رفتار درمانی چیست؟ | رفتار درمانی کودکان
رفتار درمانی به شما ابزارهایی میدهد تا خودتان را بهتر بشناسید و تغییرات مثبتی ایجاد کنید. برای شروع یک سفر جدید، همین امروز اقدام کنید!

رفتار درمانی به طور کلی یک رابطه پیچیده بین افکار، احساسات و رفتارهای فرد را بررسی میکند. تئوری آن بر این ایده استوار است که ادراکات ما از محیط و اتفاقات پیرامون بر تجربیات ما تأثیر میگذارد و افراد میتوانند پاسخهای عاطفی و رفتاری را با اصلاح فرآیندهای فکری و نگرشهای منفی بهبود ببخشند. کاردرمانگران برای انجام رفتار درمانی برای کودکان، معمولا جلسه درمانی را به صورت یک بازی مهیج جلو برده و در طول بازی از تکنیکهای مختلف بهره برده و به درمان رفتارهای این کودکان میپردازند.
رفتار درمانی انواع مختلفی دارد که از مهمترین آنها میتوان به رفتاردرمانی شناختی یا Cognitive Behavioral therapy اشاره کرد. در این درمان معمولا از تکنیکهای مختلف شرطی سازی مانند شرطی سازی کلاسیک و شرطی سازی عامل استفاده میشود. به طور کلی یک محرک خنثی با یک محرک مطلوب همراه شده و رفتار مطلوب بروز میکند.
رفتار درمانی شناختی یا CBT چیست؟
رفتاردرمانی شناختی یا (Cognitive behavioural therapy) در دهه 1960 توسط روانپزشک آمریکایی آرون تی بک سرچشمه گرفت و در آن عناصر درمان شناختی و رفتاری با بررسی ارتباط بین افکار، احساسات و رفتارها ترکیب شد. رفتار درمانی شناختی یا CBT به افراد آموزش میدهد تا افکار خودکار خود را شناسایی کرده و به طور عینی ارزیابی کنند و با استفاده از آن افکار جایگزین متعادلتر و منطقیتر را توسعه دهند. از طرفی دیگر این روش بر اصلاح رفتارهای مشکل ساز، از طریق مواجهه درمانی، آموزش مهارتها و تکنیکهای مدیریتی تمرکز میکند. بر اساس تئوری آن، سیستم پاداش و تنبیه میتواند رفتارهای مطلوب را ایجاد و تقویت نموده و همچنین رفتارهای مشکلساز و ناخواسته را حذف نماید.
به طور مثال فردی که به اختلال اضطراب اجتماعی مبتلا است، ممکن است همواره برخی افکار منفی مانند "با این کار خجالت زده خواهم شد" داشته باشد که باعث اجتناب از قرارگیری در موقعیتهای اجتماعی میشود. کاردرمانی با استفاده از رفتار درمانی شناختی با فرد کار میکند تا امثال این افکار را از طریق بازسازی شناختی به چالش کشیده و تغییر دهد. سپس به تدریج فرد را در معرض موقعیتهایی که به طور معمول از آنها اجتناب میکرد قرار میدهد و به او کمک میکند تا متوجه شود افکار منفی او درست و دقیق نیستند.
رفتار درمانی برای چه اختلالاتی مفید است؟
این روش برای طیف بسیار وسیعی از اختلالات و مشکلات رفتار چه در کودکان و چه در بزرگسالان مفید و کاربردی است. برخی از کودکان به دلیل مشکلات جانبی مانند مشکلات حسی، درکی و به طور کلی مشکلات ذهنی ممکن است رفتارهای نامطلوبی را از خود نشان دهند و باعث ناراحتی والدین شوند.
برخی از کودکان ممکن است رفتارهایی مانند لجبازی با والدین خود داشته و عمدا برای عصبانی کردن والدین خود رفتارهای خاصی را از خود بروز دهند. همانطور که میدانیم کودکان اوتیسم معمولا برخی حرکات کلیشهای مانند بال بال زدن دارند که این نوع درمان میتواند به کاهش این رفتارها نیز کمک کند. در ادامه برخی از اختلالات رفتاری که این روش میتواند به آنها کمک کند را نام میبریم:
- بیش فعالی یا ADHD
- نقص توجه و تمرکز
- لجبازی
- رفتارهایی که کودک برای جلب توجه انجام میدهد
- حرکات کلیشهای
- اختلال در غذا خوردن
- پرخاشگری و خشم
- اختلال اضطرابی
- اختلال وسواسی
- وحشت زدگی
- افسردگی
- اعتیاد
- آسیب زدن به خود
- فوبیا و ترسهای بیش از حد
تکنیک های رفتار درمانی
کودکان دارای اختلال پردازش حسی (SPD) ممکن است در کنترل احساسات و رفتارهای خود با چالشهایی روبرو شوند. این مشکلات میتواند منجر به رفتارهای نامناسب یا غیرمنتظره شود. در این شرایط، رفتار درمانی میتواند به آنها کمک کند تا مهارتهای جدیدی را یاد بگیرند و به طور مؤثری بر رفتارهای دشوار شان غلبه کنند. در ادامه، به چند تکنیک رفتار درمانی که برای این کودکان مفید است، اشاره میکنیم.
یکی از این تکنیکها، آموزش مهارتهای اجتماعی است که به آنها کمک میکند تا بهتر با دیگران ارتباط برقرار کنند و احساسات خود را درک کنند. همچنین میتوان از تکنیکهای آرامسازی مانند تنفس عمیق یا مدیتیشن استفاده کرد تا آنها بتوانند در مواقع استرسزا خود را کنترل کنند. تمرینات حسی نیز میتواند به این کودکان کمک کند تا به تدریج به محرکهای حسی مختلف عادت کنند و واکنشهای بهتری از خود نشان دهند. در نهایت، تقویت رفتارهای مثبت و تشویق آنها میتواند به ایجاد اعتماد به نفس و بهبود رفتارهای آنها کمک کند.
