سندروم تونل کارپال چیست؟ | معجزه کاردرمانی در درمان سندروم تونل کارپال

شاید برایتان جالب باشد که بدانید اصلا تونل کارپال چیست؟ چه عناصری از تونل کارپال می‌گذرد؟ چه بلایی سر دست شما آمده‌است که اینطور شما را از کار و زندگی انداخته‌ است؟ ما شما را در رسیدن به جواب راهنمایی می‌کنیم. در مچِ دست هر کدام از ما، ساختاری تونل مانند به کمک استخوان‌ها و لیگامان‌های موجود، وجود دارند که از آن تاندون و عصب می‌گذرد. یک عصب به نام مدین از این تونل عبور کرده که تعدادی از تاندون‌‌ها و بخشی از پوست دست را عصب دهی می‌کند. حالا اگر حین عبور این عصب از تونل، به هر دلیلی فشاری بر آن وارد شود، سندروم تونل کارپال را ایجاد خواهد کرد. 

علائم سندروم تونل کارپال چه مواردی هستند و چگونه آشکار می‌شوند؟

سندروم تونل کارپال علائمی دارد که افراد مبتلا بی‌شک تجربه کرده‌اند. اما این علائم چیست و با چه سرعتی ایجاد می‌شود؟ سندروم تونل کارپال به مرور زمان ایجاد می‌شود؛ برای همین افراد مبتلا، به سرعت علائم را تجربه نمی‌کنند و به کا‌رهایی که ریسک این سندروم را بالا می‌برد، ادامه می‌دهند. برای مثال افرادی که شغل آنها به صورتی است که ساعات زیادی را با کامپیوتر کار می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری‌اند. همچنین، حرکات تکراری مچ در دراز مدت در شغل‌های خیاطی، آرایشگری، کشاورزی و... می‌تواند احتمال بروز این عارضه را بسیار بالا می‌برد. در ادامه با علائم بیشتری با این بیماری آشنا می‌شویم.

• گزگز یا بی حسی

ممکن است بی حسی یا گزگز را در انگشت شست، اشاره و میانی و حلقه تجربه کرده باشید. اما بی‌حسی با درگیری عصب مدین در انگشت کوچک رخ نمی‌دهد. این علامت‌ها ممکن است وقتی چیزی را در دست می‌گیرید، مثل روزنامه، فرمان یا یک کیف شروع یا تشدید شوند. حتی ممکن است شما با احساس گزگز و بی حسی در دست، ازخواب بیدار شوید. بی حسی می‌تواند برای مدت زیادی باقی بماند.

•  ضعف

گاهی هم ممکن است دچار ضعف در دستتان شوید و اجسام از دستتان رها شود. ضعف ماهیچه‌هایی که به عصب مدین مربوط‌ اند و همچنین شست، در سندروم تونل کارپال دیده می‌شود. پس اگر این علائم شما را در انجام کار‌های روزانه عاجز و از داشتن خوابی عمیق و بدون درد بی بهره کرده‌ است، لازم است که به متخصص مراجعه کنید.

ضرورت شناخت علل و عوامل خطر سندروم تونل کارپال 

همانطور که گفتیم بر اثر فشار بر عصب مدین، سندروم تونل کارپال بروز می‌کند. مثلا شکستگی استخوان‌های مچ می‌تواند  فضای تونل کارپال را تنگ کند. همچنین تورم و التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید ممکن است همانند شکستگی، عصب را در مسیر عبور از تونل تهدید کند. گاهی اوقات هم دلیل واحدی برای ایجاد این سندروم وجود ندارد و مجموعه‌ای ازعوامل خطری که بیان می‌کنیم؛ می‌تواند علت آن باشد.

• فاکتور‌های آناتومیکی

شکستگی‌ها و دررفتگی استخوان‌های مچ که اطراف تونل هستند و نیز آرتریت روماتوئید که شکل استخوان‌های کوچک مچ را تغییر می‌دهد، می‌توانند کانال کارپال را باریک کرده و ایجاد فشار بر روی عصب مدین کنند.

• جنسیت

در زنان به دلیل اینکه فضای تونل کارپال کوچک‌تر از مردان است، سندروم تونل کارپال شایع‌تر است. زنانی که تونل کارپال کوچک‌تری دارند در مقایسه با سایر زنان، احتمال ابتلا به سندروم تونل کارپال در آن‌ها بیشتر است. 

• شرایط آسیب رساندن به عصب

برخی از بیماری‌ها هستند که به طور غیرمستقیم و با عوارض ثانویه خود، باعث سندروم تونل کارپال می‌شوند. مثلا در افراد مبتلا به دیابت، خطر آسیب به عصب، مخصوصا عصب مدین وجود دارد.

