لکنت زبان چیست؟ | انواع لکنت زبان و درمان آن

لکنت زبان یا stuttering یک اختلال در روانی گفتار است که با تکرار صداها، هجا یا کلمات مشخص می‌شود. در واقع افراد مبتلا به لکنت زبان می‌دانند دقیقا چه میخواهند بگویند اما در تولید درست صداها و جریان عادی گفتار مشکل دارند. معمولا لکنت در اغلب کودکان بین 2 تا 6 سال که در حال رشد مهارت‌های زبانی خود هستند، لکنت دیده می‌شود که 75 درصد آنها به مرور بهبود یابند. ارزیابی دقیق لکنت باید توسط متخصص این حوزه یعنی آسیب شناس گفتار و زبان یا گفتار درمانگر انجام شود. لکنت زبان خود انواعی دارد که منشا رشدی، عصبی و روانی دارد. تروما، سن، ژنتیک و مسائل محیطی هر کدام می‌تواند در ایجاد لکنت زبان نقش داشته باشد. درمان لکنت زبان از طریق گفتار درمانی، دارو درمانی و برخی دستگاه‌های الکترونیکی، بصورت مکمل صورت می‌گیرد.

بطور معمول گفتار عادی با حرکات یک مجموعه عضله که در لب و زبان و حلق قرار دارند و نیز ریتم مناسب تنفس، ایجاد می‌شود. فرمان عصبی گفتار از مغز و از مناطق ویژه، که در تولید صدا و دستور زبان نقش دارند صادر می‌شود. همچنین دو حس شنوایی و لامسه در تولید گفتار به همراه مغز و عضلات گفتار، نقش دارند. در کودکان در حال رشد، ممکن است عدم هماهنگی در این ارگان ها به دلایل مختلفی مانند جنسیت، سن، ژنتیک و علل اضطراب، باعث بروز لکنت زبانی شود. همچنین در افرادی که دچار سکته مغزی سمت راست، ضربه مغزی، تشنج، عفونت و سرطان در مغز و... می‌شوند، ممکن است لکنت زبانی دیده شود. همانطور که گفتیم لکنت توسط گفتار درمان تشخیص و درمان می‌شود. با توجه به سطح آسیب و سنی که کودک برای درمان مراجعه می‌کند، اثربخشی گفتاردرمانی متفاوت خواهد بود. بطور معمول سن طلایی مراجعه بین 2 الی 3 سال درکودکان است. باید توجه داشت که ابتدا نوع لکنت زبانی تشخیص داده شود سپس اقدامات درمانی صورت گیرد.

لکنت زبان چیست؟

لکنت زبان یا stuttering یک اختلال در روانی گفتار است که با تکرار صداها، هجا یا کلمات مشخص می‌شود. در اختلالات گفتار و زبان طولانی شدن صداها و وقفه در در گفتار با نام بلوک شناخته می‌شود. مشکلات گفتاری زبان می‌تواند همراه با رفتار‌های تکانه مثل پلک زدن سریع چشم یا لرزش لب‌ها نیز همراه باشد. در واقع لکنت زبان می‎تواند برقراری ارتباط با دیگران و فرصت‌های شغلی خوب را برای افراد مبتلا محدود کند. لکنت زبان می‌تواند برای هر فردی در هر سنی رخ دهد اما بیشتر در کودکان بین 2 تا 6 سال اتفاق می‌افتد. شیوع این اختلال گفتاری در پسران سه تا چهار برابر دختران است. تقریبا 5 الی 10 درصد از کودکان برای مدتی بین چند هفته تا چند سال، در زندگی خود، دچار لکنت میشوند. بیشتر لکنت زبان در کودکان از نوع لکنت رشدی است با افزایش سن وطی کردن مراحل رشد مهارت‌های زبانی برطرف می‌شود.

انواع لکنت زبان چیست؟

هنوز مکانیسم‌های دقیقی که باعث لکنت زبان می‌شود شناخته نشده‌است اما بطور کلی ریشه لکنت زبان در دو نوع رشدی و عصبی تقسیم بندی می‌شود. لکنت رشدی، لکنت نوروژنیک و لکنت با منشا روانی، انواع لکنت زبانی را شامل میشود که در ادامه هر کدام را توضیح می‌دهیم.

لکنت رشدی

لکنت رشدی شایع ترین شکل لکنت است و در کودکان در حالی رخ می‌دهد که هنوز در حال یادگیری مهارت‌های زبانی و گفتاری هستند. برخی از دانشمندان و پزشکان بر این باورند که لکنت رشدی زمانی رخ می‌دهد که توانایی های گفتاری کودک قادر به پاسخگویی خواسته‌های کلامی کودک نیست. دانشمندان طی تحقیقی‌های خود بر این باورند که لکنت رشدی می‌تولند منشا ژنتیکی داشته باشد .

لکنت نوروژنیک

در اثر آسیب به سیستم عصبی مغزی، ممکن است لکنت نوروژنیک رخ دهد. در واقع افرادی که دچار ضربه مغزی، سکته مغزی سمت راست، سرطان و سایر آسیب‌های مغزی می‌شوند که با سیستم تولید گفتار در ارتباط است، ممکن است دچار لکنت زبانی از نوع نوروژنیک شوند.

