تعویض مفصل زانو | اقدامات لازم پس از جراحی مفصل زانو

تعویض مفصل زانو در صورتی انجام می‌شود که درمان‌های غیر جراحی همچون استفاده از ارتز، کاردرمانی و فیزیوتراپی، دارو‌های مسکن و... با شکست مواجه شده باشد. مدتی پس از جراحی نیز، کاردرمانی و دارو درمانی باید انجام شود تا یک عمل رضایت بخش داشته باشیم. کاردرمانی به بیمار می‌آموزد که چگونه در دوره بی‌حرکتی از پس از جراحی تعویض مفصل زانو، جا به جا شود و از چه تجهیزاتی برای جا به جایی و انجام فعالیت‌های روزمره استفاده کند.

چرا جراحی تعویض مفصل زانو انجام می‌شود؟

درد زانو بر عملکرد بسیاری از بزرگسالان، که در اغلب موارد به دلیل استئو آرتریت است، تاثیر گذار است. علاوه بر استئو آرتریت، آسیب و ضربه به زانو و بیماری‌های مفصلی، از جمله مواردی هستند که فرد را مستعد جراحی می‌کند. فرایند تعویض مفصل شامل برش استخوان اسیب دیده و اتصال اجزای پروتز مصنوعی به اندام است. بر اساس شدت و ناحیه آسیب دیده زانو از پروتز‌های مختلفی در جراحی استفاده می‌شود.

انواع تعویض مفصل زانو

تعویض مفصل زانو شامل آرتروپلاستی یک طرفه زانو و آرترپلاستی کامل زانو است. در واقع بر اساس میزان آسیب و ناحیه آسسب دیده از مفصل زانو، جراح تصمیم میگیرد از کدام نوع تعویض مفصل کمک بگیرد. این آسیب‌ها می‌تواند شامل آسیب به کمپارتمان‌های بین دو استخوان تیبیا و فیبولا در ساق پا، آسیب به لیگامان‌ها و غضروف مفصلی باشد.

آرتروپلاستی یک طرفه زانو

در صور آسیب به کمپارتمان داخلی یا کمپارتمان خارجی بین استخوان فیبولا و تیبا، آرتروپلاستی یک طرفه زانو انجام میشود و جز تکنیک‌هایی است که کم تهاجم بوده و بیمار سریع تر به فلکشن (خم شدن) 90 درجه زانو می‌رسد. همچنین از آنجا که قبل از تعویض مفصل به لیگامان‌ها و ساختار مفصلی آسیب رسیده‌است، ثبات مفصلی را سریعتر افزایش می‌دهد.

آرتروپلاستی کامل زانو

تعویض مفصل زاو بطور کامل یا آرتروپلاستی کامل زانو در صورتی انجام می‌شود که آسیب به ساختار‌های زانو، شامل دو یا چند آسیب مفصلی باشد. پروتز‌هایی که بهکار گرفته می‌شود شامل پروتز‌های ثابت تحمل کننده وزن برای افزایش حرکت (فلکشن و اکستنشن) و پروتز‌‌های تحمل وزن متحرک که امکان چرخش طبیعی را در زانو فراهم می‌کند، است.

اقدامات لازم پس از جراحی مفصل زانو

بطور معمول، مراجعین، هر دو زانو را بطور همزمان جراحی می‌کنند. در این شرایط توانبخشی بسیار پیچیده خواهد شد زیرا بیمار پس از جراحی نمی‌تواند وزن خود را روی هیچ کدام از پاهایش بیندازد. بر اساس وضعیت بیمار و پروسه جراحی، کاردرمانگران باید احتیاطات لازم را پس از جراحی و در فرایند توانبخشی، بکار گیرند. برای نمونه، عوارضی که ممکن است روز‌ها یا ماه‌ها پس از جراحی رخ دهد می‌تواند شامل موارد زیر باشد.

• دررفتگی پروتز
• ساییده شدن اجزای پروتز
• شل شدن قطعات پروتز
• عفونت مفص پس از جراحی
• شکستگی استخوان در کنار قطعات پروتزی

مقالات مرتبط: زانوی ضربدری چیست؟

تجهیزات پزشکی مورد استفاده پس از جراحی 

بسیاری از بیماران به دلیلی محددیت‌های حرکتی پس از جراحی به یک سری تجهیزات کمکی نیاز دارند که برای تهیه آنها باید با یک کاردرمانگر آشنا به تجهیزات پزشکی مراجعه کنند. در واقع کاردرمانگر بر اساس شرایط فیزیکی، محیطی و مالی بیمار، وسیله مورد نیاز را به آنها معرفی می‌کند. در ادامه چند نمونه از این تجهیزات را معرفی می‌کنیم.