• شرایط التهابی

آرتریت روماتوئید و بسیاری از بیماری‌هایی که با التهاب غلاف اطرافِ تاندون‌های عبوری از کانال کارپال همراه هستند، می‌تواند منجر به سندروم تونل کارپال شود؛ زیرا فضای کانال را تنگ می‌کند و عصب مدین تحت فشار قرار می‌گیرد.

• داروها 

برخی از مطالعات ارتباط بین سندروم تونل کارپال و استفاده از آناستروزول (آریمیدکس)؛ دارویی که برای درمان سرطان سینه استفاده می‌شود، تایید کرده‌اند. این مطالعات نشان داده ‌است که در افرادی که این دارو را مصرف می‌کنند، میزان ابتلا به سندروم تونل کارپال بیشتر است.

• چاقی

یکی از عوامل خطرِ ابتلا به سندروم تونل کارپال چاقی است. افزایش وزن می‌تواند بر روی ساختار تونل کارپال تاثیر بگذارد. سعی کنید با تغذیه مناسب و ورزش از افزایش وزن خود جلوگیری کنید.

• تغییر مایعات بدن

حبس مایعات بدن در تونل باعث فشار بر روی عصب مدین می‌شود. در افرادی که مشکلات کلیه و لنف دارند و در افراد یائسه و باردار، به دلیل تجمع مایعات در کانال، احتمال ابتلا افزایش می‌یابد. البته در افراد بارداری که به علت بارداری دچار این سندروم شده‌اند، پس از زایمان به طور خود به خود بهبودی حاصل می‌گردد.

• محیط کار

یکی از عوامل مهمِ دچار شدن به سندروم تونل کارپال، نوع شغل افراد است. کسانی که در محیط کار باید مچ دست را دراز مدت به صورت خم نگه دارند، مثل افرادی که با کامپیوتر کار می‌کنند و موس را در دست می‌گیرند، یا افرادی که حرکات تکراری خم و راست کردن مچ دست را در طول روز تجربه می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا هستند. پس با این توضیحات اگر شاغل هستید و کار شما این ویژگی‌ها را دارد، حتما آن را ارزیابی و در صورت امکان تغییر دهید.

توصیه‌های کاردرمانی برای جلوگیری از ایجاد سندروم تونل کارپال 

به طور کلی راهی قطعی برای جلوگیری از بروز سندروم تونل کارپال وجود ندارد. اما کاردرمانی با مشاوره، توضیحاتی ارزشمند و کارآمد در اختیارتان قرار می‌دهد که می‌توانید فشار را از روی عصب بردارید و ضایعات مچ را به حداقل برسانید.

1. نیروی دست را حین کار کاهش دهید: مثلا هنگام کار با صفحه کلید آرام‌تر کلید‌ها را فشار دهید. هنگام استفاده از موس، دست خود را شل کنید. از ابزاری استفاده کنید که دسته بزرگتری دارند یا پدگذاری کنید. مثلا از خودکار‌هایی با ضخامت بیشتر استفاده کنید یا فرمان ماشین را پدگذاری کنید.

2. استراحت کوتاه مدت ولی مکرر: این مورد مخصوصا در افرادی که حین کار نیروی زیادی از طریق دست اعمال می‌کنند، می‌تواند تفاوت فاحشی ایجاد کند. سعی کنید چند دقیقه در ساعت به خود استراحت دهید و در این زمان دست خود را کشش دهید.

3. مراقبت از وضعیت دست: سعی کنید تا حد ممکن، دست را در وضعیت نرمال قرار دهید و در پوزیشن‌های غلط که فشار زیادی به دست وارد می‌شود، در طولانی مدت نمانید. دست و آرنج را خیلی بالا یا پایین نگه ندارید. همچنین وقتی که در وضعیت نامناسبی نشسته‌اید و سر و شانه به جلو خم است، عضلات گردن و شانه به مرور کوتاه شده و شبکه بازویی که منشا عصب مدین است درگیر می‌شود. به دنبال این بدفرمی بدن، امکان ایجاد سندروم تونل کارپال وجود دارد.

4. گرم نگه داشتن دست: اگر در محیط سردی کار می‌کنید احتمال بروز درد و سفتی  در دست بیشتر می‌شود. پس سعی کنید دستتان را با گرم نگه داشتن محیط یا با پوشیدن دستکش از سرما دور نگه دارید.

