کاردرمانی به والدین آموزشهای لازم برای مدیریت اضطراب و موقعیتهای حساس را ارائه میدهد.
درمان شناختی رفتاری که در کاردرمانی برای درمان اضطراب جدایی کودکان استفاده میشود بسیار موثر بوده و در موارد بسیاری این مشکل را برطرف کرده است. در موارد بسیار شدید ممکن است روانپزشک برای کودک برخی داروهای ضد اضطراب تجویز کرده که همراه با کاردرمانی پاسخ مطلوب دریافت شود. در فرآیند درمان، مهمترین عامل احساس امنیت و آرامش کودک بوده و اطمینان خاطر از بازگشتن والدین به خانه کمک زیادی به او میکند. سعی کنید به کودک خود آرامش خاطر دهید که پدر یا مادری که از خانه بیرون رفته است به زودی بازگشته و از اضطراب کودک خود بکاهید.
کاردرمانی برای اضطراب جدایی
اضطراب جدایی یک اختلال شایع در کودکان و بزرگسالان بوده که شیوع آن در میان کودکان بیشتر است. بسیاری از والدین به هنگام بیرون رفتن یا رفتن سر کار با گریه و ناراحتی کودک خود مواجه میشوند و به همین دلیل ممکن است با چالشهایی روبرو شوند. در کودکان با گریه، ترس بیش از حد، غمگین شدن، خودداری از مدرسه رفتن و... خود را نشان داده و ممکن است در آینده چالشهای دیگری را نیز به همراه داشته باشد. کاردرمانی یکی از درمانهای مناسب برای اضطراب جدایی کودکان بوده که با استفاده از درمانهای شناختی رفتاری به کودکان کمک میکند تا با جدایی از والدین خود کنار آمده و به تنهایی از پس رفتن به مدرسه و مهد کودک بر آید.
