آشنایی با انواع اختلال بیش فعالی - نقص توجه (ADHD) و درمان آن

ADHD یا اختلال بیش فعالی-نقص توجه (ADHD)، یک اختلال نورولوژیکی یا سایکولوژیک و از اختلالات شایع در جمعیت کودکان است. ADHD انواع مختلفی دارد؛ بنابراین باید بدانید که کودک شما دقیقا درگیر کدام نوع آن است. مهم ترین مسئله در ارتباط با کودکان مبتلا به ADHD، ورود به مدرسه و به دنبال آن سایر محیط‌های اجتماعی است. متاسفانه اگر این اختلال در کودکان کنترل نشود، باید در انتظار اختلالاتی متفاوت، در بزرگسالی باشیم.

این اختلالات شامل اختلالات روانشناختی، اضطراب، افسردگی، روی آوردن به شغل‌های کاذب و لا ابالی گری، عدم دستیابی به موقعیت مناسب شغلی یا اجتماعی و... است. وظیفه ما به عنوان متخصصین کاردرمانی، آگاه سازی خانواده‌ها از علائم انواع اختلال بیش فعالی و اقدام برای درمان به موقع است.

انواع اختلال بیش فعالی نقص توجه (ADHD)

همانطور که گفتیم قبل از هر توصیه‌ای برای درمان، می‌خواهیم شما را با انواع اختلال بیش فعالی نقص توجه آشنا کنیم. بر اساس DSM- 5 سه نوع اختلال ADHD مطرح شده‌است. علائم هر کدام، متفاوت از دیگری است و یا ممکن است با هم پوشانی داشته باشد. در ادامه هر کدام را به تفکیک، برایتان شرح می‌دهیم. 

نوع اول: اختلال بیش فعالی

به دلیل اختلالات یکپارچگی حسی در این کودکان، معمولا رفتارهایی مانند بی قراری، عدم رعایت نوبت در بازی‌ها، پرحرفی، تحمل کاری پایین، پریدن از ارتفاع و میل به انجام کارهای خطرناک دیده می‌شود. یکی از علل اصلی مراجعه خانواده به متخصصین مربوطه، دیدن همین رفتارها، در کودک است.

نوع دوم: نقص توجه و تمرکز (ADD)

کودکانی که به این نوع اختلال مبتلا هستند، بطور معمول تمرکز بسیار پایینی داشته و در انواع توجه و به دنبال آن در انواع حافظه‌ها، ضعیف هستند. خانواده‌ها معمولا از این شکایت دارند که کودک نمی‌داند وسایلش را کجا می‌گذارد و بسیار فراموش کار است. در این کودکان، سازماندهی، توانایی حل مسئله، حافظه‌های دیداری و شنیداری و حافظه کاری بطور چشمگیری ضعیف است و عملکرد اجرایی کودک با توجه به سن خود، بسیار پایین تر است.

یکی از پیش آگهی های ADD ابتلا به اختلال یادگیری (Learning Disorder) است. متاسفانه خانواده‌ها پس از شروع مدرسه، با شواهدی همچون پایین بودن نمرات دیکته، ریاضی و فارسی، متوجه این اختلال می‌شوند و به کاردرمانی رجوع می‌کنند.

نوع سوم: بیش فعالی به همراه نقص توجه و تمرکز

این نوع از ADHD تلفیقی از نوع اول و دوم است که حدود 70 درصد از انواع اختلال بیش فعالی را تشکیل می‌دهد. در پسران دو برابر دختران دیده می‌شود. در این زیرمجموعه، کودک معمولا علائم بیش فعالی و بی قراری و تحرک بالا را همراه با نقص در توجه‌های دیداری و شنیداری تجربه می‌کند.

علل شایع اختلال ADHD

علل مختلفی همچون ژنتیک و محیط  برای ایجاد و بروز ADHD وجود دارد. یکی از شایع ترین علل، وجود اختلالات روانشناختی بصورت موروثی است. ابتلا به بیماری های ویروسی، مصرف الکل و مواد مخدر، ابتلا به عفونت، نیز همگی،  در دوران بارداری از سایر عوامل ابتلای کودک به ADHD می‌باشد. تحقیقاتِ حاصل از تصویربرداری های مغز، نشان داده است  که تعداد گیرنده‌های دوپامینرژیک، در ایجاد این اختلال دخیل است.

