علائم و نشانه‌های آرتریت روماتوئید | درمان آرتریت روماتوئید

در بیماری روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید، سلول‌های ایمنی عمدتا به مفاصل حمله می‌کنند. پوشش مفاصل درگیر شده در این بیماری، ملتهب شده و باعث آسیب به بافت مفصل می‌شود. این آسیب بافتی می‌تواند باعث درد طولانی مدت یا مزمن، التهاب و تغییر شکل مفاصل شود. بیماری آرتریت روماتوئید همچنین می‌تواند سایر بافت‌های بدن را تحت تأثیر قرار دهد و باعث ایجاد مشکلاتی در اندام‌هایی مانند ریه‌ها، قلب و چشم‌ها شود.

علائم و نشانه‌های اولیه آرتریت روماتوئید چیست؟

بیماری آرتریت روماتوئید طیف وسیعی از علائم را در بر می‌گیرد. اگرچه در مراحل اولیه، علائم و نشانه های آرتریت روماتوئید خفیف هستند؛ اما در مراحل پیشرفته‌تر بیماری آرتریت روماتوئید، شدت علائم به تدریج بدتر شده و می‌تواند عملکرد فرد را در زندگی روزمره مختل کند. شدت علائم روماتیسم مفصلی ممکن است در دوره‌هایی بدتر شوند یا بهبود ‌یابند. در ادامه به بررسی علائم روماتوئید و نشانه‌های اولیه آن می‌پردازیم.

خشکی صبحگاهی (Morning Stiffness)

مفاصلی که تحت تاثیر بیماری آرتریت روماتوئید قرار دارند، ممکن است به علت تجمع مایع سینوویال سفت و خشک شوند. به عنوان مثال، اگر انگشتان شما تحت تاثیر قرار گرفته باشند، ممکن است نتوانید آن‌ها را به طور کامل خم کنید یا مشت کنید. این وضعیت در بیماری آرتریت روماتوئید بیشتر در صبح هنگامی که بیمار از خواب بیدار می‌شود، رخ می‌دهد. این خشکی شدید حدودا یک ساعت طول می‌کشد تا بهتر شود.

نرمش‌های ملایم، تمرینات کششی و دوش آب گرم می‌توانند به برطرف شدن زودتر این علائم کمک کنند.

التهاب، قرمزی، گرما و درد مفاصل از علائم روماتوئید و نشانه های اولیه آن

التهاب، قرمزی و درد، از علائم روماتوئید و نشانه های اولیه آن به شمار می‌روند. معمولا این علائم روماتیسم مفصلی در 3 یا بیشتر از 3 مفصل به وجود می‌آید. التهاب مفصلی، بیشتر در مفاصل ریز دست مانند مفاصل انگشتان مشاهده شده و کمتر مفاصل بزرگ مانند آرنج، مچ پا و زانو را درگیر می‌کند. در مراحل اولیه بیماری آرتریت روماتوئید، مفاصل برجسته، گرم و قرمز می‌شوند.

قرینه بودن مفاصل درگیر شده

به طور معمول مفاصلی که در بیماری روماتیسم مفصلی درگیر می‌شوند، به صورت قرینه در دو طرف بدن هستند. به عنوان مثال اگر مچ دست چپ درگیر است، مچ دست راست نیز درگیر شده است اما ممکن است شدت این درگیری یکسان نباشد. به طور کلی در روماتیسم مفصلی تعداد مفاصل درگیر شده قرینه است اما از نظر شدت درگیری ممکن است مفاصل قرینه باشند یا نباشند.

تظاهرات خارج مفصلی بیماری آرتریت روماتوئید

حدود 40 درصد از افرادی که به بیماری آرتریت روماتوئید مبتلا هستند علائم و نشانه هایی را نیز تجربه می‌کنند که مفاصل را درگیر نمی‌کنند. در شروع بیماری به خصوص در افرادی که التهاب شدید دارند، علائم عمومی از جمله تب، بی‌اشتهایی، کاهش وزن، احساس خستگی، احساس کسالت و افسردگی بروز می‌کند. شایع‌ترین تظاهر خارج مفصلی ندول‌های روماتوئیدی هستند.

ندول‌ها بافتی غده مانند هستند که ممکن است در پوست یا سایر اندام‌ها ایجاد شوند. ندول‌ها هنگام لمس سفت و چسبیده به تاندون‌ها هستند. سایر علائم روماتیسم مفصلی شامل درد قفسه سینه، خشکی چشم، خشکی دهان، عوارض قلبی و... است.

