اختلال اضطرابی در کودکان | علل، انواع و درمان اختلال اضطرابی کودکان
گاهی اضطراب کودک بسیار نگران کننده است و والدین باید هرچه سریعتر برای کنترل و مهار اضطراب کودک خود، اقدام کنند. علائمی همچون توجه و تمرکز پایین، اختلال خواب، نگرانی مداوم و داشتن افکار منفی

درواقع اضطراب یک احساس ترس و نگرانی است. در کودکان، قرار گرفتن در یک محیط پر از تنش و یا دیدن یک سانحه ترسناک میتواند یک تجربه تلخ ایجاد کند و بدنبال آن منجر به اختلال اضطرابی در کودکان شود. اضطراب ممکن است باعث بروز علائمی مانند تعریق، احساس بی قراری، تنش و ضربان بالای قلب شود. علائم ذکر شده میتواند یک واکنش طبیعی به یک عامل اضطراب زا باشد. مثلا قبل از شروع یک آزمون و یا هنگام یک تصمیم گیری مهم، طبیعی است دچار اضطراب شوید. اضطراب میتواند بعنوان یک محرک برای پیش بردن شما در انجام کارهایتان، مفید باشد. اما زمانی غیرطبیعی و دردسرساز است که شدیدتر از حالت طبیعی بوده و احساسی موقتی نباشد.
عوامل خطرزا برای اختلال اضطرابی در کودکان (Anxiety Disorder)
محققان دریافتهاند که اختلال اضطرابی در کودکان میتواند بر اثر عوامل ژنتیکی یا محیطی یا هر دو ایجاد شود. توجه داشته باشید که ریسک فاکتورها برای هرکدام از انواع اختلال اضطرابی، متفاوت است. همانطور که گفتیم سابقه اختلالات روانی و اضطرابی در بستگان، میتواند به فرزندان نیز منتقل شود. علاوه بر این قرار گرفتن در موقعیتهای منفی و تنشزای محیطی، از دیگر علل ایجاد اختلال اضطرابی در کودکان است. مشکلات جسمی مانند آریتمی قلبی، مشکلات تیروئید و همچنین برخی از داروهای مصرفی نیز میتوانند اختلال اضطرابی را ایجاد یا تشدید کنند.
با توجه به موارد گفته شده، بویژه شرایط محیطی، والدین باید تلاش کنند محیطی را برای کودک خود ایجاد کنند که کودک در آن احساس امنیت داشته و از احساسات منفی و استرس، دور باشد.
انواع اختلال اضطرابی
اختلال اضطرابی انواعی دارد که هر کدام علامتهای خاص خود را دارند. علل ایجاد هر کدام با دیگری، متفاوت است. اختلالات اضطرابی شامل اختلال اضطراب فراگیر، اضطراب اجتماعی، اختلال پانیک و اختلال فوبیا است. برخی از علائم مشترک همه انواع فوبیا شامل افزایش ضربان قلب، افزایش تعریق و کاهش تمرکز است. انواع اختلال اضطرابی که قرار است به معرفی آنها بپردازیم، هم در کودکان و هم در افراد بزرگسال بر اساس محیط زندگی و تجربیات فردی دیده میشود. اگر علائم هر کدام از این اختلالات را در طولانی مدت در کودک خود مشاهده کردید حتما برای درمان اولیه به یک روانپزشک یا روانشناس مراجعه کنید.
اختلال اضطراب فراگیر (Generalized Anxiety Disorder)
اختلال شامل یک احساس اضطرابی یا ترس مداوم است که میتواند در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند. افراد مبتلا، این اضطراب را ماهها و حتی سالها تجربه میکنند و مانند تجربه اضطراب یک آزمون، موقتی نیست. علائم این نوع اضطراب شامل احساس بی قراری، احساس خستگی، کاهش تمرکز، داشتن دردهای فیزیکی و مشکلات خواب است.
اختلال پانیک (Panic Disorder)
افراد مبتلا دچار حملات پانیک مکرر و غیرمنتظره میشوند. حملات پانیک دورههای ناگهانی ترس، احساس ناراحتی و احساسِ از دست دادن کنترل است، حتی زمانی که هیچ خطر و محرک واضحی وجود ندارد. لازم به ذکر است همه کسانی که حملات پانیک را تجربه میکنند به اختلال پانیک مبتلا نمیشوند. در طول حمله پانیک فرد ممکن است تپش قلب، تعریق، لرزش، درد قفسه سینه و ...را تجربه کنند. افراد مبتلا به این اختلال اغلب نگران زمان وقوع اختلال بعدی هستند و سعی میکنند با اجتناب از مکان، موقعیت و رفتارهای پانیک، از وقوع آن جلوگیری کنند.
اختلال اضطراب اجتماعی (Social Anxiety Disorder)
اختلال اضطراب اجتماعی یک ترس شدید و مداوم از زیر نظر گرفته شدن و قضاوت شدن توسط دیگران است. درافراد مبتلا به اضطراب جدایی ترس از قرار گیری در موقعیت های اجتماعی، باعث دوری از اجتماع شده و این ترس ممکن است مانع از رفتن به سرکار، حضور در مدرسه و یا انجام کارهای روزمره در ارتباط با اجتماع، شود. این اختلال باعث بروزعلائم فیزیکی مانند سرخ شدن صورت، عرق کردن، ضربان قلب بالا و عدم تماس چشمی میشود.
