نوروپاتی دیابتی چیست؟ | علل، علائم و درمان نوروپاتی دیابتی

خوشبختانه با کنترل عوامل خطر، می‌توان احتمال ابتلا به نوروپاتی دیابتی را در افراد مبتلا به دیابت به حداقل رساند. توصیه می‌شود افراد دیابتی با کنترل منظم و مرتب میزان قند خون و مراقبت از زخم‌های ایجاد شده، خود را از ابتلا به آن دور نگه دارند. اما چنانچه به این اختلال دچار شدید حتما باید با یک کاردرمانگر در ارتباط باشید. کاردرمانگر وضعیت حسی و حرکتی شما را ارزیابی و برنامه درمانی‌ای را برای شما طراحی می‌کند تا شما حداقل ناتوانی را تجربه کنید.

نوروپاتی دیابتی چیست؟

نوروپاتی دیابتی یک آسیب عصبی است که ممکن است در افراد مبتلا به دیابت رخ دهد. قند خون بالا در افراد دیابتی، می‌تواند به اعصاب سراسر بدن بویژه اعصاب پاها آسیب میرساند. بسته به اعصاب آسیب دیده، علائم شامل درد، ضعف عضلانی و اختلالات حسی مانند بی حسی در اندام‌ها و گزگز شدن اندام، شود. همچنین می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در سیستم گوارش، سیستم ادراری و دستگاه قلبی- عروقی شود. این بیماری به صورت پیشرونده اعصاب را درگیر می‌کند و به دنبال آن عملکرد اندام‌ها کمتر و کمتر می‌شود. برای جلوگیری از پیشرفت و گسترش بیماری لازم است شما با یک مرکز کاردرمانی در ارتباط باشید.

علائم نوروپاتی دیابتی چیست؟

بطور کلی 4 نوع اصلی نوروپاتی دیابتی وجود دارد که می‌تواند یک نوع یا بیش از یک نوع آن در مبتلایان دیده شود. علائمی که در بیمار دیابتی دیده می‌شود بر اساس نوع نوروپات دیابتی و اعصابی که به دنبال آن درگیر می‌شود متفاوت است. این علائم به تفکیک هر نوع، در ادامه ذکر می‌شود، اما بطور کلی علائمی چون کاهش قدرت عضلانی، اختلالات حرکتی، اختلالات حسی مانند حساسیت شدید به لمس، احساس سوزن سوزن شدن اندام‌ها، مشکلات دستگاه گوارش و دستگاه ادراری و بروز مشکلات جنسی، در افراد مبتلا ممکن است دیده شود.

علت نوروپاتی دیابتی چیست؟

علت دقیق هر کدام از انواع نوروپاتی دیابتی هنوز شناخته نشده است. محققان بر این باور هستند که با گذشت زمان، قند خون بالای کنترل نشده می‌تواند به اعصاب آسیب برساند که به دنبال این آسیب در ارسال صحیح و طبیعی پیام‌های عصبی اختلال بوجود می‌اید. همین امر منجر به بروز علائمی چون اختلالات حرکتی و حسی، مشکلات دستگاه‌های گوارشی، قلبی و ادراری می‌شود و بدین صورت عملکرد بدن از وضعیت طبیعی خارج می‌شود. از طرفی قند خون بالا می‌تواند دیواره مویرگ‌های خونی را ضعیف می‌کند. مویرگ‌های خونی درواقع اکسیژن و مواد غذایی اعصاب را تامین می‌کنند که با آسیب آنها در سیستم عصبی اختلال ایجاد می‌شود.

معرفی انواع نوروپاتی دیابتی

همانطور که گفتیم نوروپاتی دیابتی انواعی دارد. نوع و علائم نوروپاتی، بر اساس نوع اعصاب آسیب دیده تعیین می‌شود. این آسیب‌ها می‌تواند هر کدام از اعصاب محیطی را مانند اعصاب پیکری و خود مختار، دربرگیرد. بیماران دیابتی ممکن است از یک نوع یا بیشتر رنج ببرند. پس از شناخت نوع و علائم نوروپاتی، لازم است اقدامات درمانی را، علی الخصوص کاردرمانی، بر اساس نوع ناتوانی و نقص عملکردی دنبال کنید تا ناتوانی را در همان سطح، مهار کنید.

نوروپاتی محیطی (Peripheral neuropathy)

نوروپاتی محیطی که ممکن است نوروپاتی محیطی دیستال متقارن نیز نامیده شود؛ شایع ترین نوع است. در ابتدا اعصاب پاها و سپس اعصاب دست‌ها را درگیر می‌کند. علائم نوروپاتی محیطی در شب بیشتر است و ممکن است شامل بی حسی یا کاهش توانایی احساس درد، ضعف عضلانی، درد یا گرفتگی شدید، احساس سوزن سوزن شدن اندام، حساسیت شدید به لمس و بروز مشکلات جدی پا مانند زخم و عفونت و آسیب به مفاصل، باشد.

نوروپاتی اتونومیک (Autonomic neuropathy)

سیستم عصبی خودمختار فشار خون، ضربان قلب، تعریق، دستگاه گوارش، مثانه، عملکرد چشم‌ها و اندام جنسی را تحت کنترل دارد. نوروپاتی اتونومیک می‌تواند بر اعصاب هر کدام از این نواحی بدن تاثیر بگذارد و منجر به بروز علائمی چون افت فشار خون، مشکلات مثانه یا روده، مشکلات بلع، افزایش یا کاهش تعریق، مشکلات جنسی مانند خشکی وازن در زنان و اختلال نعوظ در مردان، شود.

