منظور از یکپارچگی حسی چیست و ارتباط آن با کاردرمانی چیست؟

تصور کنید در کلاس درس مدرسه نشسته‌اید و معلم می‌خواهد مبحث جدیدی را تدریس کند. شاید عجیب است که چگونه می‌خواهم این مسئله را به معنای یکپارچگی حسی در چهارچوب کاردرمانی بیان نمائیم! پس جهت دانستن پاسخ سوال خود، ادامه ماجرا را حتما دنبال نمایید. طبیعی است که معلم ابتدا مقدمه‌ای از مبحث را شفاهی بیان می‌کند و شما با گوش دادن به آن، متوجه کلیت داستان می‌شوید. سپس، مواردی را روی وایت برد می‌نویسد یا ترسیم می‌کند و شما آن را می‌بینید و در دفتر خود یادداشت می‌کنید؛ در واقع دفتر را روی میز مقابل خود که به اندازه کافی محکم است قرار می‌دهید و روی آن با خودکار یا مداد می نویسید.

شما در انجام این کار معمولی که زیرمجموعه ای از آکوپیشن آموزش است، یعنی یک فعالیت هدفمند، از حس‌های شنوایی، بینایی، لامسه و عمقی خود بهره برده‌اید. اما نه به صورت جداگانه بلکه شما در واقع این حس‌ها را با هم یکی کرده‌اید و توانستید مبحثی که معلم در کلاس درس داد را فراگیرید. می‌توان این را معنای یکپارچگی حسی در چهارچوب کاردرمانی تعریف کرد.

تعریف ساده یکپارچگی حسی

یکپارچگی حسی درواقع یک اصطلاح تخصصی در حیطه کاردرمانی است که برای توصیف کردن فرآیندهایی منظم و حساب شده در مغز به کار می رود و به ما امکان می دهد تا اطلاعاتی را که از پنج حواس اصلی خود از محیط دریافت می کنیم را سازماندهی نماییم و به درستی به آن ها پاسخ دهیم. درواقع برای درک و انجام خیلی از وقایع و آکوپیشن های پیرامون خود، نمی توانیم تنها به یک حس خود اکتفا کنیم و باید حداقل دو یا تعداد بیشتری از حواسمان، اطلاعات دریافتی خود را در رابطه با محرکی خاص در محیط با همدیگر یکپارچه سازند تا مغز ما به یک مجموعه اطلاعات جامع تر و معنادارتر از محرک موجود در محیط که توجه ما را به خود جلب کرده است دست یابد و بهتر بتواند شرایط را پردازش و سبک سنگین نماید تا پاسخ معنادار، درست و به جایی به آن محرک بدهد. این توصیف را می توان معنای یکپارچگی حسی در چهارچوب کاردرمانی تعریف نمود که بسیار حائز اهمیت می باشد.

چرا یکپارچگی حسی در کاردرمانی اهمیت بالایی دارد؟

حال باید به این سوال مهم پاسخ دهیم که چرا یکپارچگی حسی در کاردرمانی اهمیت بالایی دارد. این مسئله غیرقابل انکار است که امر  یادگیری، تقلید، حفاظت از خود، واکنش سریع به عامل خطر زا و... بدون وجود حس های پنجگانه از قبیل شنوایی، بینایی، بویایی، لامسه و چشایی غیر ممکن است. البته بهتر است دقیق تر این موضوع را بیان نمود:

" بدون داشتن توانایی یکپارچه کردن این حواس ذکر شده، امر  یادگیری، تقلید، حفاظت از خود، واکنش سریع به عامل خطر زا و... غیر ممکن است. به همین دلیل است که در کاردرمانی اهمیت بالایی دارد."