لکنت با منشا روانی

زمانی اعتقاد بر این بود که همه لکنت ها ریشه روانی و عاطفی دارند. اما با تحقیق‌هایی که در این زمینه انجام شد، مشخص شد فقط برخی از لکنت‌ها روانی و عاطفی هستند. در این نوع لکنت محیط از همه فاکتور‌ها تاثیرگذار تر است. بروز مشکلات عاطفی، مسائل و مشکلات خانوادگی، اختلالات اضطرابی و... عوامل موثر در بروز این نوع از لکنت هستند.

علائم لکنت زبان چیست؟

صحبت کردن به هماهنگی بین عضلات تنفسی، صورت، دهان و حلق و حنجره نیاز دارد. اگر حرکات کنترل شده یا اسپاسم در این عضلات ایجاد شود می‌تواند باعث ایجاد لکنت زبانی شود. هفت علامت کلیدی در لکنت زبان به طور رسمی بیان شده است که برای تشخیص گذاری باید حداقل یکی از آنها در فرد مبتلا دیده شود. علائم شامل موارد زیر است که در صورتی که بین سه الی شش ماه، بویژه در کودکان، دیده شود، باید اقداما درمانی را سریعا انجام دهید. مانند این موارد :

• تکرار صدا‌ها یا هجاها
• کشیدن صدا یا هجا
• مکث غیرضروری وسط کلمه
• تعویض کلمه در مواردی که توانایی بیان آن کلمه را نداشته باشد.
• وارد کردن استرس بیش از حد روی کلمات
• تکرار کلمات تک هجایی
• مسدود کردن یا مکث مکرر در صحبت

لکنت زبان در کودکان

شایع ترین لکنت زبان در کودکان از نوع لکنت زبان رشدی است. کودکانی که سابقه خانوادگی لکنت زبان و لکنت با سابقه بیشتر از 6 ماه  داشته باشند، احتمال لکنت زبان بیشتری دارند. علائمی چون تکرار هجاها و صداها، مکث زیاد و آهسته صحبت کردن، نفس نفس زدن یا عصبی بودن حین صحبت، پلک زدن سریع یا لرزش لب ها حین صحبت افزایش لکنت هنگام خستگی و استرس و... در کودکان دیده میشود. در کودکان درمان زود هنگام می‌تواند از مادام العمر شدن اختلال لکنت زبان جلوگیری کند.

لکنت زبان در بزرگسالان

لکنت زبان در بزرگسالان اگر ریشه در کودکی و رشد زبان نداشته باشد بطور معمول از نوع لکن نوروژنیک و لکنت روانی است. در واقع آسیب‌های سیستم عصبی مغزی و همچنین اختلالات روانشناختی میتواند در بزرگسال باعث بروز لکنت شود. استفاده از مواد مخدر و برخی داروها در بزرگسالان، از دیگر مواردی است که بطور موقت میتواند اختلالاتی در زبان و گفتار ایجاد کند.

درمان لکنت زبان

درمان لکنت زبان ترکیبی از چند درمان مکمل است. پس از ارزیابی توسط گفتار درمانگر باید به دنبال درمان هایی به جهت افزایش ارتباط موثر، بهبود روانی گفتار و افزایش مشارکت هایی محیطی، باشید. توجه داشته باشید که با توجه به نوع لکنت و شدت آن نتیجه دهی درمان متفاوت خواهد بود. پس هر فرد باید با توجه به ارزیابی اولیه، برنامه درمانی ویژه خود را داشته باشد و در نهایت پس از چند جلسه مجدد ارزیابی شود تا از صحت برنامه درمانی مطمئن باشید. درمان لکنت زبان به صورت ترکیبی از موارد زیر است.

گفتاردرمانی

 آموزش الگوی گفتاری صحیح، واج آموزی و کنترل و تسلط بر سرعت صحبت کردن، از مواردی است که گفتار درمانگر  پس از ارزیابی در جلسات درمانی ویژه، به کودک و والدین اموزش میدهد. طبیعتا سرعت پیشرفت و یادگیری در ابتدا کند خواهد بود ولی به مرور بهتر خواهد شد.

درمان شناختی رفتاری

به دنبال جلسات روان درمانی چه در بزرگسالان چه کودکان، ریشه تفکرات غلط که باعث تشدید یا ایجاد لکنت زبان می‌شود، شناخته می‌شود. اختلالات روانشناختی مانند استرس، اختلال استرس پس از سانحه، اضطراب اجتماعی و... باید حتما توسط یک روان درمانگر بهبود یابند تا تاثیر منفی آنها در الگو های گفتاری کاهش یابد.

تعامل والدین و فرزند

ارتباط موثر والدین و ایجاد فضای امن برای کودک از عوامل بسیار موثر در کاهش تنش‌های روانی و گفتاری در کودکان است. مشارکت و همکاری والدین در این زمینه، از ماندگاری اختلالات گفتاری در کودک در سنین بالاتر جلوگیری می‌کند.