دور سر طبیعی نوزاد | آشنایی با سیستم نمره دهی آپگار در نوزادان

مشخصات ظاهری یک نوزاد تازه متولد شده، سن نوزاد و درجه آپگار (Apgar Score) هنگام تولد از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است. حتما هنگام تولد به مشخصاتی چون دور سر طبیعی نوزاد، رنگ پوست، گریه به هنگام متولد شدن، زردی، وضعیت تنفس و ضربان قلب باید توجه ویژه‌ای داشت. در صورت مشاهده هر گونه ناهنجاری و مشخصه غیرطبیعی، سریعا باید برای تشخیص و درمان اقدام نمایید. هرگونه سهل انگاری در این زمینه، میتواند عوارض و آسیب‌های جبران ناپذیری را برای فرزند شما به همراه داشته باشد.

اندازه دور سر طبیعی نوزاد چقدر است؟

بطور میانگین اندازه دور سر طبیعی نوزاد، 35 است یعنی اندازه ای بین 33 تا 35 سانتی متر دارد. بطور معمول دور سر کمتر از 33 سانتی متر، نشان دهنده میکروسفالی بودن نوزاد و دور سر بیشتر از 35 سانتی‌متر، نشان می‌دهد که نوزاد ماکروسفالی یا هیدروسفالی دارد. دور سینه نوزاد بین 5/30 تا 33 سانتی متر ، یعنی 2 الی 3 سانتی متر کوچک تر از دور سر طبیعی نوزاد است. برای به حداقل رساندن ناهنجاری‌های ذهنی و جسمی در کودک، باید به این اعداد و ارقام حین تولد بسیار اهمیت داد و در صورت غیرنرمال بودن آنها، سریعا برای درمان، به پزشک متخصص مراجعه کرد.

سن نوزاد طبیعی حین تولد چقدر است؟

به طور معمول، حدود 90 درصد از نوزادانی که متولد می‌شوند سن طبیعی بین 37 تا 42 هفته را دارند. نوزادی که در این بازه سنی جنینی متولد شود نوزاد Term است. اگر سن جنینی نوزاد کمتر از 37 باشد نوزاد Pre Term و اگر بیشتر از 42 هفته باشد نوزاد Post Term خوانده می‌شود. گاهی لازم است نوزادی که زود به دنیا آمده است، مدتی پس از تولد در دستگاه‌هایی با شرایط ویژه‌ای مشابه رحم مادر، بماند و سپس ترخیص شود.

وزن و قد نوزاد طبیعی چقدر است؟

یک نوزاد تازه متولد شده بطور متوسط باید وزنی به اندازه 4/3 کیلوگرم داشته باشد. درواقع وزن طبیعی حین تولد بین 2500تا 3999 گرم است که آن را NBW یا Normal Birth Weight می‌نامند. همچنین وزن بین 1500 تا 2500 گرم را  LBW و وزن کمتر از 1500 گرم را  VLBW می‌گویند که نوزادان VLBW در بیشتر موارد به دلیل وزن بسیار کم، میمیرند. بیش از 90 درصد نوزادان نیز قدی بین 45 تا 55 سانتی متر دارند.

در برخی از موارد، وزن کم نوزاد حین تولد، منجر به یک کودک تاخیر رشدی می‌شود که مراحل رشدی-حرکتی او، با تاخیر شکل می‌گیرد. در این صورت یک برنامه تغذیه‌ای تحت نظر متخصص تغذیه و یک برنامه رشدی- حرکتی تحت نظارت یک کاردرمانگر باید برای کودک از همان ابتدای تولد در نظر گرفته شود.

سیستم آپگار (Apgar) چیست؟

سیستم آپگار مقیاسی است جهت ارزیابی وضعیت و شرایط فیزیکی نوزاد که توسط ویرجینیا آپگار مطرح شده‌است. در این سیستم 5 فاکتور اصلی و فیزیکی در نوزاد تازه متولد شده مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. همچنین در نهایت، به هر فاکتور نمره ای بین 0 تا 2 بر اساس شرایط فیزیکی نوزاد داده می‌شود که برایند حاصل از این 5 فاکتور نمره یا درجه آپگار نامیده می‌شود.فاکتور‌‌های مورد ارزیابی در نوزاد شامل رنگ پوست، تون عضلانی، پاسخ رفلکسی، تعداد ضربان قلب و وضعیت تنفس است. در ادامه به بررسی هرکدام از این فاکتور‌ها و نمره‌ای که به آنها تعلق می‌گیرد میپردازیم.

رنگ پوست

یک نوزاد طبیعی تازه متولد شده، باید دارای رنگ پوست صورتی باشد. در واقع بر اساس سیستم آپگار نوزادی که رنگ بدنش، تماما صورتی باشد عدد 2 را در این سیستم میگیرد. این به این معنی نیست که اگر نوزادی با رنگ پوست کبود متولد شود حتما نیاز به مراقبت ویژه دارد. تشخیص نگهداری نوزاد در بخش مراقبت‌های ویژه به دیگر موارد سیستم آپگار نیز، بستگی دارد. نوزادی که رنگ پوستی آبی یا رنگ پریده داشته باشد عدد 0 و نوزادی که رنگ بدن صورتی و اندام‌های کبود دارد عدد 1 را در سیستم آپگار می‌گیرد.

