فلج کلامپکه Klumpke palsy چیست؟ | علل، عوارض و راهکارهای درمانی فلج کلامپکه

شبکه بازویی یا شبکه براکیال (Brachial Plexus) گروهی از اعصاب هستند که در ناحیه گردن و شانه قرار دارند و از ناحیه نخاع گردن و سینه به ناحیه دست امتداد می‌یابند. این اعصاب مسئول تامین حس و حرکت در ناحیه شانه، بازو، ساعد و دست هستند. آناتومی شبکه بازویی به ریشه‌ها، تنه‌ها، بخش‌ها، طناب‌ها و شاخه‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شود. در فلج کلامپکه آسیب به ریشه‌های تحتانی شبکه عصبی بازویی وارد می‌شود.

انواع آسیب شبکه بازویی که منجر به فلج کلامپکه می‌شوند، چیست؟

به طور کلی چهار نوع آسیب شبکه بازویی وجود دارد که می‌توانند منجر به فلج کلامپکه شوند:

1. جدا شدگی (avulsion): عصب از نخاع در ناحیه ستون فقرات جدا می‌شود. شدید‌ترین نوع آسیب در فلج کلامپکه محسوب می‌شود.

2. پارگی (repture): در این نوع آسیب پارگی عصب رخ می‌دهد اما این پارگی از نخاع در ناحیه ستون فقرات نیست.

3. نوروما(neuroma): در این نوع عصب آسیب دیده بهبود یافته است اما نمی‌تواند سیگنال‌های عصبی را به عضلات بازو یا دست منتقل کند، زیرا بافت اسکار تشکیل شده و به آن فشار وارد می‌کند.

4. نوروپراکسی یا کشش (Neuropraxia or stretching): در این نوع آسیب، عصب آسیب دیده است اما پاره نشده است. معمولا این نوع آسیب در فلج کلامپکه بیشتر دیده می‌شود.

علل بروز آسیب‌های شبکه بازویی در فلج کلامپکه چیست؟

آسیب به شبکه بازویی می‌تواند بسیار مشکل‌ساز باشد زیرا اعصابی که از شبکه منشعب می‌شوند باعث عصب‌دهی اندام فوقانی می‌شوند. آسیب شبکه بازویی می‌تواند به روش‌های مختلفی رخ دهد و می‌تواند در نتیجه تروما، تومور یا التهاب شانه رخ دهد. از علل بروز آسیب‌های شبکه بازویی می‌تواند صدمات ناشی از زایمان سخت باشد. علت اصلی فلج شبکه بازویی، کشش به دلیل حرکات یا ضربات شدید است. دور شدن زیاد شانه از بدن همراه با کشش بازو، اعصاب را تحت فشار قرار می‌دهد که منجر به صدمه بخش‌های تحتانی‌تر شبکه و فلج کلامپکه می‌شود. در ادامه عواملی که خطر بروز این عارضه را افزایش می‌دهند شرح داده شده‌اند:

1. نوزادان بزرگ با وزن زیاد هنگام تولد

2. دیابت مادر که ممکن است منجر به بزرگ شدن اندازه جنین شود.

3. تولد از پا یا (breech position) ممکن است موجب کشیده شدن شبکه عصبی بازویی شود، چون در این وضعیت هنگام تولد ممکن است دست و بازو در شرایطی قرار گرفته باشند که حین عبور از کانال زایمانی دچار کشیدگی شوند.

4. زایمان طولانی مدت یکی دیگر از علل بروز آسیب‌های شبکه بازویی است. برای مثال برای تسریع زایمان، ممکن است نوزاد از ناحیه دست و بازو کشیده شود و آسیب در شبکه عصبی بازویی رخ دهد.

5. چرخش زیاد گردن نوزاد در رحم مادر

6. تومورها نیز از موارد کمتر شایع علل بروز آسیب‌های شبکه بازویی و فلج کلامپکه هستند.

7. کشیده شدن بازو در حین زایمان به هر علتی، ممکن است منجر به فلج کلامپکه شود.

8. استفاده از ابزار‌ها و روش‌هایی مانند وکیوم و فورسپس در هنگام زایمان

علائم آسیب شبکه براکیال و فلج کلامپکه چیست؟

علائم و نشانه‌های بالینی با توجه به ناحیه‌ای از شبکه که درگیر است متفاوت است. در فلج کلامپکه ریشه‌های تحتانی شبکه بازویی درگیر می‌شوند. در ادامه به بررسی علائم و نشانه‌های بالینی این عارضه می‌پردازیم:

• دست چنگالی یا (claw hand) که در آن مچ و انگشتان خمیده می شوند. 
• ضعف و از دست دادن حرکت ساعد و دست از علائم رایج فلج کلامپکه و آسیب شبکه براکیال محسوب می‌شود. 
• برخی از نوزادان دچار افتادگی پلک در طرف مقابل صورت نیز می شوند. این علامت به عنوان سندرم هورنر نیز شناخته می‌شود و خیلی شایع نیست.
• کاهش حس و بی‌حسی در امتداد سمت داخلی ساعد و دست.
• اختلالات عضلانی که می‌تواند از کاهش قدرت عضلانی تا آتروفی و تحلیل عضلات متغیر باشد.
• تغییر شکل‌های مفصلی و احساس خشک شدن مفاصل مچ و دست از دیگر علائم آسیب شبکه براکیال محسوب می‌شود.
• احساس درد یکی دیگر از علائمی است که ممکن است در این عارضه دیده شود.

