اختلال طیف اوتیسم (ASD) چیست؟ | هر آنچه درباره اوتیسم باید بدانید
اختلال طیف اوتیسم (Autism Spectrum Disorder) یک وضعیت مرتبط با رشد مغز است که بر نحوه تفکر، احساس و تعامل با دیگران تأثیر میگذارد. طیف اوتیسم یک اختلال مادام العمر است

آیا کودک شما در 6 ماهگی لبخند میزند؟ وقتی به چیزی اشاره میکنید به آن نگاه میکند؟ تماس چشمی برقرار میکند؟ اگر پاسخ منفی است ممکن است کودک شما مبتلا به اختلال اوتیسم (اوتیستیک) باشد. تقریبا از هر 68 کودک یک نفر مبتلا به اوتیسم است. اختلال اوتیسم، یک طیف است. این بدان معناست که همه افراد مبتلا به اوتیسم متفاوت بوده و شدت علائم در این افراد نیز متفاوت است.
مشاوره رایگان خدمات هوم ویزیت
کاردرمانی بهترین شیوه برای درمان اختلالات ذهنی به ویژه در کودکان است. کاردرمانگران در کاردرمانی دات اینفو مطابق با نیاز هر بیمار، بهترین برنامه درمانی را ارائه میکنند. چنانچه خود و یا نزدیکانتان به خدمات هوم ویزیت نیاز دارید، برای دریافت مشاوره رایگان با شماره زیر تماس بگیرید.
مهمترین علائم اختلال طیف اوتیسم (ASD) چیست؟
در حالی که برخی از افراد مبتلا به اوتیسم میتوانند به طور مستقل زندگی کنند، برخی دیگر دارای ناتوانی شدید بوده و نیاز به مراقبت و حمایت مادام العمر دارند. برای بررسی علائم این اختلال در ادامه این مقاله همراه ما باشید.
اختلال در مهارتهای ارتباطی و تعاملات اجتماعی
مشکل در تعاملات اجتماعی و مهارتهای ارتباطی، از شایعترین و بارزترین علائم اختلال این طیف هستند. این علائم ممکن است در دوران نوزادی و حتی قبل از یک سالگی نیز مشاهده شوند. ممکن است والد کودک احساس کند که کودکش واکنشهای مناسبی نشان نمیدهد. در ادامه شایعترین مشکلات در مهارتهای ارتباطی که در کودکان یا بزرگسالان اوتیسیتیک وجود دارد، شرح داده شده است.
- افراد مبتلا ممکن است به نام خود پاسخ نداده و به نظر میرسد گاهی اوقات صدای شما را نمیشنود.
- نسبت به در آغوش گرفته شدن، بغل کردن و بوسیدن مقاومت میکند.
- تماس چشمی ضعیفی دارد یا اصلا تماس چشمی برقرار نمیکند.
- بسیاری از کودکان اوتیستیک در صحبت کردن مشکل دارند و نمیتوانند به خوبی مکالمهای را انجام دهند.
- این کودکان با لحن یا ریتم غیرعادی صحبت میکنند و کلمات یا عبارات خاصی را تکرار میکنند (اکولالیا)، درحالی که ممکن است نحوه استفاده از آنها را ندانند.
- عواطف یا احساسات را بیان نمیکند و به نظر میرسد حالات چهره را به خوبی درک نمیکند.
- استفاده از صداها، حرکات یا تصاویر برای برقراری ارتباط به جای کلمات گفتاری در این افراد رایج است.
- این کودکان به اشیا اشاره نمیکنند یا اگر شما به اشیا اشاره کنید به سمت آن نگاه نکرده و متوجه منظور شما نمیشوند.
- در تشخیص نشانههای غیرکلامی مانند تفسیر حالات چهره، وضعیت بدن یا لحن صدای دیگران مشکل دارد.
- این کودکان در موقعیتهای اجتماعی شلوغ و پر سر وصدا احساس ناراحتی میکنند.
- به نظر میرسد که کودک ترجیح میدهد به تنهایی بازی کند یا در کنار دیگران بازی کند ولی با آنها بازی نکند.
- ممکن است در اجتماع به طور نامناسبی رفتارهای منفعلانه و پرخاشگرانه نشان دهد یا بسیار مضطرب باشد.
رفتار و علاقهمندیهای عجیب و خاص
یک کودک یا بزرگسال مبتلا به اختلال طیف اُتیسم ممکن است الگوهای رفتاری و علایقی داشته باشد که برای دیگران عجیب به نظر میرسند. علایق و فعالیتهای محدود و حرکات تکراری از رایجترین رفتارهای خاص در کودکان اوتیستیک است. در ادامه این علائم به طور کامل شرح داده شده است.
- کودک حرکات تکراری مانند تاب دادن خود و چرخیدن را انجام میدهد یا دستانش را تکان میدهد.
- راههایی مییابد تا فشار یا ضربههای محکمی به بدنش وارد شود برای مثال ممکن است از روی مبل خودش را پرت کند.
- فعالیت های آسیبرسان انجام میدهد مانند گاز گرفتن، گرفتن دست روی آتش، ضربه زدن به سر و...
- روال یا نظم خاصی را ایجاد میکند و با کوچکترین تغییر دچار اختلال میشود. برای مثال ماشینهای اسباب بازی را پشت هم ردیف کرده و اگر ترتیب به هم بخورد ناراحت میشود.