هموواک (Hemovac)

جراحان حین عمل جراحی یک لوله پلاستیکی برای تخلیه خون پس از جراحی، در محل جراحی قرار می‌دهند. هموواک مخزنی برای جمع آوری خون آلوده دارد و به یک دستگاه مکنده قابل حمل متصل است. برای اینکه خون در بدن لخته نشود نباید دستگاه را از بدن جدا کرد. هموواک یک الی دو روز پس از جراحی در محل جراحی باقی می‌ماند و پس از آن برداشته می‌شود.

صندلی کومد (Commode Chair)

صندلی کومد به جای توالت‌های فرنگی مورد استفاده افرادی که جراحی تعئیض مفصل زانو انجام داده اند، قرار می‌گیرد. درواقع این صندلی به انتقال ایمن بیمار کمک می‌کند و به او اجازه می‌دهد هنگام توالت رفتن کمی زانو‌هایش را خم کند.

دستگاه‌های فشرده سازی متوالی

برای جلوگیری از خطر ترومبوز ورید عمقی پس از جراحی، این دستگاه خارج از ساق پا قرار می‌گیرد و فشار متناوب پنوماتیک پاها را ایجاد می‌کند. درواقع باید به احتیاطات لازم و ضروری پس از جراحی، پرداخته شود تا عوارش آن بخ حداقل برسد.

جوراب‌های ضد آمبولی

جوراب‌های کشی بلندی هستند که تا بالی ران کشیده می‌شوند و برای لوگیری از خط امبولی و ترومبوز ورید عمقی 24 ساعت شبانه روز باید پوشیده شوند. البته هنگام استحمام میتوان این جوراب‌ها را درآورد ولی بلافاصله بعد از آن باید دوباره پوشیده شود تا خون به گردش درآید و همانطور که گفتیم از ترومبوز وریدی و ادم جلوگیری کند.

تزریق دارویی، تحت کنترل مراجع

بی حسی‌های تحت کنترل بیمار از طریق آی وی و ی حسی اپیدورالِ تحت کنترل بیمار، از طریق اپیدورال لاین به بدن تزریق می‌شود. در واقع بر اساس تجویز پزشک، پس از تعویض مفصل، زمانی که بیمار احساس درد شدید داشته باشد با فشار دادن دکمه مربوطه، داروی ضد درد وارد بدن می‌شود.

بخوانید : تعویض مفصل لگن

نقش کاردرمانی برای بیماران تعویض مفصل زانو چیست؟

کاردرمانی یک روز پس از جراحی تعویض مفصل زانو، شروع به مداخله می‌کند. البته بر اساس شرایط بیمار ممکن است کاردرمانی دیرتر شروع به کار کند. در هر صورت در اولین اقدام کاردرمانگر باید یک نیمرخ کاری از شرایط قبلی بیمار، فعالیت‌های روزمره، محیطی که در آن زندگی می‌کند و هدف و خواسته مراجع از درمان را در اختیار داشته باشد.

حالا بر اساس شرایط شناختی، حسی، مهارت‌های حرکتی، هماهنگی اندام ها و ... باید یک ارزیابی قبل از مداخله انجام شود. سپس بر اساس نتایج حاصل از ارزیابی، مداخله‌های لازم برای انجامِ راحت تر امور روزمره بیمار، طراحی می‌شود. از جمله نقش‌های کاردرمانی در بیمارانی که تعویض مفصل زانو انجام داده‌اند شامل موارد زیر است.

• ارزیابی و درمان محدودیت‌های عملکردی
• آموزش تحرک در تحرک در تخت
• آموزش جا به جایی از تخت به صندلی و بالعکس
• استفاده از صندلی کومد
• آموزش لباس پوشیدن و استحمام

از آنجایی که در بسیاری از موارد، پس از جراحی تعویض مفصل زانو، مداخلات توانبخشی و کاردرمانی به ندرت انجام می‌شود؛ احتمال بهبودی کامل و رفع محدودیت عملکردی بیمار، کاهش میابد. در واقع طبق گزارش‌های موجود، بیمارانی که بلافاصله پس از جراحی از خدمات کاردرمانی بهره گرفته اند، درصد بهبودی و رضایت بالاتری داشته‌اند  نسبت به سایر بیمارانی که بدون توانبخشی به درمان پرداخته‌اند.