تشخیص سندروم تونل کارپال؛ انواع راهکارهای تشخیصی سندروم تونل کارپال چیست؟

می‌توان به کمک معاینات بالینی و غیربالینی، سندروم تونل کارپال را تشخیص داد. تشخیص با استفاده از چند تست بالینی و تشخیص دقیق‌تر به کمک فناوری‌های پیشرفته‌تر صورت می‌گیرد. با پیشرفت علم در زمینه مهندسی پزشکی، امروزه دستگاه‌هایی در اختیار است که تصویری واضح از تونل کارپال در اختیار پزشک یا درمانگر می‌گذارد. به لطف این تصاویر واضح، تشخیص به راحتی انجام شده و پروسه درمان آغاز می‌گردد.

تست‌های بالینی برای تشخیص سندروم تونل کارپال

درمانگر با بررسی حس و عملکرد عضلات مربوط به عصب و چند تست، دست را ارزیابی می‌کند. پزشک بدون نیاز به ابزار و تجهیزات پیشرفته می‌تواند با مثبت شدن علائمی که ذکر می‌کنیم، احتمال ابتلا به سندروم تونل کارپال را تشخیص دهد.

• علامت تینل

 پزشک با استفاده از یک چکش، با ضربه زدن یا فشار دادن عصب مدین در مچ دست شروع به انجام تست می‌کند. اگر انگشتان گزگز یا احساس شوک الکتریکی خفیف داشته ‌باشد، علامت مثبت است.

• تست فالن

 فشار دادن پشت دست‌ها تا مچ یا جلوی دست‌ها تا مچ به مدت یک تا دو دقیقه، بیانگر این تست است. اگر انگشتان دچار بی‌حسی یا گزگز شوند علامت این تست مثبت است.

تشخیص سندروم تونل کارپال با تجهیزات پیشرفته

همان طور که اشاره شد، به لطف پیشرفت علم، تجهیزات فراوانی برای تشخیص بیماری‌ها به وجود آمده است. هر چند پزشک و درمانگر برای تشخیص سندروم تونل کارپال، لزوما به این امکانات نیاز ندارند؛ اما استفاده از این امکانات، تشخیصات اشتباه احتمالی را به حداقل می‌رساند.

• اشعه ایکس

عکس برداری به کمک اشعه ایکس از مچِ دستی که آسیب دیده توصیه می‌شود. به کمک آن، علت درد مچ مشخص شود. اما با این حال اشعه ایکس روش تشخیصی مفیدی نیست.

• الکترومیوگرافی

یک تست است که تخلیه الکتریکی کوچکی را که در عضلات تولید می‌شود، اندازه می‌گیرد. در این تست یک الکترود سوزنی نازک را در ماهیچه خاصی قرار می‌دهیم تا فعالیت الکتریکی را هنگام انقباض و استراحت عضله اندازه گیری کنیم. این آزمایش می‌تواند آسیب به عضلاتی که از عصب مدین عصب می‌گیرند، را مشخص کند.

• بررسی هدایت عصبی

در نوعی از الکترومیوگرافی دو الکترود به پوست چسبانده می‌شود و یک شوک کوچک از عصب مدین عبور داده می‌شود تا متوجه شوند که آیا تکانه و پیام‌های الکتریکی در تونل کند می‌شوند یا خیر.

• Ultrasound

اولتراسوند تصویر واضحی از استخوان‌های مچ و عصب مدین می‌تواند در اختیار ما قرار دهد و روش خوبی برای این است که بدانیم آیا عصب تحت فشار قرار گرفته است یا خیر.

درمان سندروم تونل کارپال؛ تونل کارپال چگونه درمان می‌شود؟

در مراحل اولیه، بلافاصله پس از شروع علائم باید سریعا اقدام به درمان کنید. یک سری از کارهای ساده‌ای که برای خودتان می‌توانید در خانه انجام دهید را به شما توصیه می‌کنیم. استراحت‌های مکرری برای دست‌ها در حین کار بگذارید. لطفا از فعالیت‌هایی که علائم را بدتر می‌کنند، اکیدا خودداری کنید. برای کاهش التهاب از بسته‌های یخ استفاده کنید.

جهت درمان، بسته به میزان درگیری عصب یا پیشرفت عارضه، می‌توان از درمان‌های جراحی و غیرجراحی استفاده کرد. اگر علائم خفیف تا متوسط داشته باشید که کمتر از 10 ماه وجود دارد؛ از آتل یا اسپیلنت و درمان‌های کانسرواتیو(بدون نیاز به جراحی ) کمک بگیرید. اگر از درمان‌های غیرجراحی جواب نگرفتید؛ آنگاه باید برای درمان جراحی اقدام کنید.

درمان‌ غیرجراحیِ سندروم تونل کارپال

اگر بیماری زود تشخیص داده ‌شود و علائم آن خفیف باشد، یک فرصت طلایی برای درمان، البته بدون جراحی دارید. پس مراقب باشید زودتر جهت درمان اقدام کنید، قبل از اینکه انجام کار‌های روزمره بخاطر سندروم تونل کارپال سخت شود. در ادامه به یک سری از درمان‌های غیرجراحی اشاره می‌شود که یک یا چند مورد از آنها را باید رعایت کنید.

