آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن چیست؟ | علت، علائم و روشهای درمانی
آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن (CTE) یک بیماری دژنراتیو مغز است که تصور میشود در اثر صدمات مکرر سر ایجاد میشود. این بیماری پیشرونده است و با گذشت زمان به تدریج بدتر میشود. همچنین با ایجاد زوال عقل همراه است.

آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن یک اختلال نسبتا نادر است که هنوز به خوبی شناخته نشده است. این عارضه مربوط به صدمات مکرر سر است، که در آن آسیب سر بعدی، قبل از برطرف شدن کامل علائم قبلی آسیب سر اتفاق میافتد. علائم این بیماری سالها تا دههها پس از وقوع ضربه به سر ممکن است ایجاد شوند. به همین علت بسیاری از افراد خطر وقوع آن را جدی نمیگیرند.
علت آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن (CTE) چیست؟
انسفالوپاتی تروماتیک مزمن می تواند هر فردی را با سابقه ضربات مکرر به سر تحت تاثیر قرار دهد. احتمال رخ دادن این بیماری در افرادی که معمولا، چندین سال سابقه ضربههای زیادی به سر دارند، به ویژه افرادی که به طور حرفهای ورزش میکنند، بسیار بالاتر است. در ادامه شایعترین عللی که میتواند منجر به این بیماری شود، شرح داده شده است.
- افرادی که سالیان طولانی و به طور منظم ورزشهایی مانند بوکس، راگبی، دوچرخهسواری، اسکیتبرد، هنرهای رزمی، فوتبال، و ... را انجام می دادند.
- افرادی که در ارتش خدمت کرده یا تحت تاثیر جراحات جنگی به خصوص انفجار قرار میگیرند.
- کسانی که اغلب مورد خشونت یا تجاوز فیزیکی هستند.
علائم آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن
همانطور که پیشتر گفته شد علائم معمولا بلافاصله ظاهر نمیشود و ممکن است سالها یا دههها طول بکشد تا علائم آنقدر شدید شود که توجه را جلب کند. معمولاً علائم هشت تا ده سال پس از تجربه آسیبهای مغزی خفیف مکرر ظاهر میشوند. به طور کلی علائم آن شامل تغییرات شناختی، رفتاری، خلقی و حرکتی است که در چهار مرحله رخ میدهد.
علائم مرحله اول
در مرحله اولیه فرد ممکن است فقط علائم سادهای مانند گیجی، سرگیجه و سردرد را تجربه کند. این علائم میتواند همراه با علائم خفیفی از مشکلات رفتاری و خلقی مانند افسردگی، اضطراب، و پرخاشگری باشد. معمولا این علائم برای نگرانی و تشخیص این بیماری کافی نبوده و فرد به آنها توجه نمیکند. اگرچه تشخیص بیماری معمولا در افراد حداقل 40 سال است، اما ممکن است این افراد قبل از این سن علائم اولیه را تجربه کنند.
علائم مرحله دوم
در این مرحله علائم نسبت به مراحل قبل شدیدتر شد و فرد ممکن است مشکلاتی در رابطه با حافظه مثل فراموشیهای غیر طبیعی را تجربه کند. مشکلات تفکر و سلامت روان از جمله افسردگی، مصرف مواد مخدر، افکار یا رفتار خودکشی، رفتار تکانشی و قضاوت ضعیف در این مرحله رخ میدهد. در ایم مرحله فرد ممکن است هنگام حرکت و راه رفتن احساس افتادن و عدم تعادل داشته باشد.
علائم مرحله سوم و چهارم
علاوه بر بدتر شدن تمامی علائم مراحل قبلی در مرحله سوم اختلالات حرکتی مثل مشکلات راه رفتن، اختلال تعادل، کندی حرکات، ناهماهنگی حرکتی، لرزش و... نیز اضافه میشود. این افراد در مراحل آخر بیماری توانایی راه رفتن را از دست میدهند. این افراد مشکلاتی را در صحبت کردن و بلع تجربه میکنند و در نهایت در مرحله چهارم ممکن است برای بلع و تنفس به کمک نیاز داشته باشند. علاوه بر این موارد، این احتمال وجود دارد که افراد مبتلا به آسفالوپاتی ترماتیک مزمن نشانههایی از یک بیماری نورودژنراتیو دیگر، از جمله بیماری آلزایمر، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)، بیماری پارکینسون و... را نشان دهند.