تون عضلانی

مورد دیگری که در سیستم آپگار ارزیابی میشود تون عضلانی نوزاد است. اگر بدن نوزاد کاملا شل باشد سیستم عدد 0 را به او می‌دهد. در صورتی که اندام‌ها، یعنی دست و پا مقداری خم باشد عدد 1 و در صورتی که حرکات فعال در نوزاد دیده شود عدد کامل، یعنی عدد 2 را در بررسی این فاکتور، میگیرد. تون عضلانی، فاکتور بسیار مهمی در رابطه با زمان شکل گیری مهارت‌های حرکتی کودک است.

پاسخ رفلکسی

پاسخ‌های رفلکسی که بلافاصله پس از تولد مورد اریابی قرار می‌گیرند شامل گریه شدید، سرفه و عطسه است. اگر نوزاد هیچ پاسخی، بویژه گریه کردن پس از تولد را نداشته باشد عدد 0 به این فاکتور داده می‌شود. اگر گریه ضعیف داشته باشد عدد 1 و اگر سرفه و عطسه یا گریه شدید از کودک سر دهد، نمره 2 را می‌گیرد که به معنای طبیعی بودن این فاکتور در سیستم آپگار، است.

تعداد ضربان قلب

تعداد ضربان قلب در یک نوزاد تازه متولد شده باید بیشتر از صد ضربه در دقیقه باشد؛ تنها در این صورت است که سیستم آپگار عدد 2 را به این فاکتور می‌دهد. در صورتی که تعداد ضربان قلب کمتر از صد باشد، عدد یک و در صورتی فقدان ضربان قلب مشاهده شود، یعنی تولد نوزاد مرده، عدد 0 در نظر گرفته می‌شود.

وضعیت تنفس

اگر تلاش تنفسی بلافاصله پس از تولد آهسته و نامنظم باشد عدد 1 و اگر نوزاد در حال گریه فعال و تنفسی بدون نقص و منظم باشد عدد 2 برای او در نظر گرفته می‌شود. نوزادانی که کمتر از عدد 2 را بگیرند، لازم است در دستگاه‌های ویژه در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان نگهداری شوند. در این مدت، پوزیشن دهی، تغذیه و کنترل پاسخ‌های رفلکسی از اهمیت ویزه‌ای برخوردار است که توسط کاردرمانگر بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان، کنترل می‌شود.

بررسی نمره یا درجه آپگار

نمره آپگار در بهترین حالت عدد 10 خواهد بود. اما این به این معنی نیست که اگر نمره آپگار نوزادی کمتر از 10 باشد نیاز به مراقبت ویژه دارد. در واقع اگر نمره آپگار نوزادی بین 7 تا 10 باشد نوزاد وضعیت نرمال و خوبی دارد. اگر این عدد بین 7 تا 5 باشد، بعد از ساکشن کردن نوزاد باید از طریق ماسک به نوزاد اکسیژن بدهیم. همچنین اگر نمره آپگار نوزاد بین 3 تا 4 باشد، بعد از ساکشن کردن مسیر هوایی و تامین حرارت بدن، باید لوله تراشه برای نوزاد گذاشته شود تا از این طریق تنفس کند.

کاردرمانی در نوزادان غیر طبیعی

تا به اینجا، هر آنچه درمورد یک نوزاد طبیعی باید بدانید را شرح دادیم. از طرفی غیر طبیعی بودن نوزادان را نیز تعریف کردیم. اما آنچه که برای ما اهمیت دارد، به حداقل رساندن ناهنجاری در کودکان با درمان به موقع و رسیدگی به نوزادان است. کاردرمانی از همان ابتدای تولد، با NICU در اختیار نوزادان است تا زمانی که نوزاد شروع به گذراندن دوره‌های رشدیِ روانی- حرکتی خود می‌کند. تاخیر رشدی کودکان، توسط کاردرمانگران ارزیابی، و مداخله لازم برای پیشرفت حرکتی و روانی کودک، طراحی می‌شود.

با وجود اجتناب ناپذیر بودن آسیب‌های پس از تولد و همچنین تولد نوزادانی با وضعیت فیزیکی غیرطبیعی، درمان به موقع می‌تواند از بروز آسیب‌ها و اختلالات جدی تر، جلوگیری کند. لازم است خانواده‌هایی که قصد فرزندآوری دارند، در این زمینه اطلاعات لازم را کسب کنند و در صورت بروز مشکل پس از تولد، توصیه‌های پزشک را جدی گرفته و درمان زود هنگام را آغاز کنند تا شاهد کمترین اختلالات در میان نسل‌های آینده باشیم.