- مجذوب جزئیات یک شی، مانند چرخهای چرخان یک ماشین اسباببازی یا چرخیدن ماشین لباسشویی است، اما هدف یا عملکرد کلی شی را درک نمیکند.
- به طور غیرعادی به صدا، نور، یا لمس، حساس است و واکنشهای غیرعادی نسبت به برخی صداها، لمس شدن و... نشان میدهد، درحالی که ممکن است نسبت به درد یا دما بیتفاوت باشد.
- به یک شی یا فعالیت علاقه شدیدی نشان داده و با شدت یا تمرکز غیرطبیعی به آن میپردازد. برای مثال ممکن است ساعتها به چرخیدن پنکه خیره شود.
- ترجیحات غذایی خاصی دارد و معمولا فقط بعضی غذاها را میخورد و اگر تغییر کوچکی در بافت یا حتی ظاهر غذای خود حس کند، از خوردن آن امتناع میکند.
- ممکن است به خوردن اشیا غیر معمول مانند پارچه، پرده، تشک و... علاقه نشان دهد.
مشکلات حرکتی
بیشتر کودکان اُتیسم اختلالاتی در حرکت دارند. بسته به شدت بیماری، کودکان اوتیستیک مشکلات متفاوتی را در حرکت تجربه میکنند. در برخی موارد این مشکلات، اختلال عملکرد زیادی برای فرد ایجاد نمیکند، با این حال در برخی کودکان این مشکلات شدیدتر است. معمولا این مشکلات حرکتی در یادگیری کودک در مدرسه نیز اختلال ایجاد میکنند. در ادامه شایعترین مشکلات حرکتی شرح داده شده است.
- بیشتر کودکان اوتیستیک در مهارتهای حرکتی ظریف دست مانند گرفتن مداد، قیچی کردن، نقاشی کشیدن و... مشکل دارند.
- هماهنگی حرکات بین اندامها ضعیف است. برای مثال ممکن است به علت عدم هماهنگی مناسب بین چشم و دست کودک مهارت قیچی کردن را یاد نگیرد یا نتواند یک توپ را درون یک سبد بیندازند.
- برخی از این کودکان الگوهای حرکتی عجیبی، مانند راه رفتن روی انگشتان پا را انجام میدهند.
- این کودکان ممکن است زیاد به اشیا برخورد کنند و زمین بخورند به طوری که به نظر میرسد دست و پا چلفتی هستند.
رفتارهای پرخطر و آسیب رسان
رفتارهای پرخطر و آسیب رسان در کودکان اوتیستیک رایج است. این کودکان ممکن است برخی رفتارهای خودآزاری انجام دهند و به خود آسیب برسانند. گاز گرفتن بدن خود، کوبیدن سر به زمین، زخم کردن پوست خود، کندن موی سر در کودکان اوتیسم به خصوص آنهایی که در سطوح شدید قرار دارند، شایع است. همچنین این کودکان ممکن است نتوانند موقعیتهایی که خطرآفرین هستند را تشخیص دهند. به عنوان مثال ممکن است از ارتفاع نترسند، به آتش دست بزنند، بدون نگاه کردن از خیابان رد شوند و...
اختلال یکپارچگی حسی در کودکان و بزرگسالان اوتیستیک
اطلاعات حسی، راه ارتباطی مغز با محیط اطراف است و اتفاقاتی که در محیط پیرامون رخ میدهد به شکل حواس گوناگون، بینایی، شنوایی، لامسه، حس عمقی، بویایی، چشایی و وستیبولار به مغز مخابره میشود. یکپارچگی حسی (Sensory Integration) یک فرآیند عصبی است که شامل پردازش، ادغام و سازماندهی اطلاعات حسی میشود.
به عبارت دیگر، مغز با پردازش و سازماندهی اطلاعات حسی که دریافت میکند در نهایت یک پاسخ متناسب با موقعیت را، از خود بروز میدهد. حال اگر یکپارچگی و پردازش حسی به هر علتی مختل شود، فرد پاسخهای نامناسب یا اغراق شده نسبت به تحریکات حسی مختلف دهد. ممکن است شما در اطرافتان کودکانی را دیده باشید که برخی رفتارهای غیر طبیعی از خود نشان میدهند.
به عنوان مثال با شنیدن صدای بوق ماشین یا حتی سشوار، گوشهایشان را میگیرند و جیغ میزنند، اگر کسی آنها را لمس یا بغل کند یا لمس کند پریشان میشوند، تعادل خوبی ندارند و مرتب زمین میخورند، خودشان را به اطراف میکوبند و فعالیتهای آسیب رسان انجام میدهند. اختلال در یکپارچگی حسی در کودکان اوتیسم بسیار شایع است و اغلب این کودکان به هم ریختگی حسی دارند. در ادامه تعدادی از علائم اختلال یکپارچگی حسی دراین کودکان شرح داده شده است.
آگاهی بیشتر و پاسخهای اغراق شده به برخی از احساسات
افراد اوتیستیک معمولا نسبت به نور، صداها، بوها، مزهها و لامسه حساسیت بالا یا بیشحسی دارند. به بیان دیگر آنها این تحریکات حسی را با حسایت بالاتر از دیگر افراد درک کرده و به آنها پاسخهای اغراق آمیز میدهند. به عنوان مثال صدای بوق ماشین ممکن است برای آنها شبیه صدای انفجار باشد و باعث شود گوشهای خود را بگیرند و جیغ بزنند.
