فلج سودوبولبار (Pseudobulbar) چیست؟

فلج سودوبولبار برای اولین بار در سال 1837 توسط مگنوس در یک بیمار مبتلا به انفارکتوس‌های متعدد معرفی شد. فلج سوپرا نوکلئار بولبار یک تعریف دقیق‌تر از فلج سودوبولبار است که در آن در اثر یک ضایعه نورون‌های حرکتی فوقانی ناشی از اختلال دو طرفه مجاری کورتیکوبولبار است. دستگاه کورتیکوبولبار کنترل هسته‌های حرکتی ساقه مغز را بر عهده داشته و در حرکت عضلات ناحیه سر و گردن نقش دارد.

این دستگاه از سلول‌های بتز (Betz) یا سلول‌های هرمی در قشر حرکتی منشأ گرفته و به هسته‌های عصبی جمجمه (کرانیال) ختم می‌شود. عمل این هسته‌ها را می‌‌توان در جویدن، بلع و گفتار مشاهده کرد و به همین دلیل باعث دیس‌آرتری، دیس‌فاژی، فلج عضلات صورت و زبان می‌شود. هر آسیب و ضایعه‌ای که باعث آسیب مسیرهای دوطرفه کورتیکوبولبار شود، منجر به فلج سودوبولبار می‌شود.

این نوع فلج اغلب به عنوان یک بیماری شناخته نشده و به عنوان یک شرایط و یک حالت بالینی برای بیمار در نظر گرفته شده که همراه با سایر بیماری‌ها خود را نشان می‌دهد. به طور مثال مواردی که ممکن است فلج سودوبولبار در آن‌ها رخ دهد شامل ضربه مغزی، نئوپلاسم، ضایعات عروقی، سکته مغزی، مولتیپل اسکلروزیس (MS)، ALS، بیماری پارکینسون و... است.

علائم فلج سودوبولبار چیست؟

بیشتر علائم، کنترل ماهیچه‌های صورت را تحت تأثیر قرار داده و به طور ویژه بر روی زبان و سایر عضلاتی که در هنگام تکلم و بلع فعالیت می‌کنند اثر می‌گذارد. همانطور که اشاره کردیم معمولا به تنهایی رخ نداده و اغلب همراه با سایر بیماری‌ها مانند سکته مغزی است. تشخیص آن اغلب توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب رخ می‌دهد و سپس درمان‌های لازم به بیمار پیشنهاد داده می‌شود. در ادامه به برخی از علائم آن اشاره می‌کنیم.

• دیس‌آرتری یا حالتی از تکلم که سرعت آن کندتر از حالت معمول بوده و یا کلمات فرد نامفهوم به نظر می‌رسد
• دیس‌فاژی یا مشکل در بلع که به مرور زمان باعث افزایش زمان غذا خوردن و کاهش وزن می‌شود
• دیس‌فونی که اسپاسم ماهیچه‌های تارهای صوتی است که باعث ایجاد تغییراتی در صدای فرد می‌شود
• اختلال عاطفی که در آن خلق و خوی فرد به سرعت تغییر کرده و رفتارهای فرد اغراق آمیز به نظر می‌رسد

علت ایجاد فلج سودوبولبار چیست؟

شایع‌ترین علت ابتلا حالات و شرایطی است که باعث آسیب به برخی از اعصاب می‌شود که در انتقال سیگنال‌های قشر مغز به ساقه تحتانی مغز نقش دارند. قشر مغز بخش بسیار مهمی در مغز است که نقش بسیار حیاتی را در کنترل عملکردهای حرکتی و همچنین حواس فرد ایفا می‌کند. ساقه مغز ناحیه‌ای از سیستم عصبی است که اعصاب بسیار متعددی از آن عبور کرده و در کنترل عضلات سر و گردن و صورت نقش حیاتی ایفا می‌کنند.

هنگامی که اطلاعات توسط اعصاب از قشر مغز به ساقه تحتانی مغز نرسد، توانایی کنترل کامل عضلات صورت و سر و گردن از بین رفته و فرد ممکن است توانایی کنترل عواطف و احساسات خود را نیز از دست دهد. مشکلاتی که می‌توانند زمینه ساز ایجاد آن باشند شامل سکته مغزی، بیماری‌های مربوط به نورون حرکتی، مولتیپل اسکلروزیس (MS)، اختلالات عروق مغزی و... اشاره کرد.

تشخیص فلج سودوبولبار چگونه است؟

تشخیص عمدتا بر اساس علائم و ویژگی‌های بالینی صورت گرفته و در ارزیابی معمولا علت زمینه ساز آن بررسی شده و از علائم اصلی آن تمایز داده می‌شود. به این ترتیب متخصص شرح حال و تاریخچه دقیق بیمار را بررسی کرده و از سابقه هرگونه سکته، اختلالات عروقی یا سایر بیماری‌های عصبی اطمینان حاصل می‌کند.

متخصص مغز و اعصاب ممکن است حرکات فک و همچنین رفلکس گگ را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است متخصص مغز و اعصاب برای تشخیص نهایی تقاضای عکسبرداری MRI از مغز بیمار بکند. بیشتر معاینات بالینی شامل معاینه حرکات صورت، عواطف فرد، گفتار و.. می‌شود.

درمان فلج سودوبولبار چگونه است؟

در حال حاضر هیچ درمان قطعی شناخته نشده است اما ممکن است پزشک متخصص درمان‌هایی مانند دارودرمانی و کاردرمانی را پیشنهاد کرده و برای کاهش علائم بیماری تلاش می‌شود. در بیشتر موارد درمان‌های اختصاصی برای علت اصلی و زمینه ساز یعنی سکته مغزی، آسیب‌های نورون محرکه فوقانی و... دنبال می‌شود.

کاردرمانی و دارودرمانی در گذر زمان باعث کاهش علائم و بهبود کلی وضعیت بیمار می‌شود. به این ترتیب برای درمان فلج سودوبولبار توصیه می‌شود از کاردرمانی برای درمان و توانبخشی علت اصلی و زمینه ساز استفاده شود. کاردرمانی می‌تواند به طور اختصاصی بر روی برطرف کردن علائم کار کرده و برای بهبود کیفیت زندگی فرد تلاش کند.

کاردرمانی برای فلج سودوبولبار

فلج سودوبولبار وضعیتی است که معمولا در نتیجه سکته مغزی، اختلال عروق مغزی، ام اس، ALS و... رخ داده و در آن نورون‌های محرکه فوقانی آسیب می‌بیند. علائم شامل اختلال و ضعف عضلات صورت و سر و گردن شده و ممکن است بر روی بلع و همچنین حالات عاطفی فرد نیز تأثیر بگذارد. به دلیل علائمی که برای فرد ایجاد می‌شود، کیفیت زندگی فرد تحت تأثیر قرار گرفته و استقلال او را کاهش می‌دهد. کاردرمانی می‌تواند به بیماران مبتلا به فلج سودوبولبار کمک کند تا علائم بیماری کاهش یافته و فرد با استقلال بیشتری به کارهای خود رسیدگی کند.