درمان آسیب و فلج شبکه بازویی چگونه است؟

درمان آسیب و فلج شبکه بازویی در نوزادان و کودکان به مقدار زیادی به شدت میزان آسیب بستگی دارد. اکثر نوزادان مبتلا به فلج کلامپکه دارای نوع آسیب خفیف‌تر (نوروپراکسی) هستند و اغلب در عرض 6 ماه بهبود می‌یابند. در ادامه به بررسی انواع روش‌های درمانی این عارضه می‌پردازیم.

1. درمان جراحی

در صورتی که با توجه به نوع آسیب پارگی اعصاب رخ داده باشد(avulsion and repture)، جراحی ممکن است به عنوان گزینه اصلی درمان در نظر گرفته شود. جراحی می‌تواند شامل اقداماتی از جمله پیوند عصب، انتقال تاندون برای کمک به عضلات درگیر و... باشد. معمولا درمان جراحی برای آسیب‌های خیلی شدید صورت می‌گیرد

2. کاردرمانی در فلج کلامپکه (klumpke palsy) 

کاردرمانی یکی از موثر‌ترین روش‌های درمانی این عارضه به شمار می‌رود.

• • کاردرمانی می‌تواند تمرینات و مکانیسم‌های متفاوتی برای بهبود توانایی بیمار در انجام فعالیت های روزمره زندگی ارائه کند. معمولا تمرینات درمانی با بهبود دامنه حرکتی و حس لامسه، حس عمقی و... منجر به افزایش استقلال و بهبود عملکرد می‌شوند.
  • یکی از مهم‌ترین وظایف کاردرمانگر آموزش وضعیت‌دهی صحیح به مراقبین است تا از عوارض ثانویه مانند دررفتگی‌ها، کوتاهی عضلات، تغییر شکل‌های مفصلی، اِدِم و ... جلوگیری شود. 
  • همچنین کاردرمانگر متناسب با نیاز‌های بیمار می‌تواند اسپلینت و وسایل کمکی تجویز کند. ممکن است بیمار به علت حس نکردن دست متوجه وضعیت آن نشود. برای مثال هنگام خواب دست در وضعیتی قرار گیرد که منجر به کبودی، فشار روی اعصاب، دررفتگی مفصلی یا حتی شکستگی استخوانی شود. در این شرایط کاردرمانگر با تجویز اسپلینت مناسب می‌تواند از بروز این عوارض ثانویه جلوگیری کند.

3. فیزیوتراپی

فیزیوتراپی برای افزایش قدرت عضلانی و بهبود عملکرد عضلات استفاده می شود. در فیزیوتراپی از روش‌های الکتریکی مانند تحریک الکتریکی عصب نیز استفاده می‌شود. فیزیوتراپی به نرمال نگه داشتن دامنه حرکتی عضلات و مفاصل کمک می کند و از سفتی مفاصل مانند شانه، آرنج یا مچ جلوگیری می‌کند.

تفاوت فلج کلامپکه با فلج ارب چیست؟؛ آیا این دو بیماری مشابه‌اند؟

اگرچه فلج ارب و فلج کلامپکه هر دو نوعی از فلج شبکه عصبی بازویی محسوب می‌شوند و معمولاعلل مشابهی می‌تواند باعث ایجاد آن‌ها شود، اما با یکدیگر متفاوت‌اند. در ادامه به بررسی تفاوت‌های فلج ارب با فلج کلامپکه می‌پردازیم.

• فلج ارب شایع‌تر از فلج کلامپکه است و احتمال وقوع آن در حین زایمان بیشتر است.
• محل آسیب شبکه بازویی در فلج کلامپکه با فلج ارب متفاوت است. فلج ارب ریشه‌های فوقانی شبکه بازویی (C5 – C6)  را درگیر می‌کند در حالی که فلج کلامپکه ریشه‌های تحتانی شبکه بازویی (C7–C8–T1) را درگیر می‌کند.
• فلج ارب بیشتر باعث درگیر شدن حس و حرکت در ناحیه شانه و گردن شده، در حالی که فلج کلامپکه معمولا ناحیه ساعد و دست را درگیر می‌کند.

در برخی موارد، اعصاب فوقانی و تحتانی ریشه‌های عصبی شبکه بازویی همزمان آسیب می‌بینند. این وضعیت به عنوان درگیری کامل شبکه بازویی شناخته می‌شود. علائم فلج ارب و فلج کلامپکه در این افراد دیده شده و در حرکت دادن شانه، بازو و دست خود مشکل دارند.

اگرچه فلج کلامپکه (klumpke palsy) ممکن است برای هر فردی در هر سنی به علت تروما یا ضربات شدید رخ دهد اما به طور معمول در اثر آسیب یا ضربه هنگام تولد ایجاد می‌شود. همچنین در برخی موارد، فلج کلامپکه نتیجه سهل انگاری یا قصور پزشکی است. این عارضه معمولا دست، مچ و بازوی نوزاد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این مقاله سعی شد، هرآنچه که درباره این عارضه لازم است بدانید شرح داده شود. خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی و ارائه خدمات توانبخشی از جمله کاردرمانی، می‌توان به افراد مبتلا به این عارضه تا حدود زیادی کمک کرده و در بسیاری از موارد آن را بهبود بخشید.