آسیب شبکه بازویی (براکیال) چیست؟ | نقش کاردرمانی در درمان آسیب شبکه براکیال
شبکه براکیال یا بازویی به اندام فوقانی انسان عصب دهی کرده و سلامت آن برای حرکات اندام فوقانی ضروری است. آسیب شبکه بازویی شامل آسیب ناگهانی به این اعصاب است

شبکه بازویی (براکیال) از اعصاب در هم تنیده ساخته شده است و حرکت و احساس در بازو و دست را کنترل میکند. آسیب تروماتیک شبکه بازویی شامل آسیب ناگهانی به این اعصاب است و ممکن است باعث ضعف، از دست دادن احساس یا از دست دادن حرکت در شانه، بازو یا دست شود. این آسیب تمام یا بخشی از ارتباط بین نخاع و بازو، مچ و دست را قطع میکند. این بدان معنی است که شما نمیتوانید قسمتهایی از بازو یا دست خود را حرکت داده یا احساس کنید.
آشنای با ساختار و آناتومی شبکه بازویی (براکیال)
برای اینکه بتوانید آسیبهای شبکه براکیال را به خوبی درک کنید، بهتر است ابتدا با آناتومی این شبکه عصبی آشنا شوید. شبکه بازویی از پنج سگمان یا قطعه نخاعی در ناحیه گردن منشا میگیرد. این شبکه بازویی نه تنها قرار است امکان حرکت را در اندام فوقانی انسان به وجود بیاورد، بلکه وظیفه انتقال پیامهای حسی مانند حس لمس، فشار، گرما، سرما و... را نیز به سمت مغز برعهده دارد. در انسان دو شبکه بازویی وجود دارد که یکی در سمت راست گردن و دیگری در سمت چپ واقع شده است.
هر یک از پنج سگمان نخاعی که در تشکیل شبکه بازویی (براکیال) شرکت میکند، عملکرد خاص خودش را دارد، لذا شناخت آناتومی شبکه بازویی این امکان را پدید میآورد که با توجه به محل آسیب، صدمات وارد شده قابل پیشبینی باشد و کاردرمانگر بتواند برنامه درمانی دقیقی را طرح ریزی کند. شبکه بازویی داری پنج بخش آناتومیک است که آسیب به آن میتواند در هر کدام از این پنج بخش اتفاق بیافتد. این پنج بخش آناتومیکِ شبکه بازویی شامل موارد زیر است:
- ریشههای نخاعی
- تنه
- تقسیم بندی
- طناب عصبی
- شاخههای عصبی
دلیل آسیب شبکه بازویی (براکیال) چیست؟
اتفاقات مختلفی میتواند باعث آسیب به شبکه بازویی (براکیال) شود. بیشتر آسیبهای تروماتیک شبکه بازویی زمانی ایجاد میشود که بازوی فرد به شدت کشیده شود و یا اینکه تحت کشش قرار گیرد. همچنین کشیده شدن دست به سمت پایین و خم کردن گردن به سمت مخالف نیز میتواند کشش را روی شبکه بازویی ایجاد کند و زمینه آسیب به آن را فراهم کند.
بسیاری از وقایع، مانند سقوط از ارتفاع، تصادفات به خصوص با موتور سیکلت، جراحات چاقو، شلیک گلوله و... میتواند زمینه آسیب به شبکه بازویی را فراهم کند.
دقیقا مشخص نیست که سالانه چه تعدادی از افراد با آسیب شبکه بازویی مواجه میشوند، اما با توجه به افزایش نرخ تصادفات جادهای و بقای اکثر انسانها در اینگونه از تصادفات، شاهد افزایش روزافزون آسیب به شبکه بازویی هستیم.
انواع آسیب شبکه بازویی شامل چه مواردی است؟
شدت صدمات شبکه بازویی، بسته به نوع آسیب و میزان نیرویی که به این شبکه وارد شده است، میتواند بسیار متفاوت باشد. همچنین محل آسیب نیز یکی دیگر از فاکتورهای مهم است. همان طور که قبلا نیز اشاره کردیم، آشنایی با انواع آسیبهای ممکن برای شبکه بازویی، این امکان را پدید میآورد تا شدت آسیب تخمین زده شود و برنامه درمانی منظمی برای فراد در نظر گرفته شود.
انواع آسیب به شبکه بازویی بر اساس شدت ضایعه
در یک تقسیم بندی کلی بر اساس شدت ضایعه، آسیب به شبکه بازویی را به سه دسته تقسیم میکنند. بدیهی است که هرچقدر شدت ضایعه بیشتر باشد، ناتوانیهای بیشتر نیز ممکن است برای فرد به وجود بیاید.