شناخت دقیق ADHD در کودکان

اختلال ADHD که با نقص شناختی و عملکردی همراه است؛ مرتبط با یکسری ناهنجاری‌ها در مغز است. در افراد  مبتلا، شکنج سینگولیت قدامی و قشر  پیش پیشانیِ مغز کوچک است. تشخیص درست و درک مکانیسم های پاتوفیزیولوژیکِ این اختلال،  در تجویز دارو بسیار مهم است.

پیشنهاد مطالعه : کاردرمانی آنلاین در حیطه ذهنی برای اختلال نقص توجه و حافظه

مشکلات عدم درمان ADHD

اگر کودک شما مبتلا به هر کدام از انواع ADHD باشد و اقدامی برای درمان آن انجام ندهید شاهد رفتار‌های مخرب و آسیب زننده‌ای در بزرگسالی خواهید بود. این رفتار‌ها شامل:

• روابط اجتماعی غلط و ناسالم
• هنجار شکنی و عدم تبعیت از قوانین اجتماعی
• سوء مصرف مواد
• عدم دستیابی به شغل و حرفه مناسب
• افسردگی
• اضطراب اجتماعی
• و...

درمان انواع اختلال بیش فعالی نقص توجه (ADHD)

برای درمان انوع ADHD نیازمند مداخلات مدیکال و غیرمدیکال هستیم. آگاه باشید که یک مداخله به تنهایی جوابگو نخواهد بود و شما به طور همزمان باید از درمان‌های مکمل که در ادامه به آن می‌پردازیم، استفاده کنید.

دارو درمانی

درمان دارویی اصلی ترین مداخله برای افراد ADHD است. دارو‌ها به دو دسته محرک‌ها و غیر محرک‌ها تقسیم می‌شود. محرک‌ها شامل آمفتامین و متیل فنیدات ها است که هر دو نوع آنها بازجذب دوپامین را در غشاء سلول پس سیناپسی مسدود می‌کند. در بین دارو‌های غیرمحرک نیز دارو های ضد افسردگی که شامل اتوموکسین است و یک مهارکننده انتخابی بازجذب نوراپی نفرین است بسیار موثر است. این دارو بیشتر برای کودکانی که اضطراب دارند تجویز می‌شود.

درمان  ADHD با کاردرمانی

توجه داشته باشید که درمانی به صورت مجزا برای انواع ADHD وجود ندارد. جلوتر به دارو درمانی اشاره کردیم که مکمل آن کاردرمانی است. امروزه یکی از شناخته شده ترین مداخلات ADHD، بویژه برای خانواده‌هایی که نسبت به استفاده از دارو مقاومت می‌کنند، کاردرمانی است. کاردرمانی با کمک به بهبود عملکرد شناختی در کودکانADD و همچنین یکپارچه سازی اختلالات حسی و حرکتی در کودکانِ بیش فعال، یکی از موثرترین درمان‌ها جهت آماده سازی کودک برای ورود به اجتماع و ارتباط گیریِ مناسب ،محسوب می‌شود.

درمان روانشناختی

این نوع درمان شامل برنامه‌های آموزشی و روانشناختی برای خانواده و بیمار برای رسیدن به اهداف تعیین شده کوتاه مدت است که همراه با کاردرمانی و دارو درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

3 راهکار برای مدیریت بهتر کودکان ADD/ ADHD

اختلال نقص توجه و تمرکز فقط در کودکان دیده نمی‌شود. متاسفانه اگر در زمان کودکی اقدامی برای درمان ADHD/ADD صورت نگیرد؛ علائم آن در بزرگسالی نیز، همراه شما خواهد بود  که چالش‌هایی به همراه خواهد داشت. چند راهکار موثر برای بهبود عملکرد روزانه به شما معرفی می‌کنیم.

1. ورزش: تحرک و ورزش منجر به ترشح اندورفین در بدن شده و می‌تواند عملکرد اجرایی نواحی‌ای از مغز که مسئول تنظیم خلق و خو و تصمیم گیری و تکانشگری و حافظه است را بهبود بخشد.
2. رژیم غذایی سالم: توجه به تغذیه مناسب یکی از موارد مهم در افراد مبتلا به ADHD است. بهتر از مواد غذایی سرشار از اسید‌های چرب امگا 3، آجیل، میوه و سبزیجات در رژیم غذایی روزانه، استفاده شود.
3. مدیریت استرس: داشتن ADHD در نوجوانان منجر به ایجاد اضطراب و استرس و به دنبال آن انزوا می‌شود. یادگیری تکنیک‌های کاهش استرس همچون تنفس عمیق و یوگا می‌تواند بسیار موثر باشد.