به همین علت است که مکانهای شلوغ، صداهای بلند، لمس زیاد، نورهای روشن و برخی طعمها برای این افراد بسیار ناخوشایند است و ممکن است واکنشهایی مانند استفراغ به خاطر بوهای معمولی، مقاومت در برابر تعویض لباس، مشکل بسیار زیاد با کوتاه کردن مو، تمایل نداشتن به حمام کردن و... را نشان دهند.
آگاهی کمتر و تلاش برای افزایش اطلاعات حسی
در مقابل حساسیت بالا به برخی از تحریکات حسی، کودکان اوتیسم نسبت به برخی حواس دیگر حساسیت کمتر از حد طبیعی یا کم حسی دارند. به بیان دیگر این افراد این تحریکات حسی را کمتر درک میکنند و تلاش میکنند تا با افزایش تحریکات حسی و شدت آنها بتوانند پردازش حسی بهتری انجام دهند.
یکی از مهمترین حواسی که معمولا این کودکان در آن کمبود دارند، حس عمقی است. حس عمقی، حسی است که باعث میشود موقعیت و عملکرد قسمتهای مختلف بدن خود را درک کنیم.
زمانی که این حس کمتر پردازش و درک میشود کودک سعی میکند با کارهایی از جمله گاز گرفتن، اصرار به پوشیدن لباسهای زمستانی در طول تابستان، تحت فشار قرار دادن اعضای بدن، پریدن از ارتفاع و کوباندن خود به اطراف، تحریکات حس عمقی را افزایش دهد. همچنین ممکن است کودکان اوتیستیک نسبت به دما (گرم و سرد بودن) و درد بیتفاوت باشند که این موارد نیز نشانگر به هم ریختگی حسی در این کودکان است.
آیا اوتیسم یک بیماری محسوب میشود؟
اوتیستیک بودن به این معنی نیست که شما یک بیماری دارید یا به یک بیماری مبتلا شدهاید. هیچ فردی پس از تولد به این بیماری مبتلا نخواهد شد. اختلال طیف اوتیسم یک اختلال عصبی رشدی است و به این معناست که مغز شما به روشی متفاوت از افراد دیگر کار میکند. این بدان معنی است که این بیماری در بدو تولد وجود دارد و نمی تواند در مراحل بعدی زندگی ایجاد شود. زمانی که کودکی علائم این اختلال را نشان میدهد این بدان معناست که کودک همانگونه با آن متولد شده است و در در تمام زندگی خود اوتیستیک است.
علائم ممکن است در دوران نوزادی یا در سنین بالاتر مشاهده شود. حتی اگر اولین علائم در سنین بالاتر مشاهده شود، باز هم به معنای ابتلای شخص به این اختلال نیست و صرفا به این معناست که به علل گوناگونی از جمله خفیف بودن علائم و عدم اختلال در زندگی روزمره تا این سن تشخیص اوتیسم داده نشده است.
انواع اوتیسم شامل چه مواردی است؟
در گذشته این تصور اشتباه وجود داشت که این طیف، خطی است و برای آن 4 نوع جداگانه را در نظر میگرفتند. امروزه Autism به عنوان یک طیف مشخص میشود، که هر فرد ممکن است در جایگاهی از این طیف قرار داشته باشد. اصطلاحات قبلی اختلال اوتیسم، سندرم آسپرگر(Asperger Syndrome)، اختلال تجزیه کننده دوران کودکی و شکل نامشخصی از اختلال رشد فراگیر است. بسیاری از تصورات نادرست در مورد اختلال طیف Autism ناشی از اصطلاحاتی است که قبل از سال 2013 برای توصیف انواع اوتیسم استفاده میشد. این سیستم طبقه بندی قدیمی در ادامه به طور مختصر توضیح داده شده است.
اختلال اوتیسم (Autism)
موارد شدیدتر این اختلال، قبلا به عنوان اختلال اوتیسم طبقه بندی میشدند. اختلال اوتیسم شدیدترین حالت انواع اوتیسم بود که کودکانی که با این نوع اوتیسم تشخیص داده میشدند، علائم حسی و حرکتی شدیدتری نسبت به سایر کودکان اوتیستیک داشتند. این وضعیت اغلب با مشکلات ارتباطی، رفتارهای تکراری و چالشهای اجتماعی بسیار تعریف میشد. افرادی که در این دسته قرار میگرفتند، به حمایت بالایی در تمام طول زندگی خود نیاز داشتند.
سندرم آسپرگر (Asperger’s Syndrome)
سندرم آسپرگر زمانی تشخیص داده میشد که شدت علائم خفیفتر از دیگر انواع اوتیسم بود. سندروم آسپرگر امروزه نیز توسط برخی افراد برای توصیف افراد اوتیستیک با هوش متوسط یا بالاتر از متوسط استفاده میشود. افراد مبتلا به آسپرگر ممکن است بسیار باهوش باشند و به حمایت کمی نیاز داشته باشند. اگرچه افرادی که تشخیص سندرم آسپرگر را دریافت میکردند از لحاظ هوش و یادگیری مشکلی نداشتند اما این افراد معمولا از نظر اجتماعی و مهارتهای ارتباطی با چالشهای زیادی رو به رو هستند.
اختلال رشد فراگیر غیر مشخص (PDD-NOS)
برای کودکانی که در وسط طیف قرار میگرفتند و به طور کامل الزامات اختلال اوتیسم یا آسپرگر را برآورده نمیکردند، اغلب تشخیص PDD-NOS داده می شد. کودکانی که این تشخیص را دریافت میکردند، شدت علائم آنها شدیدتر از سندرم آسپرگر بود. با این حال شدت علائم این کودکان به اندازهای نبوده است که در این اختلال طبقه بندی شوند.
