انواع حس در انسان | انسان دارای چند نوع حس است؟

در این مقاله قصد داریم تا شما را با انواع حس در انسان آشنا کنیم. آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که ما چگونه محیط اطراف خود را درک می‌کنیم؟ یا اینکه چگونه بدن ما از وضعیت خود آگاهی پیدا می‌کند؟ همه این اطلاعات برای درک و پردازش نیاز به کارکرد درست حواس در بدن است. فرض کنید فردی نمی‌تواند صداها را در محیط خود بشنود و درک کند. قاعدتا چنین فردی درک درستی از صداها نخواهد داشت و صداها برای وی بی‌معنی می‌شود. در این صورت فرد بخشی از پیرامون خود را به درستی درک نمی‌کند. مثال بارزتر، حس بینایی است.

معرفی انواع حس در انسان

تقریبا 70 درصد از اطلاعات محیطی توسط حس بینایی به مغز مخابره می‌شود. هر چند اظهار این که کدام حس در بدن نسبت به سایر حواس کارآمدتر است، کار بیهوده‌ای به نظر می‌رسد؛ اما اختلال در برخی حواس می‌تواند ما را با محدودیت‌های مختلفی روبه‌رو کند. در ادامه 8 حس مهم در انسان را مورد بررسی قرار داده‌ایم که 5 تا از آن‌ها برای ما آشنا هستند.

حس لامسه

حس لامسه یکی از حواس کارآمد در انسان است. گیرنده‌های حس لامسه تقریبا در همه جای بدن یافت می‌شوند و پیام لمس را به سوی مغز مخابره می‌کنند. هر چند تراکم این گیرنده‌ها در قسمت‌های مختلف پوست متفاوت است، اما برای درک درست محیط ما به سلامت کلی این حس نیازمند هستیم. گیرنده‌های لمس در نوک انگشتان به وفور یافت می‌شوند. بنابراین نوک انگشتان ما یک ابزار برای درک محیط و اشیا است. وقتی جسمی را لمس می‌کنیم، گیرنده‌های حس لمس تحریک می‌شوند و پیام را به سوی مغز می‌فرستند.

آسیب‌های نخاعی، نوروپاتی محیطی، دیابت و بسیاری دیگر از بیماری‌ها مانند سکته مغزی می‌تواند حس لمس را از بین ببرد. در این صورت فرد با مشکلات و محدودیت‌هایی روبه‌رو می‌شود. کاردرمانی در آگاهی بخشی حسی می‌تواند به این افراد کمک کند. همچنین کودکانی که ADHD و اوتیسم دارند نیز با حس لمس در چالش هستند. حس لمس در این کودکان به صورت هایپر یا هایپو دیده می‌شود.

منظور از حس هایپر این است که یک محرک کوچک لمسی را، مانند یک نوازش، بیش از حد حس می‌کند و ممکن است حتی برای وی دردناک باشد. حس هایپو دقیقا برعکس است. کاردرمانی برای این کودکان نیز تعدیل حسی می‌کند و با مداخلات خود سبب می‌شود تا این کودکان به خوبی از حس لمس بهرمند شوند.

حس شنوایی

ما برای شنیدن صداها به حس شنوایی نیاز داریم. جنین انسان، حتی زمانی که در رحم مادر است نیز می تواند صدا‌ها را بشنود. به بیان دیگر حس شنوایی از بدو تولد به همراه کودک است و وی را در درک محیط یاری می‌کند. گوش ارگانی است که برای دریافت حس شنوایی تمایز یافته است. گوش انسان از سه قسمت خارجی، میانی و داخلی تشکیل شده است. امواج صوتی از محیط به گوش انسان می‌رسند و در قسمت گوش میانی به پیام عصبی تبدیل می‌شوند. این پیام عصبی به مغر مخابره می‌شود و انسان بدین طریق می‌تواند صداها را درک کند و نسبت به آن‌ها واکنش نشان دهد. برای سنجش میزان شنوایی می‌توانید به شنوایی سنجی مراجعه کنید.

حس بینایی

حس بینایی شاید مهم‌ترین حس در بدن انسان باشد. ما به کمک بینایی می‌توانیم به خوبی همه چیز را ببینیم و درک کنیم. وقتی نور به شبکیه که سومین لایه از چشم انسان است، برخورد می‌کند، پیام بینایی در سلول‌های شبکیه شکل می‌گیرد. این پیام توسط دومین زوج عصب مغزی به سمت قشر پس سری منتقل می‌شود و در آنجا بینایی انسان درک می‌شود. بیماری‌های مختلفی می‌توانند بینایی فرد را مختل کنند. از سکته مغزی و ام اس گرفته تا بیماری‌های انکساری. کاردرمانی مداخلات زیادی برای این افراد دارد که با دریافت این مداخلات، افراد قادر می‌شوند تا با کیفیت و استقلال بیشتری به زندگی خود ادامه دهند.

