درد در آسیب نخاعی | درمان دردهای ناشی از آسیب نخاعی

به صورت کلی درد در آسیب نخاعی می‌تواند حاد یا مزمن باشد. درد حاد در اثر عواملی مثل شکستگی استخوان، زخم‌های فشاری، پارگی عضله و... رخ می‌دهد. این درد به صورت ناگهانی شروع می‌شود و معمولا پس از درمان علت زمینه‌ای، از بین می‌رود. درد مزمن معمولا به علت وارد آمدن آسیب به اعصابی است که به علت ضایعه نخاعی رخ می‌دهد. این درد مداوم است و ممکن است حتی سال‌ها طول بشکد. با این حال تشخیص قابل درمان بودن درد حاد یا مزمن تا حد زیادی به نوع درد بستگی دارد.

انواع درد در آسیب نخاعی 

درد برای بسیاری از افراد مبتلا به آسیب نخاعی یک مشکل جدی است. بیماران مبتلا به آسیب نخاعی ممکن است چندین نوع درد مزمن را تجربه کنند. افراد مبتلا به آسیب نخاعی ممکن است در قسمت هایی از بدن درد داشته باشند. طبقه بندی دقیق درد بیمار برای انتخاب استراتژی درمانی مهم است. این درد واقعی است و می تواند تأثیر منفی بر کیفیت زندگی داشته باشد. فردی که درد شدید دارد ممکن است در انجام فعالیت های روزانه دچار مشکل شود.

درد اسکلتی عضلانی

درد اسکلتی عضلانی را می‌توان به عنوان دردی تعریف کرد که به علت آسیب در ساختارهای اسکلتی عضلانی (عضلات، تاندون‌ها، رباط‌ها، مفاصل و استخوان‌ها) رخ می‌دهد. نمونه ای از دردهای اسکلتی عضلانی شامل درد ناشی از بیماری‌های مفاصلی، آرتروز، شکستگی، آسیب عضلانی، آسیب تاندون، اسپاسم عضلانی و... است. شایع ترین محل درد پس از آسیب نخاعی معمولا شانه، گردن و ناحیه اطراف ستون فقرات است. روش‌هایی  برای تشخیص درد اسکلتی عضلانی وجود دارد که در ادامه به بررسی این ویژگی‌ها می‌پردازیم.

• این درد‌ها با حرکت بدتر می‌شوند و شدت آن‌ها با استراحت کاهش می‌یابد.
• درمان دارویی برای این نوع درد موثر است.
• هنگام لمس، ساختارهای اسکلتی عضلانی آسیب دیده حساس هستند.

درد احشایی

درد احشایی برای توصیف دردی است که در ساختارهای احشایی در ناحیه شکمی ایجاد می‌شود. این درد می‌تواند ناشی از مشکلاتی مانند سنگ کلیه، عفونت دستگاه ادراری، انفارکتوس میوکارد، سنگ کیسه صفرا، آپاندیس، یبوست و... باشد. درد احشایی را می توان با یک یا چند مورد از ویژگی های زیر مشخص کرد

• معمولا درد احشایی با مصرف غذا و نوع غذایی که مصرف می‌شود ارتباط دارد.
• ممکن است علاوه بر درد علائمی مانند تهوع و استفراغ همراه باشد.
• حساسیت روی اندام احشایی در هنگام لمس وجود دارد.

درد نوروپاتیک (عصبی)

نوع درد نوروپاتیک، دردی است که در اثر ضایعه اولیه سیستم عصبی ایجاد می‌شود. زمانی که فیبر‌های عصبی در نخاع دچار آسیب می‌شوند، منجر به ارتباط غیر طبیعی بین مغز و نخاع می‌شوند. در نتیجه مغز نمی‌تواند به درستی اطلاعات را تفسیر کند. در ادامه به بررسی ویژگی‌های درد نوروپاتیک می‌پردازیم.

• درد نوروپاتیک معمولا به شکل درد سوزشی و برنده است که معمولا آن را به صورت احساس سوزن سوزن شدن، شوک الکتریکی، گزگز، سرمای دردناک توصیف می‌کنند.
• معمولا پاسخ این درد به درمان دارویی ناموفق است و تحت تاثیر حرکت یا استراحت تغییر نمی‌کند.
• این درد معمولا در هر نقطه از درماتوم سطح آسیب عصبی و در سه درماتوم زیر این سطح تجربه می‌شود.

سایر درد‌های ناشی از آسیب نخاعی

سایر دردهایی که فرد دچار آسیب نخاعی تجربه می‌کند، ممکن است به طور غیرمستقیم با آسیب نخاع مرتبط باشد یا ممکن است با آسیب نخاع ارتباط نداشته باشد. این درد‌ها می‌توانند ناشی از سایر عوارض آسیب نخاعی باشند مه به طور مستقیم در سه گروه اصلی دسته بندی نمی‌شوند. درد ناشی از زخم فشاری و دیس رفلکسی اتونومیک مثالی از این درد‌ها هستند.