- جدا شدن ریشههای نخاعی (Avulsion): این نوع آسیب به شبکه بازویی، شدید ترین آسیب ممکن است. در این ضایعه، ریشههای شبکه بازویی (براکیال) از نخاع جدا میشود و به نوعی ارتباط بین شبکه بازویی و نخاع قطع میگردد. گاهی این صدمه با جراحیهای استاندارد موجود نیز قابل درمان نیست.
- تحت کشش بودن شبکه بازویی (Neuropraxia-Srtetch): این نوع آسیب زمانی ایجاد میشود که شبکه بازویی به طور خفیف مورد کشش قرار بگیرد. برای درمان اینگونه از صدمات، اصولا جراحی پیشنهاد نمیشود و با چند جلسه کاردرمانی اصولا مشکل بیمار مرتفع میشود.
- پارگی شبکه بازویی (Rupture): اگر میزان کششی که به شبکه بازویی وارد میشود، بیش از حد تحمل این شبکه باشد، امکان دارد قسمتهایی از این شبکه بازویی به طور کامل یا جزئی پاره شود.
انواع آسیب به شبکه بازویی بر اساس محل ضایعه
در یک تقسیم بندی دیگر، اینکه کدام قسمت از شبکه بازویی آسیب دیده باشد، آسیبهای شبکه بازویی به دستههای مختلفی تقسیم میشود. در ادامه شایعترین و مهمترین محلهای آسیب شبکه بازویی را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
آسیب تنه فوقانی شبکه بازویی
آسیب تنه فوقانی شبکه بازویی زمانی اتفاق میافتد که زاویه بین شانه و گردن فرد به طور ناگهانی زیاد شود. فرض کنید فردی از پهلو به زمین بخورد؛ در این حالت شانه وی ابتدا با زمین تماس پیدا میکند و برای جلوگیری از برخورد صورت با زمین، فرد ممکن است سر را به سمت مخالف خم کند. در این حالت است که تنه فوقانی شبکه بازویی تحت کشش و آسیب قرار میگیرد.
افرادی که این آسیب را تجربه میکنند، دچار ضعف یا بیحرکتی در ناحیه شانه میشوند و حتی ممکن است که نتوانند آرنج خود را خم کنند. همچنین درگیری حسی در ناحیه شانه، قسمت خارجی بازو و انگشت شست نیز ممکن است به وجود بیاید.
آسیب تنه تحتانی شبکه بازویی
آسیب تنه تحتانی شبکه بازویی زمانی ایجاد میشود که زاویه بین بازو و قفسه سینه به طور ناگهانی زیاد شود. در این حالت کشش روی تنه تحتانی شبکه بازویی (براکیال) زیاد میشود. بیمارانی که آسیب به تنه تحتانی شبکه بازویی را تجربه میکند، هر چند حرکت را در شانه و آرنج حفظ میکنند؛ اما عملکرد حرکتی در دست و انگشتان مختل میشود. همچنین اختلال حسی در انگشت کوچک و حلقه نیز میتواند رخ دهد.
فلج پان-پلکسوس (Pan-plexus)
اگر شدت آسیب به شبکه بازویی آنقدری زیاد باشد که تمام اعصاب آن تحت تاثیر قرار بگیرد، فلج پان-پلکسوس رخ میدهد. بدیهی است که در اینگونه از فلج، حرکتی در اندام فوقانی دیده نمیشود.
علائم آسیب شبکه بازویی
علائم آسیب به شبکه بازویی، بسته به محل و شدت آسیب و اینکه آیا فرد ضایعه دیگری نیز دارد، میتواند بسیار متفاوت باشد. اما به طور کلی، شایعترین علائم آسیب به شبکه براکیال یا بازویی شامل موارد زیر است:
- ضعف عضلانی
- از دست دادن حرکت
- از دست دادن حس
- درد
دردی که در اثر آسیب به شبکه بازویی ایجاد میشود، ناشی از بیرون کشیده شدن ریشههای نخاعی است و ماهیت نوروپاتیک دارد که مقابله با آن را بسیار دشوار میکند. این درد ممکن است تا ماهها نیز با فرد همراه باشد، اما مدالیتههای ضد درد کاردرمانی تا حد زیادی این درد را تسکین میدهد. به طور کلی هر چه محل ضایعه به نخاع نزدیکتر باشد، دردی که بیمار تجربه میکند نیز بیشتر است.