اختلال تجزیه کننده دوران کودکی (Childhood Disintegrative Disorder)
این اختلال نادرترین و شدیدترین نوع اوتیسم بوده است. این نوع، کودکانی را توصیف میکند که به طور طبیعی رشد میکنند و سپس به سرعت بسیاری از مهارتهای اجتماعی، زبانی و ذهنی را معمولا بین سنین ۲ تا ۴ سالگی از دست میدهند. بسیاری از این کودکان همچنین دچار اختلال تشنج میشوند. خوشبختانه این نوع، چندان رایج نیست و در طبقه بندی جدید، کودکانی که با این اختلال در گذشته تشخیص داده میشدند، سطح 3 (شدیدترین سطح) محسوب میشوند.
طبقه بندی جدید اختلال طیف اوتیسم
برخی افراد ممکن است تصور کنند که همه کودکان اوتیستیک در رفتارهای تکراری شرکت می کنند، تماس چشمی برقرار نمی کنند و فعالیتهای آسیبرسان انجام میدهند. تا همین اواخر، طبقه بندی انواع مختلف اوتیسم، به شکل اختلال اوتیسم، سندرم آسپرگر، اختلال رشد فراگیر که به طور دیگری مشخص نشده است (PDD-NOS) و اختلال تجزیه کننده دوران کودکی بوده است. اما اکنون همه آنها "اختلالات طیف اوتیسم" نامیده میشوند.
بسیاری از کودکانی که در این طیف قرار میگیرند علائم آنها بسیار خفیف است و یا ممکن است برخی کودکان علائم شدیدتری داشته باشند. به همین دلیل، طبقه بندی اختلال طیف اوتیسم (ASD) به طور قابل توجهی در طول سال ها تغییر کرده است. اختلال طیف اوتیسم امروزه به سه سطح مختلف طبقهبندی میشود که نشان میدهد کودک ممکن است به چه سطحی از حمایت نیاز داشته باشد. در واقع طبقهبندی جدید برخلاف سیستم طبقه بندی قدیمی بیشتر جهت مشخص کردن سطح نیاز کودک به حمایت تعریف شده است.
اختلال سطح یک (ASD Level 1)
در حال حاضر پایین ترین دسته در طبقه بندی است. افرادی که در این سطح قرار دارند خفیفترین حالت را دارند. مشکل در درک یا پیروی از قراردادهای اجتماعی، بیعلاقگی به تعاملات اجتماعی، برخی اختلالات حسی، انعطاف ناپذیری، تمرکز طولانی و دقیق روی اشیا خاص از ویژگیهای کودکان در این سطح است. فرد مبتلا به سطح 1 به کمترین میزان حمایت نیاز دارد. افرادی که در این سطح هستند برای کمک به مسائلی مانند تعامل اجتماعی، درمان رفتارهای محدود و تکراری و مهارتهای برنامه ریزی نیاز به حمایت دارند.
اختلال سطح دو (ASD Level 2 )
در این سطح، افراد به حمایت قابل توجهی نیاز دارند و مشکلاتی دارند که برای دیگران آشکارتر است. این مسائل ممکن است در ارتباط کلامی، درک حالات چهره، داشتن علایق بسیار محدود و نشان دادن رفتارهای مکرر و تکراری باشد. افرادی که معیارهای سطح 2 را دارند، نسبت به افراد دارای اوتیسم سطح 1 به حمایت بیشتری نیاز دارند. حتی با حمایت مناسب نیز، ممکن است فرد اوتیسم سطح 2 برای برقراری ارتباط منسجم مشکل پیدا کند و چالشها و اختلالات عملکرد زیادی در زندگی روزمره را تجربه کند.
سطح سه (ASD Level 3 )
سطح 3 در شدیدترین انتهای طیف قرار دارد که به پشتیبانی بسیار قابل توجهی نیاز دارد. علائم مرتبط با هر دو سطح 1 و 2 هنوز وجود دارد، اما بسیار شدیدتر است و با عوارض دیگری نیز همراه است. این افراد از ارتباط با دیگران اجتناب میکنند، هیچ علاقهای به دوست شدن با دیگران نشان نمیدهند، در برابر تغییر در روتین و نظمهایی که در زندگیشان وجود دارد به شدت مقاومت میکنند و الگوهای حرکات تکراری در آنها شدید است. افراد در این سطح توانایی بسیار محدودی برای برقراری ارتباط و تعامل اجتماعی با دیگران دارند.
آیا افراد اوتیستیک باهوشترند؟
طرز تفکر، توانایی تمرکز بسیار قوی روی یک چیز برای مدت بسیار طولانی، توانایی مشاهده جزئیات، الگوها یا تغییرات خاص و... علائمی هستند که گاهی اوقات به عنوان هوش بالا در افراد اوتیستیک تفسیر میشوند. اگرچه بیش از 20 درصد از افراد اوتیستیک در یک یا چند زمینه مانند خواندن، ریاضیات، هنر، موسیقی یا حافظه مهارتهای استثنایی یا بالاتر از حد متوسط دارند اما به طور کلی همه کودکان اوتیستیک باهوش نیستند. به بیان دیگر برخی از این افراد ممکن است دارای هوش متوسط یا بالاتر از حد متوسط باشند در حالی که برخی از افراد اوتیستیک دارای اختلال یادگیری هستند.