تشخیص بیماری آرتریت روماتوئید

تشخیص بیماری آرتریت روماتوئید به طور معمول با توجه به علائم این بیماری صورت می‌گیرد. وجود حداقل 4 مورد از علائم که به مدت بیش از 6 هفته به طول بینجامد، برای تشخیص قطعی بیماری آرتریت روماتید لازم است. تست‌های تشخیصی گوناگونی نیز وجود دارد که می‌تواند به پزشک برای تشخیص قطعی روماتیسم مفصلی کمک کند. در ادامه تعدادی از راه‌‌های تشخیص بیماری آرتریت روماتوئید شرح داده شده است.

تشخیص با توجه به علائم روماتیسم مفصلی

همانطور که پیش‌تر توضیح داده شد، در مراحل اولیه بیماری علاوه بر علائم عمومی از جمله تب و احساس خستگی، تنها علت مراجعه بیمار به پزشک، درد، التهاب و قرمزی مفاصل است. با پیشرفت سیر بیماری علائم دیگر بیماری آرتریت روماتوئید از جمله کاهش دامنه حرکتی مفاصل، خشکی صبحگاهی و... بروز می‌کنند. در مواردی که درمان مناسبی دریافت نشده باشد ممکن است راستای طبیعی مفاصل تغییر کرده و تغییر شکل‌های مفصلی (دفورمیتی) ایجاد شده باشد.

دفورمیتی گردن قویی (Swan Neck)، دفورمیتی بوتونییر (Boutonniere)، انگشت ماشه‌ای و... از علائم روماتیسم مفصلی در مراحل پیشرفته این بیماری هستند.

مثبت شدن فاکتور روماتوئید در آزمایش خون

فاکتور روماتوئید (RF) یکی از آزمایش‌هایی است که در صورت مشکوک بودن به بیماری آرتریت روماتوئید انجام می‌شود. مثبت بودن یا منفی بودن فاکتور روماتوئید به طور قطعی نشانه تایید یا رد روماتیسم مفصلی نیست؛ زیرا فاکتور روماتوئید ممکن است به علل دیگری مانند عفونت، بیماری لوپوس و... مثبت شود. همچنین ممکن است در 20 درصد افراد مبتلا به بیماری آرتریت روماتوئید، فاکتور روماتوئید منفی باشد؛ به همین علت تشخیص قطعی بیماری آرتریت روماتوئید با توجه به وجود سایر علائم روماتیسم مفصلی ممکن است.

تغییرات در تصویر رادیوگرافیک

در مرحله اول بیماری تغییراتی در تصویر رادیوگرافیک بیمار مشهود نیست؛ با این حال با پیشرفت بیماری تغییرات رادیوگرافیک به مرور پدید می‌آیند. به طور معمول در مراحل اولیه، ابتدا تغییرات رادیوگرافیک به صورت کم شدن بخش مینرال استخوان و پوکی استخوان (استئوپروز) است. به مرور با پیشرفت سیر بیماری ممکن است تخریب غضروف و تغییر شکل‌های مفصلی (دفورمیتی) به وجود بیاید که در تصویر رادیوگرافیک قابل مشاهده است.

چه افرادی به بیماری آرتریت روماتوئید مبتلا می‌شوند؟

علت ابتلا به بیماری آرتریت روماتوئید به طور قطعی مشخص نیست؛ اما به نظر می‌رسد که برخی عوامل احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند. طبق تحقیقات صورت گرفته، تعدادی از عوامل ژنتیکی و محیطی شناسایی شده‌اند که احتمال ابتلا به بیماری آرتریت روماتوئید را افزایش می‌دهند. در ادامه شایع‌ترین عوامل خطری که با روماتیسم مفصلی مرتبط هستند شرح داده شده است.

سن و جنسیت

به نظر می‌رسد سن و جنسیت افراد با احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی مرتبط می‌باشد. روماتیسم مفصلی می‌تواند در هر سنی شروع شود، اما احتمال آن با افزایش سن افزایش می‌یابد. شروع آرتریت روماتوئید در میانسالی و در بزرگسالان بالای شصت سال بیشترین میزان را دارد. همچنین زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به بیماری آرتریت روماتوئید هستند.

بیماری رماتیسم مفصلی معمولا در زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان دیده می‌شود.

سابقه خانوادگی و ژنتیک

به نظر می‌رسد ژن‌های خاصی می‌توانند با بیماری آرتریت روماتوئید مرتبط باشند. این ژن‌ها که HLA نامیده می‌شوند، در بیماری آرتریت روماتوئید نقش مهمی دارند. خطر ابتلا به بیماری آرتریت روماتوئید زمانی که افراد دارای این ژن‌ها در معرض عوامل محیطی مانند سیگار کشیدن قرار دارند، بیشتر می‌باشد. همچنین اگر یکی از اعضای خانواده فرد، مبتلا به روماتیسم مفصلی باشد، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری افزایش یابد.

