حیطه‌ های مختلف کاردرمانی چیست؟ | کاردرمانی در چه حوزه‌هایی فعالیت می‌کند؟

همان طور که می‌دانید، امکان تحصیل در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا برای کادرمانگران وجود دارد. برای اینکه حیطه‌ های مختلف کاردرمانی را بهتر درک کنید، بد نیست که به طور خلاصه واحد‌های درسی رشته کاردرمانی در مقطع کارشناسی را بررسی کنیم. با قبولی در کنکور تجربی و ورود به رشته کاردرمانی، هر فرد باید 130 واحد را پاس کند تا موفق به دریافت مدرک لیسانس شود. تعدادی از این واحد‌ها مربوط به دروس عمومی است که حتما شما نیز با آن دروس آشنا هستید. تعدادی از واحد‌ها نیز به دروس پایه اختصاص دارد.

دروس پایه، شامل واحدهایی است که اساس علم پزشکی را شامل می‌شود؛ دروسی مانند آناتومی و فیزیولوژی. اما آنچه باعث به وجود آمدن حیطه‌ های مختلف کاردرمانی می‌شود، به دروس اختصاصی برمی‌گردد. دروس اختصاصی در رشته کاردرمانی تنوع بسیاری دارد و همین تنوع در دروس اختصاصی، سبب گردیده است تا حیطه‌ های مختلف کاردرمانی نیز متفاوت باشد. در ادامه این حیطه ها را بیشتر مورد بررسی قرار خواهیم داد.

آشنایی با حیطه‌ های مختلف کاردرمانی؛ کاردرمانی شامل چه شاخه‌هایی است؟

اگر قصد دارید به عنوان کاردرمانگر مشغول به کار شوید، باید ابتدا با حیطه‌ های کاردرمانی آشنا شده و تصمیم بگیرید که در کدام حوزه کاردرمانی مایل به فعالیت هستید. انواع مختلفی از کاردرمانی‌ها وجود دارند که بر اساس سن و نوع ناتوانی دسته‌بندی می‌شوند؛ در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت:

• کاردرمانی ذهنی؛ حیطه های مختلف کاردرمانی

حیطه کاردرمانی ذهنی، یکی از حیطه‌های اساسی رشته کاردرمانی است. در این حیطه، کاردرمانگران با مداخلاتشان سعی می‌کنند تا کودکان نیازمند به مداخله را تا حد امکان درمان کنند. در این حیطه کودکانی با اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)، اوتیسم، اختلال یادگیری (LD)، عقب ماندگی ذهنی (MR)، سندروم داون و... دیده می‌شوند. کاردرمانگران با دانشی که در زمینه روانپزشکی کودک دارند و با توجه به تکنیک‌های درمانی، سعی می‌کنند تا مشکلات این کودکان را برطرف کنند.

اصولا بعد از بازگشایی مدارس، مراجعه به کلینیک‌های ذهنی کاردرمانی بیش از پیش می‌شود؛ چرا که در فضای مدرسه بسیاری از مشکلات کودک بروز می‌کند. کلینیک‌های کاردرمانی ذهنی، اصولا کلینیک‌هایی با فضای شاد و مناسب با سن کودک است. بازی درمانی که یکی از تکنیک‌های درمانی در این کلینیک‌ها است و تاثیر بسیار شگرفی در بهبودی کودک دارد.

• کاردرمانی برای کودکان فلج مغزی؛ حیطه‌ های مختلف کاردرمانی

کودکان فلج مغزی یا سی پی (سربرال پالسی) نیز می‌توانند از خدمات کاردرمانی بهره‌مند شوند. فلج مغزی به آسیب‌هایی گفته می‌شود که به سیستم اعصاب مرکزی وارد شده و به تبع این آسیب، مشکلاتی برای کودک رخ داده است. بیشتر این آسیب‌ها، آسیب‌های حرکتی هستند که راه رفتن کودک را مختل می‌کنند. کاردرمانی با بهره‌گیری از تکنیک‌های درمانی مانند تکنیک رود، بوبت و... سعی می‌کند تا شرایط این کودکان را بهبود بخشد. این حیطه از رشته کاردرمانی بسیار جذاب و اساسی است، چرا که بعد از دریافت مداخلات، شما شاهد راه رفتن کودکی خواهید بود که قبل از آن توانایی راه رفتن نداشته است.

