موسیقی درمانی در کاردرمانی | موسیقی درمانی برای چه کسانی مناسب است؟
موسیقی درمانی، استفاده از موسیقی یا عناصر آن مانند ریتم و صدا، برای دستیابی به اهدافی مانند کاهش استرس یا بطور کلی، بهبود کیفیت زندگی است.
فاطمه سیفی
یکی از روش‌های درمانی که در کاردرمانی ذهنیِ ویژه کودکان، مورد استفاده قرار می‌گیرد، موسیقی درمانی است. اختلالاتی همچون نقص توجه و تمرکز و اختلال یادگیری، عمده اختلالاتی هستند که در کاردرمانی ذهنی به آن پرداخته می‌شود. یک موسیقی درمانگر برای کودکان و دانش آموزانی که به اختلالات اضطرابی مبتلا هستند، از موسیقی بعنوان یکی از راه‌های درمانی، استفاده می‌کند. ما در این مقاله قصد داریم به شکل اختصاصی تری به معرفی موسیقی درمانی، بپردازیم.
موسیقی درمانی چیست؟
موسیقی درمانی درواقع استفاده از موسیقی یا عناصر آن همچون ریتم و صدا، برای رسیدن به اهداف درمانی است. یک درمانگر برای بهبود کیفیت زندگی مراجع، از موسیقی به شیوه‌ای خاص و با طراحی منحصر به فرد، استفاده می‌کند. آنچه که در جلسات اتفاق می‌افتد می‌تواند شامل آواز خواندن، نواختن ساز یا نوشتن موسیقی باشد.
همچنین گاهی برخی از جلسات به این صورت برگزار می‌شود که مراجع به موسیقی گوش می‌کند و درمورد معنای آن با درمانگر به صحبت می‌پردازد. تعداد جلسات با توجه به هدف درمانی و نیاز مراجع تعیین می‌شود. لازم به ذکر است که این روش به رده سنی خاصی محدود نمی‌شود و برای افراد در هر سنی از کودک و نوجوان گرفته تا بزرگسال کاربرد دارد و در جنبه‌های ذهنی، عاطفی، فیزیکی، اجتماعی و شناختی، به بیماران کمک می‌کند.
موسیقی درمانی برای چه افرادی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
موسیقی درمانگران از این نوع درمان برای طیف وسیعی از اختلالات و بیماری‌ها استفاده می‌کنند. درواقع این روش یک مداخله مکمل است و بعنوان بخشی از یک برنامه درمانی بزرگتر معرفی می‌شود. کاردرمانگران بعنوان کادر درمانی تیم توانبخشی، آموزش‌های لازم را در حیطه مداخله با موسیقی دیده‌اند و آن را بویژه برای کودکان و نوجوانان بکار می‌برند. اما طبق تحقیقات، می‌تواند برای افراد با اختلالات و ناتوانی‌هایی که در ادامه به آن میپردازیم، مفید باشد.
- آلزایمر و دمانس
- صدمات تروماتیک مغزی
- سکته مغزی
- پارکینسون
- سرطان
- اختلالات خلقی
- اختلال طیف اوتیسم
- اختلالات اضطرابی
- درد حاد و مزمن
- اختلالات رشدی
- اختلال مصرف مواد
- اختلالات یادگیری
- بیش فعالی و نقص توجه و تمرکز
- اختلال رفتاری در کودکان
- و ...
انواع موسیقی درمانی
موسیقی درمانگران، نوع موسیقی را براساس اختلال و نیاز مراجع تعیین می‌کنند. در واقع پس از ارزیابی همه جانبه بیمار توسط یک کاردرمانگر، مشخص می‌شود تعداد جلسات و نوع موسیقی درمانی برای دستیابی به اهداف درمانی و نیاز مراجع، باید به چه صورت باشد. در اینجا موسیقی درمانی به دو صورت مداخلات فعال و مداخلات پذیرا معرفی شده که بر اساس نوع فعالیتی که توسط درمانگر انتخاب می‌شود، تقسیم بندی شده‌است.
مداخلات فعال
در جلسات درمانی که از نوع مداخلات فعال هستند، بیمار نقش فعالی در طول جلسه دارد. درواقع هدف از انتخاب این نوع درمان، برانگیختن بیمار متناسب با اهداف درمانی است. بیمار در طول جلسه نقش فعالی در ساخت موسیقی، با درمانگر خود دارد. برای مثال ممکن است آواز بخواند یا ساز بنوازد. در جلسات کاردرمانی با کودکان، معمولا هم آواز خواندن و هم نواختن ساز، توسط کاردرمانگر برای هدایت کودک، مدیریت می‌شود.