برخی از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در یادگیری مشکل دارند و برخی نشانههایی از هوش کمتر از حد معمول دارند. سایر کودکان مبتلا به این اختلال از هوش طبیعی یا بالایی برخوردارند و به سرعت یاد می گیرند، اما در برقراری ارتباط و به کار بردن آنچه میدانند در زندگی روزمره و سازگاری با موقعیتهای اجتماعی مشکل دارند.
پس به طور کلی نمیتوان گفت که همه افراد اوتیستیک باهوشتر از افراد دیگر هستند. با این حال برخی از این افراد هوش بسیار بالایی دارند و علائم آنها خفیفتر است. در طبقه بندی قدیمی تشخیص این افراد را سندرم آسپرگر بیان میکردند.
اوتیسم در چه سنی تشخیص داده میشود؟
برخی از کودکان، علائمی مانند کاهش تماس چشمی، عدم پاسخ به نام خود یا بی تفاوتی به مراقبین را در اوایل دوران نوزادی نشان میدهند. طبق راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5)، برای واجد شرایط بودن برای تشخیص اختلال طیف، علائم باید در اوایل دوران کودکی، قبل از 3 سالگی ظاهر شوند. علائم معمولا در سن 2 سالگی دیده میشود.
برخی کودکان ممکن است در چند ماه یا چند سال اول زندگی به طور طبیعی رشد کنند، اما ناگهان گوشهگیر یا پرخاشگر شوند و مهارتهای کلامی یا غیر کلامی خود را از دست بدهند. اگر فردی دوران کودکی کاملا طبیعی داشته باشد اما در بزرگسالی علائم مشابه اوتیسم را نشان دهد، این علائم معمولا به جای اوتیسم به دلیل سایر شرایط مشابه است. با این حال در برخی موارد این وضعیت میتواند نشان دهنده اوتیسم باشد که به عنوان اوتیسم پسرونده شناخته می شود.
چرا برخی افراد در بزرگسالی تشخیص اوتیسم دریافت میکنند؟
برخی از بزرگسالان ممکن است فکر کنند اوتیسیتیک هستند؛ زیرا معتقدند که دارای یک یا چند مورد از علائم هستند. اوتیسم یک بیماری نیست که افراد به آن مبتلا شوند و از بدو تولد وجود دارد. با این حال برخی از افراد تا سنین بالا ممکن است تشخیص را دریافت نکنند. دلایل متعددی وجود دارد که چرا ممکن است یک فرد در دوران کودکی به طور رسمی مبتلا به اوتیسم تشخیص داده نشده باشد.
اگر علائم خفیف باشند و تاثیر قابل توجهی بر عملکرد روزمره فرد نداشته باشند، ممکن است این علائم به راحتی نادیده گرفته شوند، یا فرد تشخیص دیگری دریافت کرده است که میتواند برخی از علائم را توضیح دهد. در این شرایط ممکن است اوتیسم تا سنین بالا تشخیص داده نشود. با این حال تشخیص بسیار پیچیده است و برخی از علائم آن ممکن است در افراد طبیعی نیز وجود داشته باشد. شما نمیتوانید صرفا بر اساس وجود چند علائم بدون مشورت با پزشک این اختلال را تشخیص دهید.
آیا کودک من مبتلا به اوتیسم است؟
رشد کودکان و مهارتهایی که به دست میآورند ممکن است کمی با یک دیگر متفاوت باشد. برای مثال یک کودک ممکن است در 12 ماهگی بایستد، در حالی که کودک دیگر در این سن هنوز این مهارت را به دست نیاورده باشد. با این حال سن به دست آوردن مهارت در کودکان یک بازه طبیعی داشته و اگر کودک در این بازه سنی مهارت مربوطه را به دست نیاورد، نشان دهنده تاخیر و اختلالی در رشد کودک است.
علائم اختلال طیف اوتیسم اغلب در اوایل رشد و در دوران نوزادی ظاهر میشوند، زمانی که تاخیرهای آشکاری در مهارتهای زبانی و تعاملات اجتماعی وجود دارد.
همچنین اختلال طیف آتیسم با توجه به بازی کردن کودک در سنین بالاتر نیز قابل تشخیص است. کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم معمولا برخی از علائم را قبل از 2 سالگی نشان میدهند. اگر کودک شما علائم زیر را دارد بهتر است به پزشک مراجعه کنید. توجه به این علائم، جهت تشخیص و شروع مداخلات درمان حائز اهمیت است. توجه داشته باشید تشخیص قطعی اوتیسم تنها توسط پزشک صورت میگیرد، چرا که برخی از علائم با سایر اختلالات رشدی مشابه است.
- نوزاد تا 6 ماهگی با لبخند پاسخ نمیدهد.
- تا 9 ماهگی به نام خود واکنش نشان نمیدهد و صداها یا حالات چهره مانند شادی یا غم را تقلید نمیکند.
- تا 16 ماهگی تک کلمه نمیگوید.
- تا 18 ماهگی به چیزی اشاره نمیکند یا اگر شما اشاره کنید به سمت آن برنمیگردد.
- در 1 سالگی برای خداحافظی دست تکان نمیدهد.
- تا 3 سالگی در بازی مشارکت نمیکند.
- از تماس چشمی خودداری میکند.
- روال خاصی را اجرا میکند مثلا اسباب بازیها را ردیف میکند و اگر تغییری در آن به وجود بیاید ناراحت و پریشان میشود.
