کاردرمانی نابینایان | کاردرمانی چگونه به افراد نابینا و کم بینا کمک میکند؟
کاردرمانی بعنوان یکی از رشتههای توانبخشی با تسهیلِ انجام فعالیتهای روزمره فردی (ADL)، به افرادی که مشکلات بینایی دارند کمک میکند تا با حداکثر استقلال زندگی کنند.

اگر در بین اطرافیان شما هم افرادی با مشکات بینایی هستند و در انجام امور شخصی خود، بسیار به شما وابستگی دارند؛ میتوانید آنها را با یک کاردرمانگر آشنا کنید. مشاوره لازم و همچنین تجویز وسایل کمکیِ ویژه کمک میکند وابستگی این افراد به شما کمتر شود. در این صورت، هم شما زمان بیشتری برای رسیدگی به کارهایتان دارید، هم نزدیکان شما که با مشکلات بینایی دست و پنجه نرم میکنند، کارهایشان را با اعتماد بنفس و استقلال بیشتری انجام میدهند. پس با ما همراه باشید تا شما را با کاردرمانی نابینایان آشنا کنیم.
اهمیت حس بینایی در زندگی
یکی از مهم ترین حواس ما، حس بینایی است. درواقع بیشتر محرکهای محیطی از طریق حس بینایی توسط مغز دریافت شده و در صورت لزوم به آنها پاسخ داده میشود. ما برای دیدن و هچنین داشتن تعادل و ایمنی در حرکت، به حس بینایی نیازمندیم. محرکهای بینایی از طریق گیرندههای بینایی توسط سلولهای مغز در لوب پس سری (اکسی پیتال) دریافت و پس از آن در صورت لزوم به بخشهای دیگر مغز که میتواند بخشهای حرکتی، تعادلی، کلامی و ... باشد، دستور حرکتی لازم، داده میشود.
هرگونه آسیب به ساختار چشم یا عصب بینایی یا محل پردازش اطلاعات در مغز، میتواند منجر به مشکلات بینایی و به دنبال آن مشکلات حرکتی شود. اما در صورت مبتلا شدن به هر کدام از مشکلات بینایی که شامل کم بینی، دو بینی، تاری دید و نابینایی و ... است، باید سریعا به متخصص مربوطه مراجعه کنید و به دنبال درمان باشید. اگر درمان قطعی برای مشکلات بینایی شما وجود نداشته باشد، با درمانهای جبرانی مانند کادرمانی میتوانید به زندگی خود با امید بیشتری ادامه دهید.
کاردرمانی نابینایان
مشکلات بینایی میتواند بر اثر تروما، آسیبهای نورولوژیکی، عفونت، اختلالات ژنتیکی، تومور و ... بوجود آید. پس از مراجعه به پزشکان متخصص که میتواند علاوه بر چشم پزشک، یک متخصص مغز و اعصاب نیز باشد، به کارشناس کاردرمانی مراجعه کنید. درمانهایی مانند جراحی، تجویز عینک مناسب و... با تشخیص پزشک صورت میگیرد. اما نقش کاردرمانی در مشکلات بینایی چیست؟
کاردرمانی نقص بینایی شما را کاهش نمیدهد. همانطور که گفتیم خدمات کاردرمانی نابینایان سعی در کاهش مسائلی دارد که به دنبال مشکلات بینایی، برای شما بوجود آمدهاست. یعنی تجویز وسایل کمکی لازم و مناسب سازی و تطبیق محیط زندگی شما با توانایی هایتان. در کاردرمانی مهارتهای لازم جهت ارتباط با محیط، به فرد کم بینا یا نابینا آموزش دادهمیشود.
تطبیق سازی (Adaptation)
در این بخش یکسری اطلاعات برای تطبیق سازی در محیط خانه و خارج از خانه یرای تحرک و جا بهجایی در اختیار شما قرار دادهایم. هدف از این تطبیق سازیها افزایش ایمنی در محیط و همچنین افزایش استقلال برای افرادی است که به مشکلات بینایی مبتلا هستند. این دادهها بسته به نوع مشکل بینایی فرد، دسته بندی شدهاند. برخی از آنها مناسب افراد کم بینا و برخی مناسب افراد نابینا است.
تطبیق سازی در خانه (Indoor Adaptationds)
این دسته از تغییرات و تطبیق سازیها مناسب محیط خانه است. با توجه به وضعیت مالی و توان لازم برای این هزینهها، میتوانید برخی یا همه این تغییرات را در خانه انجام دهید.