مداخلات پذیرا
همانطور که از اسم این نوع مداخله پیداست، بیمار نقش غیر فعال تری در طول جلسه دارد. در این نوع از درمان بیمار به جای نواختن ساز، به موسیقی‌ای که درمانگر می‌نوازد یا با ضبط صوت پخش می‌کند، گوش می‌دهد. مداخلات پذیرا ممکن است در جلسات ابتدایی به منظور ارتباط گیری موثر درمانگر با بیمار و صحبت درمورد اهمیت موسیقی درمانی، استفاده شود. افرادی که دارای اختلالات رفتاری و خلقی هستند و نیز افرادی که مبتلا به افسردگی هستند می‌تواند از مداخلات پذیرا کمک بگیرند.
مزایای موسیقی درمانی
این روش مزایای بسیاری دارد که بستگی دارد نیاز مراجع و اهداف درمانی تعیین شده چه باشد. یک موسیقی درمانگر می‌تواند برای برانگیختن انگیزه و افزایش همکاری مراجع، هدف از آن و مزایای آن را برای مراجع شرح دهد. همچنین اهمیت هدف درمانی مشخصی که برای همان مراجع تعیین شده‌است را، برای وی بیان کند. اما بطور کلی تحقیقات نشان داده‌است که می‌تواند نتایج مفید زیر را برای بهبود کیفیت زندگی شما، بدنبال داشته باشد.
- افزایش آرامش
- کمک به کشف احساسات
- کاهش اضطراب یا افسردگی
- تنظیم خلق و خو
- بهبود کیفیت خواب
- تقویت مهارت‌های ارتباطی
- بهبود مهارت‌های گفتاری و زبانی
- ایجاد مهارت‌های اجتماعی
- تقویت اعتماد بنفس
- توسعه مهارت حل مسئله
- افزایش مهارت‌های حرکتی و هماهنگی حرکتی
- تقویت مهارت‌های حرکتی ظریف
در طول جلسات موسیقی درمانی چه اتفاقی می‌افتد؟
در طی جلسه، موسیقی درمانگر شما را راهنمایی می‌کند تا برنامه آن جلسه را انجام دهید. این برنامه می‌تواند شامل ایجاد یک موسیقی، بصورت نوشتن شعر یا ساختن آهنگ باشد. همچنین می‌توانید از صدای خود برای خواندن یک قطعه موسیقی استفاده کنید. یکی از رایج ترین و موثر ترین برنامه‌ها در کلاس‌های موسیقی درمانی که کاردرمانگران نیز بطور ویژه به آن می‌پردازند، نواختن یک ساز مانند بلز، پیانو، گیتار و ... است.
بداهه نویسی در طول جلسه از جمله کار‌هایی است که برای بیان احساسات مراجع، بسیار کارآمد است. و در نهایت گوش دادن به موسیقی، یکی دیگر از مهارت‌هایی است که توسط درمانگر، در طول جلسه هدایت می‌شود و گاها هدف از انجام آن می‌تواند ایجاد آرامش در مراجع باشد.
موسیقی درمانی کجا انجام می‌شود؟
از آنجا که این روش یک روش مداخله‌ای است، در مراکزدرمانی با تامین تجهیزات و فضای کافی و مناسب، براحتی قابل اجراست. بهتر است درمان در مراکز و موسساتی انجام شود که یک تیم درمانی برای جهت دهی درست به درمان مراجع، حضور داشته باشند. بیمارستان‌ها، مدارس، خانه سالمندان، مراکز توانبخشی و کاردرمانی و مراکز نگهداری از معلولین، اماکنی هستند که قابلیت تجهیز این بخش را، در خود دارند.
ممکن است در ایران همه این مراکز مجهز به این بخش نباشند؛ اما مراکز توانبخشی یکی از فضاهایی اند که بستر را، به خوبی برای مراجعینشان، مهیا می‌کنند.
موسیقی درمانی و کاردرمانی
همانطور که گفتیم یکی از شناخته شده ترین موسیقی درمانگرها، کاردرمانگران و یکی از مهم ترین مراکز مجهز به موسیقی درمانی، مراکز کاردرمانی است. یک کاردرمانگر که در این حیطه مشغول بکار است ابتدا باید آموزش‌های لازم را ببیند و سپس با یک ارزیابی جامع و دقیق از مراجع خود، هدف و برنامه درمانی را تعیین و اجرا کند. بالاتر اشاره کردیم که این روش یک درمان مکمل است، پس یک کاردرمانگر باید سایر مداخلات را نیز انجام دهد یا در صورت لزوم به دیگر درمانگران مانند متخصص اعصاب و روان، روانشنس، گفتار درمانگر و... ارجاع دهد.