- بازی کردن با اشیایی مانند سطل زباله را به اسباب بازی ترجیح میدهد.
- تمایل دارد تنها باشد و در دنیای خودش غرق شود.
- در سن 4 سالگی، در بازیها از پذیرفتن نقشهای گوناگون مانند نقش پدر، مادر و... اجتناب میکند.
- کلمات یا عبارات خاصی را بارها تکرار میکند.
- دست ها و بدنش را در یک الگوی تکراری مدام تکان میدهد یا به صورت دایرهای به دور خود میچرخد.
- واکنشهای غیرعادی نسبت به نور، صدا، بو، مزه و... دارد.
علت اختلال طیف اوتیسم چیست؟
تصور می شود که اوتیسم در نتیجه اختلال در رشد طبیعی مغز و سیستم عصبی مرکزی در اوایل رشد رخ میدهد. هیچ علت شناخته شدهای برای اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد. محققان در حال حاضر با بررسی عوامل گوناگون به این نتیجه رسیدهاند که به احتمال زیاد ژنتیک و عوامل محیطی، هر دو ممکن است در ابتلا به اوتیسم نقش داشته باشند. در ادامه برخی از عوامل خطری که به نظر میرسد احتمال ابتلا به اوتیسم را افزایش میدهند، شرح داده شده است.
- پسران حدود چهار برابر بیشتر از دختران در معرض ابتلا هستند.
- اگرچه هنوز درستی این مسئله اثبات نشده است اما برخی منابع بر این باورند که عوامل محیطی از جمله عفونت، واکسیناسیون، آلایندههای هوا و... میتواند در افزایش احتمال ابتلا نقش داشته باشد.
- خانوادههایی که یک فرزند مبتلا دارند، در معرض خطر بیشتری برای داشتن فرزند دیگری با این اختلال هستند.
- نوزادان نارسی که قبل از هفته 26 بارداری به دنیا میآیند ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند.
- سن بالای والدین نیز ممکن است در احتمال به دنیا آمدن کودک اوتیسم نقش داشته باشد.
کودکان اوتیسم چه مشکلات دیگری را ممکن است تجربه کنند؟
اغلب کودکان و بزرگسالان اوتیسم مشکلاتی از جمله تاخیر در مهارتهای زبانی، تاخیر در رشد مهارتهای حرکتی، تاخیر در مهارتهای شناختی یا یادگیری و... را تجربه میکنند. علاوه بر این موارد، عوارض دیگری مرتبط با سلامت جسمی، رشدی یا روانی از جمله مشکلات گوارشی، ADHD، اضطراب یا افسردگی، صرع یا تشنج و... ممکن است ایجاد شود. در ادامه شایعترین عوارض اوتیسم و مشکلاتی که این افراد تجربه میکنند، شرح داده شده است.
اختلال خواب
اختلال خواب در اوتیسم نیز یکی از عوارض رایج است. گزارش شده است که بین 40 تا 73 درصد از کودکان مبتلا مشکلات خواب دارند. کودک ممکن است چند روز را بدون خواب سپری کند یا تنها دورههای حداکثر دو ساعته را بخوابد. بسیاری از کودکان اوتیستیک به سختی میتوانند بخوابند یا چندین بار در طول شب از خواب بیدار میشوند. همچنین ممکن است این کودکان متوجه شب و روز نباشند و برای خوابیدن در شب یا روز تفاوتی قائل نشوند. بهتر است که اتاق خواب این افراد تاریک و ساکت باشد و در صورت لزوم میتوانند از گوش گیر استفاده کنند.
عادات غذایی غیرمعمول
کودکان اوتیستیک معمولا عادات غذایی خاصی دارند. بسیاری از این کودکان فقط به خوردن غذاهای تکراری با یک ظاهر خاص تمایل نشان میدهند و اگر تغییری در غذایشان ایجاد شد ممکن است دیگر آن را نخورند. خوردن غذاهایی با رنگ یا بافت خاص، کم بودن غذا یا پرخوری، اختلال در بلع و سرفه یا خفگی هنگام غذا خوردن از مشکلات رایج تغذیه در کودکان اوتیستیک هستند. همچنین برخی افراد به خوردن چیزهایی که غذا نیستند مانند پارچه، کاغذ و... علاقه نشان میدهند.
مشکلات گوارشی
مشکلات گوارشی نیز رایج است. حساسیت شدید به مواد غذایی، اسهال، یبوست، غذای هضم نشده در مدفوع و... از شایعترین مشکلات گوارشی در کودکان هستند. همچنین درصد بالایی از این کودکان ممکن است مشکلات دستگاه گوارش از جمله التهاب مری، زخم معده، التهاب روده بزرگ و... را تجربه کنند. اگر علائم مشکلات گوارشی وجود داشته باشد بهتر است که تحت نظر یک متخصص گوارش باشند.
رفتارهای تکانشی و بیش فعالی یا بی توجهی (ADHD)
کلمه ADHD مخفف عبارت Attention Deficit Hyperactivity Disorder به معنای نقص توجه و بیش فعالی است. کودکان ADHD معمولا دچار اختلال توجه، بیش فعالی و رفتارهای تکانشی هستند. به عنوان مثال این کودکان بیش از حد فعال هستند، توجه به جزئیات و پیروی از دستورالعملها برای این کودکان بسیار سخت است، به راحتی حواسش پرت میشود، بسیار بی قرار هستند، بیش از حد صحبت میکنند و نشستن طولانی مدت برای آنان طاقت فرسا است.
