فلج پیازی یا بولبار چیست؟ | علت، علائم، تشخیص و درمان فلج بولبار

فلج پیازی یا بولبار (Bulbar Palsy) در حالتی ایجاد می‌شود که اعصاب جمجه تحتانی (کرانیال) یا نورون‌های حرکتی تحتانی به دلایل مختلف دچار آسیب شده و در اثر آن‌ علائم متفاوتی ایجاد می‌شود. به طور مثال اگر عصب گلوسوفارنژیال دچار آسیب شود، ممکن است ترشح بزاق، بلع و رفلکس گگ دچار اشکال شود. برخی از علائم شایع فلج پیازی یا آسیب به اعصاب جمجمه تحتانی شامل، مشکل در جویدن، نارسایی بویایی، اختلال گفتار، مشکل در بیان کلمات، آتروفی شدن زبان، ضعف عضلات فک و صورت و... می‌باشد.

فلج بولبار می‌تواند به دو صورت پیشرونده و غیرپیشرونده وجود داشته باشد که نوع پیشرونده آن شایع‌تر بوده و در اثر آن به مرور زمان علائم شدیدتر می‌شوند. می‌تواند هم در کودکان و هم در بزرگسالان رخ دهد.

علت ایجاد فلج پیازی چیست؟

سکته مغزی و تومورهای مغزی به عنوان شایع‌ترین دلایل این نوع فلج شناخته می‌شوند. ساقه مغز قسمتی است که اعصاب کرانیال (جمجمه‌ای) از آن‌ جا منشاء گرفته و تمامی سیگنال‌های کنترل حرکتی از طریق آن منتقل می‌شود. به این ترتیب در صورتی که آسیب به مغز که در اثر سکته مغزی یا تومورها رخ می‌دهد بخش ساقه مغزی را درگیر کرده یا اعصاب مختلف جمجمه‌ای را تحت تأثیر قرار دهد، ممکن است منجر به ایجاد آن شود.

ازعلل ایجاد فلج می‌توان به برخی از بیماری‌های دژنراتیو مانند ALS، بیماری‌های خود ایمنی مانند سندرم گیلن-باره، بیماری‌های ژنتیکی و... اشاره کرد. ALS یک اختلال عصبی نادر بوده که با زوال تدریجی و مرگ‌ نورون‌های حرکتی همراه است. سندرم گیلن باره باعث می‌شود که سیستم ایمنی بدن به اعصاب خود به طور ویژه (اعصاب جمجمه‌ای) حمله کرده و آن‌ها را بکشد.

تشخیص فلج پیازی چگونه است؟

 برای تشخیص این نوع فلج معمولا پزشک متخصص مغز و اعصاب از بیمار، تاریخچه پزشکی گرفته و سپس با انجام معاینات بالینی همراه با کمک گرفتن از تصویر برداری‌های MRI، بیماری را تشخیص می‌دهد. در برخی موارد ممکن است بیماری Ms علائم مشابهی با فلج پیازی داشته باشد، که برای رد بیماری ام اس متخصص ممکن است به تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی بپردازد. در ادامه پزشک متخصص برای تشخیص، آزمایش‌های بالینی مختلفی را بر روی بیمار انجام می‌دهد.

علائم فلج پیازی چیست؟

همانطور که اشاره کردیم فلج بولبار در اثر آسیب نورون‌های حرکتی تحتانی یا اعصاب جمجمه‌ای تحتانی بوده و ممکن است طیف وسیعی از علائم را داشته باشد. به طور کلی علائم، عضلات فک و زبان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در برخی موارد ممکن است علائم عاطفی نیز بروز کند. در ادامه برخی از علائم را نام می‌بریم.

• ضعف عضلات حلق
• اختلال بلع
• اختلال گفتار و مشکل در تکلم
• آتروفی عضلات زبان
• ضعف برخی از اندام‌ها
• ضعف عضلات فک و صورت

درمان فلج پیازی چگونه است؟

در حال حاضر هیچ درمان قطعی و شناخته شده‌ای برای فلج پیازی وجود ندارد. با این وجود درمان‌های توانبخشی مانند کاردرمانی می‌تواند کمک بسیار زیادی به فرد بکند تا علائم بیماری کاهش یافته و فرد توانایی‌های حرکتی و استقلال خود را حفظ نماید. ممکن است پزشک متخصص علاوه بر کاردرمانی مصرف برخی داروهای خاص مانند داروهای کنترل کننده آب دهان را توصیه کند. همچنین در برخی از افراد که دچار مشکل شدید برای بلع شده‌اند، از لوله برای تغذیه استفاده شده و همچنین ممکن است برای کاهش مشکلات گفتاری از گفتار درمانی استفاده شود.

برای درمان بهتر در ابتدا باید تشخیص داد که دلیل اصلی ابتلای فرد چیست و این بیماری چه ویژگی‌هایی دارد. با توجه به این نکات می‌توان به بیمار کمک کرد تا مشکلات حرکتی او به حداقل رسیده و در بالاترین سطح استقلال ممکن باقی مانده و تا جای ممکن از علائم این بیماری رنج نبرد.

آیا فلج پیازی کشنده است؟

فلج پیازی در مواردی که پیشرونده است (فلج بولبار پیشرونده) می‌تواند کشنده بوده و مرگ در اثر آن حدود 1 تا 3 سال پس از شروع اختلال رخ می‌دهد. در بیشتر موارد مرگ در اثر عفونت ریه رخ می‌دهد؛ زیرا در اثر فلج پیازی بلع فرد دچار اختلال شده و به این ترتیب ممکن است مقداری غذا وارد ریه شده و منجر به عفونت شود.

در صورتی که بیماری پیشرفت کند ممکن است به مراکز تنفسی در ساقه مغز آسیب وارد کرده و به این ترتیب کنترل تنفس را نیز دچار مشکل کند. همچنین اگر این بیماری در اثر ALS رخ دهد پیش آگهی بسیار ضعیف بوده و مرگ نورون‌های حرکتی تحتانی در نهایت می‌تواند منجر به مرگ شود.

کاردرمانی برای فلج پیازی

فلج پیازی به عنوان مجموعه علائمی شناخته می‌شود که در اثر آسیب به نورون‌های حرکتی تحتانی یا اعصاب کرانیال ایجاد می‌شود. همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم این بیماری بیشتر در اثر بیماری‌هایی مانند سکته مغزی، تومورهای مغزی، ALS و... رخ داده که ساقه مغزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم بسیار آزار دهنده بوده و در صورتی که بیماری پیشرونده باشد به مرور زمان حرکات فرد را تحت تأثیر قرار داده و استقلال را از بیمار می‌گیرد.

به این ترتیب به مرور زمان فرد مبتلا به مرور دچار اختلال حرکتی بیشتر شده و در اثر عفونت ریه ممکن است دچار مرگ شود. کاردرمانی به این بیماران کمک می‌ند تا علائم بیماری کاهش یافته و سرعت پیشرفت آن کاهش یابد. کاردرمانی برای فلج بولبار سعی می‌کند بیمار را به بالاترین سطح استقلال ممکن رسانده و کیفیت زندگی او را بهبود بخشد.