دانستن این نکته مهم که روند یکپارچگی حسی، یک پروسه نورولوژیکال، یعنی مرتبط با سیستم عصبی بدن، و به صورت خودکار در طول زندگی هر فردی اجرا می شود. این روند طبق معنای یکپارچگی حسی در چهارچوب کاردرمانی، می تواند در دوران کودکی به واسطه ی انجام فعالیت های حرکتی و کاوشی در محیط های گوناگون غنی از نظر محرک های مختلف حسی اعم از فضای شهر بازی، خیابان، پارک های جنگلی، ساحل، کنار رودخانه، کوهستان و... تقویت و پربار تر شود.

چرا در دوران کودکی باید بیشتر به فکر تقویت یکپارچگی حسی باشیم؟

پاسخ ساده است. مغز انسان تا قبل از تولد به طور کامل رشد نکرده است و ادامه ی رشد مغز، که به نوعی شامل رشد سیستم عصبی بدن وی نیز می شود، بعد از تولد نوزاد انجام می پذیرد. رفته رفته که سن کودک بالا می رود، میزان درصد رشد مغز و سرعت آن به دلایل گوناگونی کاهش می یابد. پس چه خوب است که در دوران کودکی بیشتر به فکر تقویت یکپارچگی حسی کودک مان باشیم. این امر با تشویق کودک به انجام فعالیت های حرکتی و کاوش در محیط های جنگلی، ساحل، کوه، استخر آب، شهربازی و... میسر می شود. به این شیوه است که می توان وضعیت حسی کودک را مطابق با معنای یکپارچگی حسی در چهارچوب کاردرمانی، بهبود داده و ارتقا دهیم.

چگونه از وجود اختلال در یکپارچگی حسی در کودک مطمئن شویم؟

اولین قدم، مشاهده ی یک سری رفتار ها و حالات غیر طبیعی در کودک از سوی والدین می باشد‌. به عنوان نمونه، بی قراری های کودک که به شکل گریه کردن، ایجاد سر و صدا، حرکات تکانه ای اندام ها و... در واکنش به شنیدن یک صدای معمولی مانند صدای ماشین لباسشویی یا ورود به یک محیط که با نور مهتابی روشن شده است، یا ورود به محیطی پر از وسیله ها و رنگ های متنوع ، حتی در واکنش به در آغوش گرفتن وی از سوی والد یا.... .

در این شرایط، والدین می توانند به یک مرکز کاردرمانی مراجعه نمایند و  وضعیت کودک و علت مراجعه را به کاردرمانگر توضیح دهند. بعد از در میان گذاشتن مشکل کودک با  کاردرمانگر مجرب و آشنا به معنای یکپارچگی حسی در چهارچوب کاردرمانی، کودک تحت ارزیابی کاردرمانی قرار می گیرد و کاردرمانگر، بعد از تعیین اهداف کاردرمانی برای کودک و مشورت با والدین او در ارتباط با اولویت بندی اهداف درمانی، برنامه  کاردرمانی متناسب با شرایط کودک را تنظیم کرده و روند کاردرمانی یکپارچگی حسی کودک را آغاز می کند.

طبیعی است که روند کاردرمانی یکپارچگی حسی کودک نیز مانند روند سایر حیطه های کاردرمانی، امری زمان بر و نیازمند صبر و حوصله والدین و درمانگر و سعی بر تداوم این روند می باشد تا بسته به وضعیت کودک دچار اختلال یکپارچگی حسی، والدین وی، به تدریج شاهد بهبود وضعیت یکپارچگی حسی کودک شان باشند.

یکپارچگی حسی و حس استقلال در زندگی

در این مطلب به تعریف ساده ای از یکپارچگی حسی پرداخته شد. همچنین در قالب یک مثال، معنای یکپارچگی حسی در چهارچوب کاردرمانی و کاربرد آن در انجام درست آکوپیشن های روزمره توضیح داده شد. در نهایت به این سوال که چرا یکپارچگی حسی در کاردرمانی اهمیت بالایی دارد پاسخ دادیم.
امیدواریم این مطلب برای شما عزیزان مفید بوده باشد.