تشخیص آسیب شبکه براکیال یا بازویی چگونه انجام میشود؟
بیمارانی که با آسیب شبکه بازویی (براکیال) دست و پنجه نرم میکنند، باید در یک بازه زمانی 6 تا 7 ماهه مورد ازیابی و معاینه قرار بگیرند و روند درمانی را طی کنند. هرچقدر عدم ارتباط بین عصب و عضله طولانیتر شود، روند درمان نیز با چالشهای بیشتری مواجه میشود. لذا بعد از تشخیص باید سعی کنید تا درمانهای لازم و توانبخشی را در دستور کار قرار دهید. به طور کلی برای تشخیص آسیبهای وارد شده به شبکه بازویی، معاینه بالینی و گاهی نیز تصویربرداریهای گوناگون لازم است. در ادامه این موارد را بررسی خواهیم کرد.
معاینه بالینی برای تشخیص آسیب شبکه براکیال
در معاینه بالینی، فرد آزمونگر سعی میکند تا تمامی عملکرد شبکه بازویی را مورد بررسی قرار دهد. در این معاینه، فرد آزمونگر حس نقاط مختلف اندام فوقانی را مورد بررسی قرار میدهد. بیحسی در نواحی خاصی از اندام فوقانی، محل ضایعه در شبکه بازویی را مشخص میکند. همچنین فرد آزمونگر امکان دارد تا از شما بخواد که حرکتهای خاصی را انجام دهید.
در واقع با انجام این حرکات، آزمونگر قصد دارد ارتباط بین عصب و عضله را بررسی کند. به عنوان مثال، عدم توانایی در خم کردن آرنج میتواند نشانه آسیب در تنه فوقانی شبکه بازویی باشد. علاوه بر موارد گفته شد، گاهی بیماران علائم خاصی را نشان میدهند که به تعیین محل آسیبِ شبکه براکیال کمک میکند. این علائم شامل:
- تنگ شدن مردمک چشم، افتادگی پلک و عدم تعریق صورت (سندروم هورنر) نشانه نزدیک بودن محل ضایعه به نخاع است.
- هنگامی که آزمونگر روی عصب ضربه میزند، اگر درد تیر کشندهای در مسیر عصب ایجاد شود، نشان دهنده این است که شدت ضایعه از نخاع دورتر است.
در معاینه بالینی، دامنه حرکتی مفاصل نیز مورد بررسی قرار میگیرد و یک سری سوالات کلی نیز در مورد سابقه بیماری مطرح میگردد.
تصویربرداری برای آسیب شبکه بازویی
امروزه به لطف پیشرفت علم در زمینه پزشکی، این امکان برای پزشکان فراهم شده است تا به کمک تصاویری که از قسمتهای مختلف بدن در اختیار آنها قرار میگیرد، به تشخیص بیماریهای مختلف بپردازند. در این چند سطر قصد داریم تا رایجترین تصویربرداریهایی را که در تشخیص آسیب به شبکه براکیال نقش دارد را مورد بررسی قرار دهیم.
-
تصویربرداری X-Ray
تصویربرداری به کمک اشعه ایکس بیشتر برای رد سایر احتمالات به کار میرود. در این تصویربرداری، استخوان که ساختار متراکم تری دارد، به رنگ سفید و سایر بافتها سیاه دیده میشوند. پزشک با نگاه کردن به این تصویر میتواند احتمال شکستگی دندهها، آسیبهای ناحیه گردن و بازو را رد کند.
-
تصویربرداری CT-scan
تصویربرداری به شیوه CT-scan بهترین روش برای تشخیص درگیری شبکه بازویی است، چرا که جزئیات ناحیه را به خوبی نشان میدهد. این تصویر برداری معمولا بعد از 3 تا 4 هفته بعد از آسیب انجام میشود تا لختههای خونیای که در ناحیه آسیب شکل گرفتهاند، از بین بروند و روند تشخیص را با اختلال مواجه نکنند.
-
تصویربرداری EMG
الکترومیوگرافی نیز یکی از روشهای تشخیصی مهم در آسیبهای شبکه بازویی است. در این تست، سرعت هدایت پیام در عصب سنجیده میشود. این تست شاید بعد از چند ماه مداخله دوباره گرفته شود تا تاثیر مداخلات را نمایان تر کند.