ADHD یک اختلال متفاوت با اوتیسم است اما بسیاری از کودکان اوتیسم به این اختلال نیز دچار هستند. بیش از نیمی از افرادی که مبتلا به ASD تشخیص داده شده اند، علائم ADHD را نیز دارند. البته این بدین معنا نیست که تمام کودکانی که ADHD هستند، اوتیسم نیز دارند یا برعکس.
اضطراب، استرس یا نگرانی بیش از حد
اضطراب یکی از شایعترین عوارض است که در اغلب کودکان اوتیسم مشاهده میشود. اضطراب میتواند ناشی از ناتوانی در درک چیزهایی باشد که در اطرافشان می گذرد و احساس می کنند که توسط افرادی که اوتیستیک نیستند درک نشده یا قبول نمیشوند. همچنین تغییر در روال یا روتین خاص، مکانهای پر سر و صدا یا رنگهای روشن، لمس شدن توسط دیگران و هرچیز دیگری که برای این کودکان ناخوشایند است ممکن است باعث ایجاد استرس و خلق و خوی غیرمعمول یا واکنشهای احساسی شود.
همچنین بسیاری از افراد اوتیسم علاوه بر اضطراب درجاتی از افسردگی را ممکن است تجربه کنند.
آیا اختلال طیف اوتیسم درمان میشود؟
اوتیسم درمان قطعی ندارد، اما درمانهای خاصی میتوانند به این کودکان کمک کننده باشند. اگرچه یک بیماری مادامالعمر است اما روشهای درمانی گوناگونی میتوانند علائم را تا حدی بهبود بخشند و کیفیت زندگی کودکان مبتلا را افزایش دهند. داروهای خاص میتوانند به کنترل علائم کمک کنند. گاهی اوقات از داروهای ضد روان پریشی برای درمان مشکلات رفتاری شدید استفاده میشود.
داروهای ضد افسردگی نیز ممکن است برای اضطراب و کاهش شدت سایر علائم تجویز شوند. سایر خدمات درمانی بیشتر به طیف وسیعی از مشکلات اجتماعی، زبانی و رفتاری مرتبط با اختلال طیف اوتیسم میپردازند و بر آموزش کودکان برای نحوه رفتار در موقعیتهای اجتماعی یا برقراری ارتباط بهتر با دیگران متمرکز است. سایر روشهای درمانی شامل گفتاردرمانی، کاردرمانی، فیزیوتراپی و روانشناسی است.
کاردرمانی چگونه میتواند به افراد اوتیستیک کمک کند؟
کاردرمانی به افراد کمک میکند که با وجود هرگونه اختلالی بتوانند فعالیتهای روزمره و معنا دار زندگی خود را با حداکثر استقلال ممکن انجام دهند. این فعالیتها شامل طیف وسیعی از کارها، از فعالیتهای ساده مانند غذا خوردن، حمام کردن، دستشویی رفتن تا فعالیتهای پیچیدهتر مانند آشپزی کردن، نواختن ساز، رانندگی و... میشود. اختلال طیف اوتیسم ممکن است بر همه جنبههای زندگی فرد تأثیر بگذارد و این کودکان در انجام فعالیتهای ساده روزمره زندگی (ADLs)، مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن، دستشویی رفتن و... مشکل دارند.
علاوه بر فعالیتهای روزمره زندگی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در مشارکت اجتماعی، بازی، خواب، آموزش و فعالیتهای پیچیدهتر زندگی روزمره (IADLs) مشکل دارند. اگرچه معمولا با افزایش سن برخی از مهارتهای این کودکان بهبود میابد اما اغلب آنها در بزرگسالی نیز اختلال عملکرد زیادی در زندگی روزمره خود تجربه میکنند.
کاردرمانگران اغلب از اصلاحات محیطی، آموزش، مداخلات رفتاری و استراتژیهای حسی جهت بهبود پردازش حسی این کودکان استفاده میکنند.
کودکان مبتلا، به علت اختلال در یکپارچگی حسی ممکن است از انجام کارهای شخصی خود از جمله لباس پوشیدن، غذا خوردن، بهداشت و... اجتناب کنند. به عنوان مثال حمام کردن مستلزم تحمل دمای آب، تجربه لمسی حرکت آب روی پوست، بوی صابون و شامپو و احساس لمس حوله روی بدن است. علاوه بر این، شستن موها ممکن است نیاز به خم شدن به عقب با چشمان بسته داشته باشد که برای فردی که حس تعادلش به هوبی پردازش نمیشود، یک حرکت ترسناک است.
در این مثال کاملا مبرهن است که یک فعالیت ساده مانند حمام کردن به علت تحریکات حسی زیاد و عدم پردازش صحیح این اطلاعات حسی توسط کودکان اوتیسم تا چه میزان میتواند دشوار و ناخوشایند باشد. یک کاردرمانگر با روشهای گوناگونی به کودکان اوتیسم کمک میکند تا بتوانند اطلاحات حسی را بهتر پردازش کنند.
چطور با افراد اوتیستیک ارتباط برقرار کنیم؟
اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک اختلال رشدی است که بر نحوه تعامل و ارتباط این افراد با دیگران تأثیر میگذارد. کودکان مبتلا به ASD در برقراری ارتباط با افراد دیگر مشکل دارند. افراد اوتیستیک در برقراری تماس چشمی، صحبت کردن، درک و بیان حالات چهره و... مشکل دارند و به نظر میرسد که علاقهای به ارتباط با دیگران و حتی اعضای خانواده ندارند.