لازم به ذکر است که در این حیطه، کاردرمانی مداخلاتی را نیز برای کودکان تاخیر حرکتی نیز دارد. شاید کودک شما بدون اینکه فلج مغزی باشد، در سن مناسب راه نرود. به عبارت دیگر، هم سن‌های کودک شما به راحتی راه می‌روند، اما کودک شما همچنان قادر به راه رفتن نیست. کاردرمانی با مداخلات خود می‌تواند به این کودکان نیز کمک کند. بنابراین در حیطه فلج مغزی (سی پی)، کاردرمانی سعی می‌کند تا مهارت‌های حرکتی و حسی کودک را به حدی برساند تا استقلال وی در آینده دچار اختلال نشود.

• کاردرمانی در اختلالات روان 

یکی دیگر از حیطه‌ های مختلف کاردرمانی که بسیار جذاب است، حیطه روان است. در این حیطه کاردرمانگران بیشتر با بیماران بزرگسال در ارتباط هستند و با همکاری با روانپزشک، سعی می‌کنند تا مشکلات بیمار را به حداقل برسانند. بیمارانی که با مشکلاتی چون اسکیزوفرنیا، افسردگی، اختلالات خلقی، فوبیا و... دست و پنجه نرم می‌کنند؛ می‌توانند از این حیطه از رشته کاردرمانی خدمات لازم را دریافت کنند.

در این حیطه نیز مانند سایر حیطه‌ های مختلف کاردرمانی، کاردرمانگر با آکوپیشن‌های هدفمند سعی دارد تا استقلال بیمار را تا حد ممکن رفع کند و مشکلات موجود را از بین ببرد. به عنوان مثال، برای یک فرد افسرده و با توجه به علایق فرد، فعالیت‌های کوتاه مدتی را در نظر می‌گیرد که نتیجه ملموسی نیز داشته باشد. سپس رفته رفته فرد را درگیر فعالیت می‌کند و بدین طریق مداخلات خود را انجام می‌دهد.

• کاردرمانی در اختلالات ارتوپدی؛ حیطه‌ های مختلف کاردرمانی

یکی دیگر از حیطه‌ های مختلف کاردرمانی، کاردرمانی دراختلالات ارتوپدی است. همان طور که از نام این حیطه پیدا است، کاردرمانگران در این زمینه با مشکلات ارتوپدی افراد درگیر هستند و سعی دارند تا حرکت و ثبات را تا حد امکان به فردِ توان‌یاب بازگردانند. شکستگی‌های مختلف، شانه منجمد، سندروم گیرافتادگی شانه، آرنج تنیس باز (تنیس البو) و... همه و همه از بیماری‌های حیطه ارتوپدی است که کاردرمانی می‌تواند مداخلات خود را اعمال کند. به عنوان مثال فرض کنید که فردی دچار شکستگی در استخوان انگشت کوچک خود شده باشد.

بعد از جراحی و سپری کردن دوران بی‌حرکتی؛ با باز کردن آتل، بیمار متوجه می‌شود که نمی‌تواند انگشت خود را مانند سابق خم کند. کاردرمانی با تکنیک‌های خود سعی می‌کند تا حرکت طبیعی را به انگشت کوچک بازگرداند. دقت کنید که هدف ما تنها معرفی حیطه‌ های مختلف کاردرمانی است و ما قصد نداریم تا همه مداخلات این رشته را ذکر کنیم.