• اسپیلنت مچ دست

هنگام خواب در شب، می‌توان از یک آتل که مچ دست را ثابت نگه می‌دارد، استفاده کرد. آتل می‌تواند ابزار مناسبی برای تسکین بی حسی و گزگز‌های شبانه دست باشد که نتیجه سندروم تونل کارپال است. حتی استفاده از این اسپیلنت در شب، می‌تواند  باعث کاهش درد در طول روز نیز بشود. 

• دارو‌های ضد التهابی غیر استروئیدی 

دارو‌هایی مانند ایبوبروفن می‌تواند مورد مناسبی باشد که در کوتاه مدت، درد ناشی از سندروم تونل کارپال را بهبود ببخشد. اما باید بدانید که شواهدی وجود ندارد که از تاثیر مثبت این دارو‌ها در درمان خبر بدهد.

• کورتیکواستیروئید‌ها

با توصیه پزشک، کورتیکواستیروئید تجویز می‌شود که به دو صورت خوراکی یا تزریقی است. نمونه خوراکی به اندازه نمونه تزریقی موثر نیست. کورتیکواستیروئید به تونل کارپال تزریق می‌شود که با کاهش التهاب در تونل منجر به کاهش علائم می‌شود. اگر سندروم تونل کارپال ناشی از آرتریت روماتوئید باشد، درمان آرتریت می‌تواند علائم سندروم را کاهش دهد.

درمان جراحی سندروم تونل کارپال

اگر علائم سندروم شدید باشد یا به درمان‌های غیر جراحی پاسخ ندهد، به ناچار از درمان جراحی کمک می‌گیریم. هدف از جراحی آزاد سازی عصب مدین با برداشتن فشار از روی آن است. جراحی می‌تواند با دو تکنیک انجام شود. جراحی آندوسکوپی که به کمک یک دستگاه تلسکوپ مانند و یک دوربین کوچک متصل به آن برای دیدن تونل کارپال استفاده می‌شود. جراح، رباط را از طریق یک یا دو برش کوچک در دست یا مچ، برش می‌دهد. اما در جراحی باز، جراح در کف دست، روی تونل کارپال یک برش می‌دهد. سپس آن رباط را برای آزاد کردن عصب برش می‌دهد. جراحی آندوسکوپی درد کمتری به نسبت جراحی باز ایجاد می‌کند.

کاردرمانی پس از جراحی تونل کارپال؛ کاردرمانی تا چه اندازه در درمان تونل کارپال موثر است؟

در اینجا، کاردرمانی با تکنیک‌های موثر خود به یاری شما می‌آید. اما چگونه؟ پس از جراحی ممکن است رباط به صورت ناقص آزاد شده باشد، عفونت ناشی از زخم تشکیل شود، بافت اسکار به وجود بیاید و یا به عروق و اعصاب خونی آسیب وارد شود. کاردرمانی با بهره گرفتن از پروتکل‌های درمانی در هفته‌های مختلف، پس از جراحی، کمک می‌کند تا عوارض ناشی از جراحی، عملکرد شما را محدود نکند. همچنین مشاوره لازم در جهت مراقبت‌های بعد از عمل را به شما می‌دهد.

لازم به ذکر است بلافاصله پس از جراحی نباید کار‌های قدرتی و سنگین با دست مبتلا انجام دهید. کاردرمانی یک مجموعه تمرین به شما می‌دهد که ممکن است حین انجام آن در دست احساس کشش کنید. در صورتی که درد با آن همراه بود، تمرین باید متوقف شود. قبل از تمرین باید 15 دقیقه دست گرم شود، اما پس از تمرین 20 دقیقه یک کیسه یخ، برای جلوگیری از التهاب روی آن بگذارید. (احتیاط: اگر اختلالات عروقی دارید باید مراقب تغییر رنگ پوست باشید.) هر حرکت را 15 ثانیه نگه دارید و سپس 5 بار تکرار کنید. این تمرینات رادر 5 تا 7 روز متوالی و هرروز چهار بار انجام دهید.

1. خم کردن مچ دست مبتلا به سمت پشت با دست سالم، به صورتی که انگشتانتان را صاف کرده تا کشش ایجاد شود.
2. خم کردن مچ دست مبتلا به سمت جلو با دست سالم
3. سرخوردن عصب مدین (NERVE GLIDING) در مسیر خود، با مشت کردن دست و سپس بیرون کشیدن انگشت شست و صاف کردن دیگر انگشتان
4. سر خوردن تاندون‌های تونل کارپال(TENDON GLIDING)