اختلالات مرتبط با فوبیا (Phobia related Disorder)
فوبیا ترس شدید از اشیا یا موقعیتهای خاص است. هر چند ممکن است اضطراب در برخی شرایط طبیعی باشد اما در افراد مبتلا به اختلال فوبیا میزان و شدت ترس از موقعیت و اشیا خاص غیرطبیعی است. انواع مختلفی از فوبیا و اختلالات مرتبط با فوبیا وجود دارد که در این مقاله به آنها نمیپردازیم. برخی از فوبیاها مانند ترس از ارتفاع، خون، تزریق و یا برخی از حیوانات
درمان اختلال اضطرابی
اختلال اضطرابی در کودکان و نیز بزرگسالان به کمک روان درمانی یا دارو درمانی یا هردو صورت میگیرد. در روان درمانی با کمک یک مشاور یا روانشناس با استفاده از رویکردهای مختلف روان درمانی مانند رویکرد شناخت رفتاری استفاده میشود. در این روش با شناخت دقیق اضطراب کودک و آگاه سازی بیمار از آن، راه کارهای لازم برای کنترل اضطراب به کودک و والدین آموزش داده میشود.
داروها نیز به عنوان کنترلگر اضطراب به عنوان یکی از درمانهای اختلال اضطرابی، مورد مصرف قرار میگیرند اما این اختلال را درمان نمیکنند. داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب از جمله این داروها هستند. همچنین با آموزش تکنیکهای مدیریت استرس به کودک و مراقبین میتوان به کاهش میزان اضطراب کمک کرد.
CBT یا درمان شناختی رفتاری
یکی از رویکردهای روان درمانی است که روشهای مختلف تفکر، رفتار و واکنش به موقعیتهای مختلف را به افراد میآموزد تا به آنها کمک کند بر اضطراب و ترس خود غلبه کنند. مواجهه درمانی یک روش CBT است که کمک میکند فرد در موقعیتهای اضطرابی که از آن اجتناب میکند قرار گیرد و با راهکارهایی که آموزش دیدهاست، با آن موقعیتها رو به رو شود.
دارو درمانی
به عنوان تسکین دهنده اختلال اضطرابی، به درمان آن کمک میکند. روانپزشک کودک با تجویز رایج ترین داروهای ضد اضطراب و افسردگی، تلاش در سرکوب اختلال اضطرابی دارد. داروهای ضدافسردگی علاوه بر درمان اختلال افسردگی، برای اختلال اضطرابی نیز تجویز میشوند. این داروها ممکن است چند هفته طول بکشد تا شروع به اثربخشی کند.
همچنین قطع ناگهانی این داروها میتواند باعث علائم ترک شود. بنزودیازپینها که رایج ترین داروهای ضداضطراب هستند برای کنترل اختلالات اضطرابی مصرف میشوند. توجه داشته باشید تجویز و قطع دارو باید حتما تحت نظر پزشک باشد؛ پس، از مصرف خودسرانه آنها پرهیز کنید.
تکنیکهای مدیریت استرس
مانند ورزش، یوگا و افزایش تمرکز، علائم اضطراب را کاهش میدهند. کاردرمانی در حیطه کودکان یکی از مهم ترین راهکارهای درمانی برای کنترل و کاهش اختلالات اضطرابی کودک شماست. در ادامه با درمان اختلال اضطرابی به وسیله کاردرمانی بیشتر آشنا میشویم.
نقش کاردرمانی در درمان اختلال اضطرابی در کودکان
کاردرمانی یکی از حیطههای توانبخشی است که هدف اصلی آن افزایش استقلال و بهبود کیفیت زندگی افراد است. یکی از علل تشدید یا ایجاد اضطراب جدایی در کودکان، ضعف در مهارتهای حسی-حرکتی، مهارتهای ارتباطی-اجتماعی و مهارتهای شناختی است. همین عوامل باعث عدم ارتباط موثر با محیط شده و اختلال اضطرابی را تشدید میکند. یک کاردرمانگر با ارزیابی و شناخت نقاط ضعف و قوت کودک، یک برنامه هدفمند و هرآنچه لازمه رشد کودک است را طراحی میکند. در بسیاری از موارد ضعف ذهنی، جسمی و روانشناختی، اختلال اضطرابی را تشدید میکند.
کاردرمانی با تنظیمِ یکپارچگی حسی، افزایش عزت نفس و اعتماد بنفس و همچنین مهارتهای ارتباطی_اجتماعی سعی در غلبه بر انواع اختلالات اضطرابی در دارد.اضطراب درمان نشده میتواند نتایج مخرب و جبران ناپذیری را برای فرزند شما به بار آورد. والدین گرامی، برای داشتن جامعهای سالم تر و روابطی سازنده تر که حاصل حضور فرزندان شما خواهد بود، حتما بلافاصله پس از دیدن علائم روانشناختی در کودک خود، برای درمان پیگیری کنید.