شناسایی و درک محرکها یکی از مراحل مهم برای کمک به کودکان است. ابتدا از والدین و کسانی که از کودک مراقبت میکنند، بخواهید تا مواردی را که ممکن است باعث تحریک کودک شوند، مانند صداهای خاص یا لمس، یادداشت کنند. همچنین واکنشهای کودک به این محرکها را بررسی کنند. این کار کمک میکند تا الگوهای رفتاری کودک شناسایی شود. آیا محرکهای خاص باعث واکنشهای خاصی میشوند؟ سپس به کودک کمک کنید تا متوجه شود چه چیزهایی او را ناراحت میکند.
در مرحله بعدی، باید محیط کودک را اصلاح کنید. سعی کنید محرکهایی که باعث ناراحتی او میشوند را حذف یا کاهش دهید. مثلاً اگر کودک به صداهای بلند حساس است، بهتر است او را به مکانهای شلوغ نبرید یا از هدفونهای مسدودکننده صدا استفاده کنید. همچنین میتوانید فضایی آرام و امن در خانه ایجاد کنید تا کودک بتواند در آنجا استراحت کند. وسایل حسی مانند توپهای استرس یا پتوهای سنگین نیز میتوانند به او کمک کنند تا احساس آرامش بیشتری داشته باشد.
آموزش مهارتهای مقابلهای نیز بسیار مهم است. به کودک یاد دهید چگونه با تنفس عمیق در مواقع ناراحتی آرامش خود را حفظ کند. همچنین مهارت استراحت را به او آموزش دهید تا در زمان خستگی یا تحریک شدن بتواند آرام شود. فعالیتهایی مانند یوگا یا گوش دادن به موسیقی آرامش بخش نیز میتوانند کمک کننده باشند.
تقویت رفتارهای مثبت کودک هم اهمیت دارد. با تعریف و تمجید از رفتارهای خوب او را تشویق کنید و از پاداشهای کوچک برای تشویق بیشتر استفاده کنید. در عین حال، رفتارهای منفی جزئی را نادیده بگیرید، مگر اینکه این رفتارها خطرناک باشند.
تعیین حد و مرز نیز از دیگر نکات مهم است. برای کودک قوانین واضح و مشخصی تعیین کنید و پیامدهای مشخصی برای شکستن این قوانین در نظر بگیرید. ثبات در اجرای این قوانین و پیامدها بسیار اهمیت دارد.
در نهایت، همکاری با متخصصان نیز میتواند بسیار مفید باشد. یک کاردرمانگر میتواند به کودک کمک کند تا مهارتهای حسی خود را بهبود بخشد و راههای مقابلهای مناسب را یاد بگیرد. همچنین یک روانشناس میتواند به کودک و خانوادهاش در مدیریت احساسات و رفتارهای چالشبرانگیز کمک کند.
رفتار درمانی برای کودکان چگونه انجام میشود؟
یکی از حیطههای تخصصی کاردرمانی، درمان مشکلات ذهنی کودکان است که مشکلات رفتاری کودکان را نیز در برمیگیرد. جلسات بر پایه بازیهای مهیج برای کودکان، طرح ریزی شده و در طول بازی از تکنیکهای درمانی برای تقویت رفتار مطلوب و حذف رفتار نامناسب در کودک استفاده میشود. معمولا روش اصلی در تقویت رفتارهای مطلوب دادن پاداش یا جایزه به کودک پس از بروز هر بار رفتار مطلوب بوده و استفاده از تنبیه مانند منع کردن از ادامه بازی برای کاهش و حذف رفتار نامناسب است.
روند رفتار درمانی ممکن است چند ماه طول بکشد تا به طور کامل رفتار مطلوب در کودک تقویت بشود و رفتارهای نامناسب از بین روند. به طور معمول کاردرمانگران توضیحاتی را به والدین ارائه کرده و خانواده را مجاب میکنند که در خانه نیز با کودک با شیوه مناسب رفتار کرده تا تأثیر درمان بیشتر شود. معمولا کودکانی که دچار مشکلات ذهنی هستند به رفتار درمانی نیاز خواهند داشت تا شیوه مناسب رفتار در موقعیتهای مختلف را به خوبی یاد گرفته و از بروز رفتارهای نامناسب در موقعیتهای مختلف خودداری کنند.
کاردرمانی و جلسات رفتار درمانی
یکی از حوزههای تخصصی کاردرمانی، کاردرمانی ذهنی کودکان است که در آن به درمان مشکلات حسی، درکی، ذهنی، رفتاری و... کودکان پرداخته میشود. در جلسات رفتار درمانی به طور اختصاصی به رفع مشکلات رفتاری کودکان پرداخته شده و در قالب بازیهای آموزشی و مهیج برای کودکان از این تکنیکها استفاده میشود.
رفتار درمانی انواع متفاوتی داشته کاردرمانگر با تسلط بر آنها به حل مشکلات رفتاری کودکان و بزرگسالان میپردازند. اگر کودک شما دچار مشکلات رفتاری بوده و به دستورات شما اعتنایی نداشته و همچنین رفتارهای لجبازانه و... دارد، میتوانید به کاردرمانی مراجعه کرده و برای رفع مشکلات رفتاری کودک خود اقدام نمایید.