اگرچه برخی از کودکان مبتلا ممکن است دوست داشته باشند درباره موضوعی که به آن وسواس دارند صحبت کنند، اما معمولا مشکل این است که بیش از حد طولانی در مورد آن صحبت میکنند، عبارات خاصی را مدام تکرار میکنند یا ممکن است فقط در مورد یک موضوع صحبت کنند.
اگر والدین یک کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم هستید، اینکه احساس کنید نمیتوانید با آنها ارتباط برقرار کنید، میتواند برای شما ناراحت کننده باشد. باید همواره این موضوع را در نظر داشته باشید که افراد اوتیستیک ممکن است نتوانند ارتباطات غیرکلامی شما را درک کنند یا به لبخند یا اخم شما واکنش نشان ندهند. آنها ممکن است بخواهند در یک زمان خاص فقط در مورد چیزی که واقعا به آن علاقه دارند صحبت کنند و ممکن است بخواهند بارها و بارها در مورد آن صحبت کنند. در ادامه روشهایی برای برقراری ارتباط موثرتر با افراد اوتیستیک شرح داده شده است.
- مکالمات را متمرکز و ساده نگه دارید. آهسته و واضح صحبت کنید و فقط از جملات کوتاه و ساده استفاده کنید. سعی کنید سوالات زیادی نپرسید.
- کودک را با نامش صدا بزنید حتی اگر کودک به شما پاسخ نمیدهد.
- از حرکات ساده، تماس چشمی و تصاویر یا نمادها برای حمایت از آنچه میگویید استفاده کنید
- صبور باشید. اغلب پردازش اطلاعات برای یک کودک مبتلا بیشتر طول میکشد. به فرزندتان زمان بیشتری بدهید تا حرف های شما را بفهمد. کاهش سرعت مکالمه و مکثهای طولانی میتواند مفید باشد.
- دقیقا منظور خود را بگویید. کودک ممکن است متوجه ضمیرهایی که استفاده میکنید نشود. به عنوان مثال اگر بگویید مداد را روی آن بگذار و به میز اشاره کنید، کودک ممکن است از شما بپرسد که مداد را روی چه چیزی قرار دهد.
- کودکان مبتلا ممکن است هم در نشان دادن و هم در کنترل احساسات خود مشکل داشته باشند. اگر کودک آنطور که می خواهید به شما پاسخ نمیدهد، اجازه ندهید احساسات شما آسیب ببیند و موضوع را شخصی نکنید.
- یک کودک مبتلا ممکن است گاهی اوقات رفتارهای بد انجام دهد تا توجه دیگران را جلب کند. نادیده گرفتن این رفتارها اغلب بهترین راه برای جلوگیری از آن است.
- برخی از کودکان حساسی زیادی به لمس شدن دارند و حتی تماس خفیف میتواند برای آنها آزار دهنده باشد. به فضای شخصی آنها احترام بگذارید و هرگز محبت جسمی، بغل کردن و بوسیدن را به کودک تحمیل نکنید.
آیا طول عمر افراد اوتیستیک کمتر است؟
امید به زندگی در افراد اوتیستیک حدود 58 سال و تقریبا 16 سال کمتر از بقیه افراد است. طول عمر افراد اوتیستیک به سطح اختلال و شدت عوارض آن در این افراد بستگی دارد. افرادی که سطح خفیفتری را تجربه میکنند و شدت عوارض در آنها پایینتر است تقریبا میتوانند یک زنگی معمولی را تجربه کنند و امید به زندگی در این افراد تقریبا مشابه با جمعیت عادی است. با این حال طول عمر افراد اوتیستیک در شرایطی که سطح و شدت علائم بالا باشد حدود 10 تا 20 سال کمتر از جمعیت عادی است.
آیا افراد مبتلا به اوتیسم میتوانند یک زندگی عادی داشته باشند؟
اوتیستیک بودن نباید مانع از داشتن یک زندگی خوب شود. اگرچه بسیاری از افراد اوتیستیک مشکلاتی را تجربه میکنند، اما با حمایت مناسب میتوانند به کیفیت زندگی خوبی دست یابند. اوتیستیک بودن به این معنا نیست که فرد هرگز نمیتواند دوست پیدا کنید، تحصیل کند، ازدواج کند یا شغلی داشته باشد.
اغلب افراد اوتیستیک در زمینههای خاصی مهارتهای خوبی دارند که با پرورش این مهارتها و مداخلات درمانی زودهنگام جهت کاهش علائم دیگر میتوانند با حمایت کمی به یک زندگی نرمال دست یابند. با این حال برخی از افرادی که در سطح 3 اختلال طیف اوتیسم قرار میگیرند ممکن است در تمام طول زندگی خود به حمایت بالایی نیاز داشته باشند.
امروزه تعداد کودکانی که تشخیص اوتیسم را دریافت میکنند، در حال افزایش است. مشخص نیست که علت این اتفاق افزایش تعداد این کودکان است یا دلیل آن تشخیص بهتر این اختلال است. برخی از منابع معتقدند که هردوی این عوامل در افزایش تشخیص اوتیسم نقش دارند. به هر حال با افزایش آمار ابتلا، درمان مناسب و مراقبت از افراد باید با اقداماتی در سطح جامعه و اجتماع در دسترس این افراد قرار گیرد تا افراد اوتیستیک مانند دیگران بتوانند از کیفیت زندگی مناسبی برخوردار شوند.