نوروپاتی پروگزیمال (diabetic polyradiculopathy)

این نوع اغلب بر اعصاب ران، لگن و پاها تاثیرمی‌گذارد. همچنین می‌تواند اعصاب ناحیه سینه و شکم را نیز تحت تاثیر قرار دهد. علائم نوروپاتی پروگزمال در یک طرف بدن ظهور می‌کند اما ممکن است به سمت دیگر بدن کشیده شود. علائم این نوروپاتی درد شدید در لگن و پاها، ضعف شدید و لاغر شدن عضلات ران و درد قفسه سینه یا شکم است.

مونونوروپاتی (Mononeuropathy)

مونونوروپاتی به آسیب به یک نوع عصب خاص اشاره دارد. این عصب ممکن است مربوط به تنه، بازو یا پاها باشد. در این نوع ممکن است علائمی مانند مشکل در تمرکز یا دوبینی، فلج یک طرف صورت، بی حسی و گزگز انگشتان، ضعف در دست و افتادن اشیا از دست، درد در ساق پا یا جلو ران و ضعف عضلات پا و بروز افتادن‌های مکرر، را به دنبال داشته باشد.

نوروپاتی دیابتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک متخصص مغز و اعصاب و همچنین کاردرمانگران با معاینه چند تست فیزیکی و بررسی دقیق علائم و سابقع بیمار، نوروپاتی دیابتی را تشخیص می‌دهند. تست‌های بالینی شامل تست رفلکس‌های تاندونی، حساسیت به لمس، دما، درد و لرزش و تست قدرت و تون عضلانی است. علاوه بر این موارد، ممکن است برای تشخیص دقیق تر لازم باشد برخی آزمایشات خاص انجام شود که در ادامه به آن میپردازیم.

• تست مونوفیلامان
• تست حسی
• آزمایش هدایت عصبی
• الکترومیوگرافی
• تست اتونومیک

آیا نوروپاتی دیابتی درمان دارد؟

متاسفانه درمان قطعی برای آن وجود ندارد؛ زیرا اعصاب آسیب دیده قابلیت ترمیم ندارند. اما این به این معنی نیست که راهی برای کاهش علائم و کنترل آنها وجود نداتشه باشد. امروزه، درمانی که برای این بیماری وجود دارد بصورت پیشگیری و کنترل علائم است. مشاوره به افراد مبتلا به دیابت بر اساس سن برای کنترل قند خون و بهداشت زخم‌ها، دارو درمانی برای تسکین درد و کاردرمانی برای بازتوانی حرکتی و حسی، در کنار هم به جلوگیری از بروز نوروپاتی و کند کردن سرعت پیشرفت بیماری کمک می‌کند.

کاردرمانی

بهبود و بازتوانی عملکرد حسی و حرکتی، از مهم ترین اهداف درمانی در کاردرمانی است. در واقع کاردرمانی دامنه حرکتی مفاصل، قدرت عضلانی و عملکرد حسی بیماران را حفظ یا بهبود می‌بخشد. مراجعه به کاردرمانی در کنار سایر موارد درمانی، از ضروری ترن درمان‌ها است چرا که کمک می‌کند بیمار به حداکثر بهبودی و استقلال در انجام امور شخصی، برسد.

دارو درمانی

دارو‌های ضد تشنج مثل گاباپنتین و دارو‌های ضد افسردگی سه حلقه‌ای، برای بیماران مبتلا به نوروپاتی جهت تسکین درد تجویز می‌شوند. باید توجه داشت که این دارو‌ها به دلیل داشتن عوارض جانبی، برای همه مبتلایان تجویز نمی‌شود. بهتر است با ارائه یک شرح حال کامل به پزشک، از دارو‌های تجوزی استفاده نمایید و برای تسکین درد، از هر مسکنی به دلیل داشتن عوارض جانبی جدی، نباید استفاده کنید.

مشاوره مراقبت‌های بهداشتی به مبتلایان

یکی از مهم ترین درمان‌ها برای جلوگیری از تشدید بیماری و حتی جلوگیری از ابتلا لازم است، گرفتن مشاوره مراقبت‌های بهداشتی است. برای نمونه کنترل روزانه قند خون بر اساس سن، مراقبت و شست و شو زخم‌ها برای جلوگیری از بروز عفونت و قطع اندام، داشتن فعالیت و ورزش روزانه، نکشدین سیگار و عدم مصرف الکل، کنترل فشار خون و داشتن رژیم غذایی سالم، مواردی هستند که توجه به آنها در بیماران دیابتی ضروری است.

ابتلا به بیماری‌های نوروپاتی و درگیری عصبی، عوارض جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت بویژه اگر یک اختلال پیش رونده باشد. در صورت بروز اختلال عملکردی، حتما باید بیمار تحت مراقبت قرار گیرد. مشاوره به خانوده و مراقبین از ضرورت‌های درمان برای اختلالات نوروپاتی پیش رونده است. همچنین جدیدت در درمان توانبخشی و کاردرمانی در روند بهبودی و رضایت از زندگی بیمار، بسیار اهمیت دارد.