آیا ممکن است فرد دچار آسیب نخاعی هیچ دردی را تجربه نکند؟

نوع درد و میزان درد تجربه شده به نوع آسیب نخاعی بستگی دارد. در افرادی که نوع آسیب نخاعی آن‌ها کامل است ممکن است فرد در سطح زیر ضایعه دردی را حس نکند. در افرادی که نوع آسیب آن‌ها ناکامل است بسته به نوع آسیب ناکامل ممکن است حس درد‌ شدیدا مختل شود یا خفیف باشد. در ادامه میزان درد با توجه به نوع آسیب ناکامل نخاع شرح داده شده است.

• فرد دچار آسیب نخاعی از نوع ناکامل سندرم طناب مرکزی ممکن است حس‌های دردناک از جمله سوزن سوزن و گزگز را در زیر سطح آسیب تجربه کند.
• در آسیب ناکامل سندرم براون سکوارد که یک سمت نخاع دچار آسیب می‌شود، حس درد در سمت مقابل بدن دچار مشکل می‌شود.
• سندرم قدامی طناب نخاعی منجر به از دست دادن حس درد در زیر سطح آسیب می‌شود. با این حال بسته به شدت آسیب ممکن است فرد درجاتی از درد‌های مختلف را تجربه کند.

درمان درد ناشی از آسیب نخاعی

روش‌های درمانی دارویی و غیردارویی مختلفی برای مدیریت درد در آسیب نخاعی وجود دارد. میزان موفقیت آمیز بودن روش‌های درمان درد در آسیب نخاعی علاوه بر نوع درد، بستگی به شناسایی مناسب عواملی دارد که در ایجاد درد نقش دارند. در ادامه به بررسی روش‌های موثر برای کنترل درد آسیب نخاعی می‌پردازیم.

درمان دارویی

معمولا برای مدیریت درمانی درد‌های نوع اسکلتی عضلانی و درد احشایی، مسکن های ساده مانند NSAID ها و موثر هستند. البته در نظر داشته باشید مصرف طولانی مدت و بی رویه مسکن نه تنها مفید نبوده، حتی ممکن است منجر به بدتر شدن علائم و ایجاد عوارض جدید شود. به همین جهت ضروری است علت زمینه‌ای این نوع دردها قبل از مصرف هر نوع دارویی بررسی شود. به خصوص برای درد احشایی، قبل از شروع مسکن باید بررسی مناسبی برای علت آن انجام شود.

درمان درد آسیب نخاعی با کاردرمانی 

کاردرمانی یکی از موثرترین روش‌های درمانی برای کنترل دائمی درد به خصوص درد نوع اسکلتی-عضلانی (ماسکولو اسکلتال) است. آسیب نخاعی عوارضی از جمله اسپاستیسیتی (سفتی عضلات)، خشکی مفاصل، آتروفی عضلات به علت بی‌حرکتی و... را در پی دارد. علاوه بر این موارد به علت آسیب پذیر بودن احتمال مشکلات ثانویه از جمله شکستگی، آرتریت مفاصل و... بالاتر است. تمامی این عوامل منجر به درد‌های اسکلتی-عضلانی خفیف تا شدید می‌شوند. کاردرمانی می‌تواند به روش‌های گوناگون به درمان ساختارهای اسکلتی عضلانی آسیب دیده کمک کند و منجر به کاهش درد‌های ماسکولواسکلتال تا بیشترین حد ممکن شود.  

در بسیاری از موارد حرکات تکراری مانند راندن ویلچر، جابه‌جایی زیاد به شیوه نادرست می‌تواند منجر به مشکلاتی از جمله گیرافتادگی اعصاب، افتادن، پارگی تاندون‌ها به خصوص در ناحیه شانه شود. کاردرمانی می‌تواند شیوه صحیح جا به جایی و انجام فعالیت‌های مختلف را آموزش دهد تا مراجع دچار آسیب نخاعی کمترین عوارض به خصوص درد را تجربه کند.

فیزیوتراپی

یکی دیگر از درمان‌هایی که برای کنترل درد پس از آسیب نخاعی پیشنهاد می‌شود فیزیوتراپی است. فیزیوتراپی می‌تواند با استفاده از تحریک الکتریکی، آب درمانی، تقویت یا کشش عضلات و... در کاهش درد پس از آسیب نخاعی موثر واقع شود. جریان‌های الکتریکی می‌توانند سیگنال‌های درد را مسدود کرده و در نهایت مغز درد کمتری را درک می‌کند.

درد یکی از بزرگترین مشکلاتی است که افراد دچار آسیب نخاعی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. درد می‌تواند منجر به اختلال عملکرد زیادی در زندگی روزمره شده و فرد را ناتوان کند. به همین علت اقدامات درمانی برای کاهش درد به خصوص در سال اول پس از آسیب نخاعی که بیشترین احتمال بهبودی وجود دارد، بسیار مهم است.