سبک زندگی

مطالعات متعدد نشان می‌دهد که کشیدن سیگار خطر ابتلا رماتیسم مفصلی را افزایش می‌دهد، به خصوص اگر فرد استعداد ژنتیکی برای ابتلا به این بیماری را نیز داشته باشد. در بیماران مبتلا به رماتیسم مفصلی سیگار کشیدن با افزایش شدت بیماری همراه باشد. همچنین به نظر می‌رسد افرادی که دچار چاقی یا اضافه وزن هستند تا حدودی بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری آرتریت روماتوئید هستند.

حفظ وزن مناسب در پیشگیری از بیماری آرتریت روماتوئید می‌تواند موثر باشد.

درمان آرتریت روماتوئید؛ آیا درمان روماتیسم مفصلی ممکن است؟

متاسفانه درمان قطعی برای بیماری آرتریت روماتوئید وجود ندارد؛ با این حال روش‌های درمانی زیادی وجود دارد که تا حد زیادی می‌توانند علائم رماتیسم مفصلی را کنترل کرده و سیر پیشرفت بیماری را کند کنند. معمولا درمان رماتیسم مفصلی با هدف تسکین درد، کاهش التهاب و کنترل علائم عمومی صورت می‌گیرد. در ادامه به بررسی رایج‌ترین شیوه‌های درمان رماتیسم مفصلی می‌پردازیم.

درمان آرتریت روماتوئید با دارو درمانی

 امروزه داروهایی برای درمان آرتریت روماتوئید وجود دارند که می‌توانند در کنترل این بیماری نقش موثری ایفا کنند. داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARDs) داروهایی هستند که پیشرفت بیماری را کند کرده و از تغییر شکل مفاصل جلوگیری می‌کنند. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و داروهای کورتیکواستروئید نیز ممکن است برای کنترل درد و التهاب تجویز شوند.

درمان جراحی 

معمولا جراحی در مراحل پیشرفته بیماری، زمانی که داروها نتوانند از آسیب مفاصل جلوگیری کنند انجام می‌شود. جراحی ممکن است به افزایش دامنه حرکتی، بازیابی توانایی فرد در استفاده از مفصل و کاهش درد کمک کند. درمان جراحی روماتیسم مفصلی معمولا با توجه به مشکل فرد می‌تواند شامل ترمیم تاندون، تعویض مفصل، برداشتن پوشش ملتهب مفصل و... باشد.

نقش کاردرمانی در درمان آرتریت روماتوئید

یکی از درمان‌هایی که به بیماران مبتلا به رماتیسم مفصلی پیشنهاد می‌شود، کاردرمانی است. کاردرمانی به فرد کمک می‌کند تا با وجود مشکلاتی که در اثر بیماری ایجاد شده‌اند، فرد بتواند بهترین عملکرد و حداکثر استقلال را در فعالیت‌های روزمره زندگی داشته باشد. کاردرمانگر می‌تواند تمریناتی را برای کمک به کاهش علائم بیماری، انعطاف پذیری مفاصل، کاهش درد و... به فرد آموزش دهد.

همچنین کاردرمانگر ممکن است راه‌های جدیدی را برای انجام کارهای روزانه پیشنهاد کند که انجام فعالیت‌ها با توجه به وضعیت فرد آسان‌تر شود. کاردرمانگر نیز می‌تواند وسایل و ابزار‌های خاصی را برای فرد طراحی کند که فرد فعالیت‌های روزمره را به راحتی انجام دهد. برای مثال برخی از ابزارها، مانند قلاب دکمه، می‌توانند لباس پوشیدن را آسان‌تر کند.

 تغییر سبک زندگی 

علاوه بر داروها، تغییر سبک زندگی می‌تواند در مدیریت علائم و نشانه های آرتریت روماتوئید موثر باشد. فعالیت بدنی متوسط مانند پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری به مدت 30 دقیقه در روز به بیماران مبتلا به بیماری روماتیسم مفصلی توصیه می‌شود. فعالیت بدنی منظم همچنین می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن دیگر مانند بیماری قلبی، دیابت و افسردگی را کاهش دهد. ترک سیگار و حفظ وزن مناسب نیز در پیشگیری و کاهش شدت بیماری آرتریت روماتوئید موثر هستند.

خوشبختانه امروزه با پیشرفت روز افزون علم پزشکی روش‌های درمانی زیادی برای درمان آرتریت روماتوئید وجود دارد که تا حد زیادی می‌توانند موثر واقع شوند. با این حال با پیشرفت سیر بیماری و با توجه به شدت علائم، افراد مبتلا به بیماری آرتریت روماتوئید ممکن است درجاتی از ناتوانی را در عملکرد روزمره خود تجربه کنند. کاردرمانی یکی از درمان‌هایی است که در این موارد می‌تواند به این بیماران کمک زیادی کرده و عملکرد آن‌ها را بهبود بخشد.