• کاردرمانی در بیماری‌های نورولوژی

کاردرمانی در حیطه بیماری‌های نورولوژیک نیز حرف زیادی برای گفتن دارد. منظور از بیماری‌های نورلوژیک، بیماری‌هایی نظیر پارکینسون، ام اس، سکته مغزی، ضربه مغزی و... است. در این حیطه نیز تکنیک‌های مختلفی در کاردرمانی وجود دارد که می‌تواند به این بیماران کمک کند. آنچه که اهمیت کاردرمانی را در این حیطه، همانند سایر حیطه‌ها مشخص می‌کند؛ استقلالی است که به بیمار بازمی‌گردد. فرض کنید فردی در اثر سکته و فلج نیمی از بدن، دیگر قادر به راه رفتن نباشد. کاردرمانی با مداخلات خود می‌تواند راه رفتن فرد را ممکن سازد. حال با راه رفتن، فرد می‌تواند بسیاری از فعالیت‌های روزمره خود را با استقلال کامل انجام دهد. حیطه نورولوژی یکی از اساسی‌ترین حیطه‌ های مختلف کاردرمانی است که خدمات آن بسیار قابل توجه است.

• کاردرمانی در سالمندان؛ حیطه‌ های مختلف کاردرمانی

کاردرمانی در سالمندان نیز یکی دیگر از حیطه‌های جذاب کاردرمانی است. در این حیطه، کاردرمانگر سعی می‌کند تا با ارزیابی دقیق، مشکلات فرد سالمند را دریابد و سپس با مداخلاتش، آن مشکلات را به حداقل برساند. مشکلاتی چون آلزایمر، دمانس، اختلال خواب و... بیماری‌‌هایی هستند که کاردرمانی مداخلات گوناگونی برای آن‌ها دارد. مداخلات کاردرمانی برای سالمندان، حس ارزشمند بودن و پویایی را بار دیگر در افراد مسن ایجاد می‌کند. همچنین این مداخلات سعی در حفظ استقلال سالمندان نیز دارد.

• کاردرمانی در NICU

کاردرمانی برای نوزادان نارس در NICU نیز مداخلات بخصوصی دارد. کودکانی که زودتر از بازه طبیعی به دنیا می‌آیند، امکان دارد تا از لحاظ تکامل سیستم عصبی دچار اختلالاتی شده باشند. کاردرمانی در NICU در کنار سایر رشته‌های پزشکی سعی می‌کند تا مشکلات کودک را به حداقل ممکن کاهش دهد. لازم به ذکر است که این حیطه به تازگی در کشور ما متداول شده است.

آیا تنها یک شاخه را دنبال کنیم؟ یا به کاردرمانی در یک قالب کلی بپردازیم؟

اصولا فردی که در رشته کاردرمانی فارق التحصیل می‌شود، به تمامی حیطه‌های ذکر شده در بالا تسلط دارد؛ اما گاهی شرایط سبب می‌شود تا فرد در یک حیطه فعالیت خود را ادامه دهد. با این حال، فردی که دچار اختلال ارتوپدی باشد و به کلینیک ارتوپدی برای دریافت خدمات مراجعه کند، کاردرمانگر سعی می‌کند تا فرد بیمار را به عنوان یک کل در نظر بگیرد و سایر جنبه‌های فرد را (علاوه بر جنبه ارتوپدی) مورد بررسی قرار دهد. بنابراین کار کردن در یکی از حیطه‌ها بدین معنی نیست که کاردرمانگر از سایر حیطه‌های سلامت فرد غافل است و به آن‌ها توجهی ندارد.

کاردرمانی و خدمات جامع برای همه

همان طور که مطالعه فرمودید، کاردرمانی تمام ابعاد زندگی یک فرد را در نظر می‌گیرد و مداخلات گوناگونی برای هر بعد دارد. همچنین دیدید که کاردرمانی می‌تواند مداخلات خود را از NICU تا زمان سالمندی اعمال کند. حال که چنین رشته‌ای با این خدمات در نظام سلامت کشور وجود دارد، می‌توانید با خیالی راحت‌تر به زندگی ادامه دهید و در صورت لزوم از خدمات کاردرمانی بهره‌مند شوید. امیدواریم که با خواندن این مقاله بهتر و بیشتر با رشته کاردرمانی آشنا شده باشید.