حس چشایی

گیرنده‌های چشایی در بخش های مختلف دهان وجود دارند، اما تراکم آن‌ها در برخی از نقاط، مانند نوک زبان بیشتر است. انسان به کمک حس چشایی می‌تواند مزه‌هایی چون شوری، شیرینی، تلخی و ترشی را درک کند. رابطه‌ای میان دو حس چشایی و بویایی وجود دارد. هنگامی که سرما خورده‌اید و بینی شما گرفته است، شاید حس کنید که اغلب غذا‌ها بی مزه هستند. عملکرد حس بویایی بر درک حس چشایی موثر است.

حس بویایی

بویایی یکی دیگر از حواسی است که در انسان وجود دارد. ما به کمک گیرنده‌هایی که در سقف بینی ما وجود دارد، می‌توانیم به خوبی بوهای مختلف را تشخیص دهیم. پیام بویایی توسط اولین زوج عصب مغزی به سوی مغز مخابره می‌شود. یکی از نشانه های حسی بیماری پارکینسون، از دست دادن حس بویایی است. اهمیت حس بویایی مانند سایر حواس بسیار مشهود است. فرض کنید در اتاقی هستید که گاز متان در آن درحال پخش باشد. اگر حس بویایی شما به درستی کار نکند نمی‌توانید متوجه خطر شوید و ممکن است دچار گازگرفتگی شوید.

حس عمقی

حس عمقی یکی از مهم‌ترین حواس در بدن انسان است که بسیاری از افراد با آن آشنایی ندارند. برای درک حس عمقی کافی است چشمان خود را ببندید. سپس سعی کنید با چشمان بسته دو دست خود را در یک وضعیت مشابه قرار دهید (مثلا دستانتان را بالا بیاورید و آرنجتان خم باشد). حس عمقی همان حسی است که بدون استفاده از بینایی، می‌توانید وضعیت مفاصل خود را به درستی اعلام کنید. در مثال بالا، فرد می‌‎تواند بگوید که آرنج‌هایش تا چه میزان خم است.

گیرنده‌های حس عمقی در مفاصل و ماهیچه‌های بدن وجود دارند و همیشه وضعیت مفاصل را به مغز و ارگان‌های مرکزی مخابره می‌کنند. به کمک این حس ما می‌توانیم با تعادل را برویم. در بسیاری از بیماری‌ها مانند ام اس، آتاکسی، پارکینسون، سکته مغزی و... حس عمقی با مشکل مواجه می‌شود. کاردرمانی برای فعال کردن این حس تمرینات و مداخلات بی نظیری دارد که می‌تواند این حس را به خوبی تعدیل کند.

حس وستیبولار

پیشتر اشاره شد که گوش ارگانی است که برای درک و دریافت حس شنوایی تمایز یافته است. همچنین اشاره کردیم که گوش از سه قسمت تشکیل شده است. قسمت گوش میانی، علاوه بر داشتن گیرنده‌هایی برای دریافت پیام شنوایی، سه مجرای نیم دایره‌ای نیز دارد که بر هم عمود هستند. این سه نیم دایره وضعیت سر را تنظیم می‌کنند. هنگامی که ما سر خود را خم می‌کنیم، به کمک این گیرنده‌ها است که می‌دانیم سر خود را چقدر و به چه جهتی خم کرده‌ایم. این حس نیز در بسیاری از بیماری‌ها، بخصوص بیماری‌های روان پزشکی کودکان دچار اختلال می‌شود. کاردرمانی با مداخلات خود می‌تواند این حس را به خوبی تعدیل کند.

حس احشایی

آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چگونه ما احساس گرسنگی می‌کنیم و یا چگونه متوجه می‌شویم که نیاز به آب یا غذا داریم؟ این فرآیند توسط حسی به نام حس احشایی در انسان کنترل می‌شود. همچنین احساس دفع ادرار و مدفوع نیز به همین حس مربوط است. کنترل این حس بسیار پیچیده است، با این حال حس احشایی یکی از حواس هشتگانه در انسان محسوب می‌شود.

اهمیت حواس در انسان

همانطور که گفته شد، انسان برای درک محیط خود به حواس وابسته است. باید بدانید که حس در انسان به صورت یک بازه است و ما در هر حس تقریبا در میانه بازه قرار گرفته‌ایم. به عنوان مثال در حس شنوایی، ما یک صدا مشخص با یک فرکانس ثابت را با قدرتی مشابه نسبت به سایر انسان‌ها درک می‌کنیم. اما در برخی از اختلالات، افراد در پایین یا بالای طیف قرار می‌گیرند. در این صورت یا یک صدای بلند را کم قدرت می‌شنوند و یا یک صدای آرام را بیشتر و بلند‌تر از حد معمول درک می‌کنند. یکپارچگی حسی بخشی از مداخلات کاردرمانی است که در آن سعی می‌شود تا حواس انسان تعدیل شوند و واکنش‌ها به محیط درست و دقیق باشد. در صورت آسیب در هر کدام از حواس مذکور می‌توانید با یک کاردرمانگر در ارتباط باشید.