- افزایش میزان نور ورودی به خانه با نصب پنجره و پرده بزرگتر یا وسایل روشنایی قویتر
- ایمن سازی محیط با اطمینان از نصب درست نردهها وفرشهای پهن شده روی پله ها یا کف آشپزخانه و...
- قرار دادن نردههای پیوسته در دو طرف راه پله
- تغییر طرح رنگ در خانه بطوری که بتوان وسایل را راحت تر پیدا کرد. مثلا استفاده از رنگهای روشن بعنوان کاغذدیواری، پرده، در و...
- گذاشتن علامتهای برجسته بر روی وسایل و دستگاهها برای یافتن راحت تر آنها
- نصب کفپوش ضدلغزش در آشپزخانه، حمام و توالت
- استفاده از کفپوشهایی با جنس زبر و برجسته روی پله اول و آخر راه پله
- نصب نرده یا گرب بار در محلهای پرتردد؛ مثل آشپزخانه، حمام و توالت
- نصب آسانسور
- نصب دستگیرههای متفاوت در درهای خانه
- استفاده از وسایل وسیستمهای موزیکال و گویا
- استفاده از عصای لیزری
- استفاده از کتابهایی که دارای متونی با رنگ واضح و فونت بزرگ باشد.
- افزایش کنتراست زمینه
- استفاده از ساعت کوکی
- استفاده از کتابهای گویا
- آموزش خط بریل
تطبیق سازی در محل کار (Outdoor Adaptation)
تطبیق سازی در محل کار تا حدی بستگی به شغل شما دارد. استفاده از نرده یا گرب بار برای رفتن به سمت اتاق کار خود، افزایش نور اتاق، طبقه بندی وسایل در کمدهای مختلف و نزدیک به میز کار، استفاده از علامتهای برجسته برای ابزار مختلف برای یافتن راحت تر و پد گذاری محیط برای ایجاد ایمنی و... مواردی هستند که شما میتوانید براحتی در محل کار خود اعمال کنید.
آموزش مهارتهای روزمره (ADL)
برخی از مهارتهای فانکشنال برای انجام امور روزمره شخصی که توسط کاردرمانگران به بیمارانِ دارای مشکلات بینایی آموزش داده میشود تا مستقلتر و با عزت نفس بیشتری زندگی کنند و همچنین برپایه داشتن این مهارتها، روابط اجتماعی خود را گسترش دهند. خدمات کاردرمانی نابینایان شامل آموزش خوردن و آشامیدن، لباس پوشیدن، کفش پوشیدن، استفاده از سرویس بهداشتی و جابه جایی در محیط خانه و بیرون از خانه است. تحرک و جابهجایی یکی از مهم ترین آکوپیشنها است که نیازمند وسایل کمکی و یک محیط مناسب سازی شدهاست.
حس بینایی و حواس دیگر!
سه حس عمقی، وستیولار و بینایی به همدیگر وابسته اند. در صورت اختلال در هر کدام، دو حس دیگر خواه و ناخواه تحت تاثیر قرار میگیرند. پس افرادی که مشکلات بینایی دارند قطعا در مهارتهای حسی-حرکتی نیز دچار مشکل میشوند. افراد نابینا و کم بینا از حس وستیولار ضعیفی برخوردار هستند. همچنین در مهارتهای سطح بالا مانند برنامه ریزی حرکتی و هماهنگی حرکتی، بسیار ضعیف اند.
دو حس لامسه و شنیداری جایگزین مناسبی برای حس بینایی هستند. افرادی که از مشکلات بینایی رنج میبرند، از این دو حس بخوبی استفاده میکنند. وقتی حس بینایی از دست میرود یا ضعیف میشود، حس شنوایی و حس لامسه برای کشف و ارتباط با محیط به کمک بیمار میآیند. آموزشهای لازم برای استفاده بهینه تر از این دو حس میتواند شما را در داشتن یک زندگی مستقل و با کیفیتتر یاری کند.
توصیههای یک کاردرمانگر
افرادی که به مشکلات بینایی مبتلا هستند جز کم توانهای ویژه، محسوب میشوند. اما این به این معنی نیست که باید خود را در خانه حبس کنند و از اجتماع فاصله بگیرند. افرادی که با وجود مشکلات بینایی خود را در جامعه جای دادهاند بخوبی یاد گرفتهاند که چگونه از دیگر توانایی های خود کمک بگیرند. اگر از مشکلات بینایی رنج میبرید، با مراجعه به یک مرکز توانبخشی و پس از چند جلسه کاردرمانی، مهارتهای خود را ارتقا دهید تا بتوانید وارد جامعه شوید و سایر استعدادهای خود را بروز دهید.