چه اتفاقی در مغز افراد مبتلا به بیماری آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن رخ میدهد؟
پروتئینها مولکولهایی هستند که در عملکرد مغز نقش مهمی دارند. در بیماری آنسفالوپاتی مزمن تروماتیک، پروتئین معیوبی به نام تاو (tau) در اطراف بخشهایی از مغز تجمع مییابد و باعث از بین رفتن سلولهای عصبی و نواحی مختلف مغز میشود. اگرچه تجمع این پروتئین در سایر بیماریهایی از جمله آلزایمر نیز مشاهده میشود، اما تجمع پروتئین تاو در بیماری آنسفالوپاتی مزمن تروماتیک با تجمع این پروتئین در بیماری آلزایمر و سایر اشکال زوال عقل متفاوت است.
با این حال متاسفانه آزمایش قطعی برای تشخیص این آسیب مغزی در زمان حیات فرد وجود ندارد و فقط با کالبد شکافی میتوان این بیماری را تایید کرد. معمولا تشخیص با توجه به علائم و فاکتورهای خطری که وجود دارد صورت میگیرد.
درمان آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن (CTE)
متاسفانه روش درمان قطعی برای CTE وجود ندارد، اما دارو و روشهای درمانی دیگری میتوانند به کنترل علائم و کند شدن روند بیماری کمک کنند. درمانهای توانبخشی مهمترین درمانهایی هستند که میتوانند بیشترین تاثیر را داشته باشند. گفتاردرمانی برای کمک به مواردی مانند حافظه، گفتار، تنفس، مشکل در خوردن و آشامیدن میتواند کمک کننده باشد. کاردرمانی میتواند به کنترل مشکلات حرکتی و همچنین حفظ استقلال لازم کمک کند.
آیا کاردرمانی برای درمان بیماری آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن موثر است؟
مهمترین مسئله در زندگی هرکسی حفظ استقلال و انجام فعالیتهایی است که برای آنها ارزشمند و معنادار است. کاردرمانی یکی از مهمترین درمانهایی است که به افراد برای دستیابی به حداکثر استقلال ممکن کمک میکند. زمانی که آنسفالوپاتی مزمن تروماتیک پیشرفت میکند، فرد توانایی و استقلال خود را در کارهای مختلف از جمله رانندگی، آشپزی، کارهای مربوط به شغل و... از دست میدهد. در مراحل آخر بیماری فرد ممکن است حرکات به ظاهر سادهای مثل لباس پوشیدن، غذا خوردن، دستشویی رفتن و... را نتواند انجام دهد. کاردرمانی با شیوههای مختلف به شما کمک میکند تا مطابق با سطح توانایی خود بتوانید حداکثر استقلال ممکن را حفظ کنید.
چگونه از آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن پیشگیری کنیم؟
همانطور که توضیح دادیم مهمترین علت بیماری آنسفالوپاتی مزمن تروماتیک، ضربات مکرر در ناحیه سر است. از آنجایی که این بیماری درمانی به طور قطعی ندارد، مهمترین کار پیشگیری از آسیبهای مکرر است. سعی کنید احتمال آسیبهای مکرر را به حداقل برسانید و اگر در معرض چنین آسیبهایی قرار دارید بهتر است از وسایل ایمنی مانند کلاه ایمنی و محافظ دهان استفاده کنید.
اگرچه بیماری آنسفالوپاتی مزمن تروماتیک در حال حاضر قابل درمان نیست، اما در بیشتر افراد قابل پیشگیری است. اگر به هر علتی دچار آسیب یا ضربه مغزی شدید از آن ساده نگذرید و حتی اگر شدت آن خفیف بود، تا زمان بهبودی کامل از فعالیتهایی که در آنها احتمال آسیب مجدد وجود دارد پرهیز کنید.