روشهای درمان شبکه براکیال
همان طور که میدانید، شبکه براکیال یا بازویی همواره در معرض آسیب است. خوشبختانه بعد از آسیب به شبکه بازویی، روشهای درمانی مختلفی نیز وجود دارد که میتواند ناتوانیهای به وجود آمده را به طور کامل یا جزئی برطرف کند. اینکه چه درمانی برای فرد مناسب است و یا اینکه تا چه میزان از ناتوانیهای به وجود آمده برطرف میشود، همه و همه بستگی به شدت و محل آسیب دارد. در ادامه انواع درمانهای موجود را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
درمان غیر جراحی برای شبکه براکیال
مهمترین و کاربردیترین درمان غیر جراحی برای شبکه براکیال یا بازویی، مداخلات کاردرمانی است. کاردرمانی در آسیبهای شبکه براکیال، تا حد زیادی مشکلات را برطرف میکند. در این درمان غیر جراحی، در ابتدا کاردرمانگر ارزیابیهای لازم را انجام میدهد. سپس با توجه به نتایج ارزیابی، مداخلات صورت میگیرد.
مداخلات کاردرمانی برای آسیب شبکه براکیال شامل استفاده از مدالیتههای ضد درد، تحریکات حسی، حفظ دامنه حرکتی، تقویت عضلات، آموزش فعالیتهای روزمره با دست مبتلا، موبیلیزیشن شبکه بازویی و سایر اقدامات مرتبط است. تنها بعد از چند جلسه، پیشرفت را در عملکرد بیمار مشاهده خواهید کرد. آنچه که اهمیت دارد، مراجعه زودهنگام به کاردرمانی و ادامه دادن جلسات درمانی است.
درمان جراحی شبکه براکیال
درمان جراحی زمانی پیشنهاد میشود که که درمانهای غیر جراحی موثر واقع نشوند و یا اینکه شدت ضایعه بسیار شدید باشد. این تصور که با درمان جراحی، فرد میتواند مانند سابق عملکرد دست خود را بازیابد، کاملا اشتباه است. تاثیر درمان جراحی نیز تا حدود زیادی به محل و شدت ضایعه بستگی دارد. در ادامه متداولترین روشهای جراحی شبکه بازویی (براکیال) را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
- ترمیم عصب: در این روش جراح سعی میکند تا لبههای جداشده عصب را به هم متصل کند. این روش جراحی بیشتر در مواردی که پارگی عصب با جسم تیزی مانند چاقو اتفاق افتاده است، انجام میشود.
- گرافت عصبی: یکی دیگر از روشهای جراحی، گرافت عصبی است. در این روش پزشک جراح سعی میکند تا یک عصب سالم را که از قسمتهای دیگر بدن گرفته شده، میان دو قطعه پاره شده پیوند دهد. این قطعه پیوند شده مانند یک داربست عمل میکند و امکان ترمیم عصب پاره شده را فراهم میکند.
- انتقال عصب: در این روش، یک عصب سالم به شبکه بازویی یا ماهیچه فلج شده فرد منتقل میشود. در بسیاری از موارد، عصب سالم به طور مستقیم به عضله فلج شده متصل میشود و در برخی موارد نیز عصب سالم در شبکه بازویی به ادامه عصب آسیب دیده وصل میگردد.
- انتقال تاندون: بیمارانی که حدود یک سال بعد از ضایعه به پزشک مراجعه میکنند، اصولا نتیجه خوبی از جراحی ترمیم عصب نمیگیرند. در این حالت، انتقال تاندون صورت میگیرد. در این عمل جراحی، پزشک به نوعی از یک عضله سالم استفاده میکند تا عملکرد از دست رفته را جبران کند و این کار با انتقال تاندون عضله سالم به محل اتضال تاندون عضله فلج شده صورت میگیرد.
نکته بسیار مهمی که باید به آن دقت کنید، این است که حتی بعد از عمل جراحی، به هر شیوهای، برای ریکاوری و بهبود شرایط، به کاردرمانی احتیاج است. در واقع کاردرمانی با کنترل زخم و ورم، بازآموزی حرکتی و بسیاری دیگر از مداخلات، روند ریکاوری را آسان میکند و نتایج جراحی را نمایانتر میکند.
رهایی از آسیب شبکه براکیال
در این مقاله سعی کردیم تمام آنچه را که درباره آسیب شبکه بازویی یا براکیال نیاز دارید را در اختیار شما قرار دهیم. پیش از هر چیز، بهتر است با مراقبتهایی که ممکن است، از هر نوع آسیب پیشگیری کنیم. اگر به هر دلیلی آسیب به شبکه بازویی وارد شد، میتوانید درمان کاردرمانی را آغاز کنید. در موارد بسیار شدید نیز جراحی صورت میگیرد و سپس روند ریکاوری با کاردرمانی از سر گرفته میشود. مطمئن باشید که با درمانهای موجود و تلاش شما، ناتوانیهای ایجاد شده در اثر آسیب شبکه بازویی از بین خواهد رفت.