تعویض مفصل لگن | اقدامات لازم پس از جراحی مفصل لگن

مفصل ران از 2 قسمت اصلی بخشی از استخوان لگن به نام استابولوم و سر استخوان ران تشکیل شده است. پروتز لگن جدید که جایگزین لگن قدیمی می‌شود هم معمولا از دو قسمت تشکیل ‌شده است که جایگزین 2 قسمت اصلی مفصل لگن می‌شود. در حین جراحی تعویض مفصل لگن، جراح استخوان و غضروف آسیب دیده را جدا کرده و پروتز را جایگزین آن می‌کند. البته ممکن است بسته به نوع جراحی یک یا هر دو قسمت مفصل لگن در طول جراحی تعویض شوند. جراحی تعویض مفصل لگن حدود 1 تا 3 ساعت طول می‌کشد.

در چه شرایطی مفصل لگن را تعویض می‌‌کنند؟

اگرچه جراحی مفصل ران در اغلب موارد موفقیت آمیز است، اما معمولا به عنوان آخرین گزینه درمان استفاده می‌شود. این جراحی معمولا زمانی ضروری است که مفصل لگن به شدت ساییده یا آسیب دیده باشد، به طوری که تحرک بسیار کاهش یافته و راه رفتن تقریبا غیر ممکن می‌شود. همچنین معمولا درد به حدی شدید است که علیرغم مصرف دارو‌های مسکن یا دیگر درمان‌ها بهبود نیافته و منجر به اختلال در خواب نیز می‌شود. به طور کلی شایع‌ترین دلیل جراحی تعویض مفصل ران، آرتروز است. از دیگر دلایلی که می‌توانند منجر به تعویض مفصل لگن شوند می‌توان به روماتیسم مفصلی، سرطان، استئونکروز، بیماری‌های دژنراتیو مفصلی و... اشاره کرد.

انواع تعویض مفصل ران 

جراحی تعویض مفصل لگن انواع مختلفی دارد. انتخاب نوع جراحی و پروتزی که استفاده می‌شود به عوامل مختلفی از جمله سن، سطح فعالیت، میزان آسیب مفصلی و... بستگی دارد. نوع جراحی انجام شده در تعیین میزان بهبودی و سطح فعالیتی که می‌تواند پس از جراحی انجام شود، نقش دارد.  به طور کلی سه نوع اصلی برای تعویض مفصل ران وجود دارد که عبارتند از:

تعویض کامل لگن (آرتروپلاستی کامل لگن)

متداول ترین نوع جراحی تعویض مفصل ران، تعویض کامل مفصل ران است. در این جراحی قسمت‌های فرسوده یا آسیب دیده هر دو قسمت مفصل لگن یعنی حفره لگن و سر استخوان ران، با ایمپلنت مصنوعی جایگزین می‌شود. این نوع جراحی نسبت به سایر انواع در افراد جوان با فعالیت بالا موثرتر است.

تعویض ناکامل مفصل لگن (همی آرتروپلاستی)

در نوع تعویض مفصل همی آرتروپلاستی تنها یک طرف مفصل ران (سر استخوان ران) تعویض می‌شود. برخلاف روش تعویض کامل، قسمت مفصلی مربوط به استخوان لگن تعویض نمی‌شود. این روش بیشتر در خون رسانی ضعیف سر استخوان ران (نکروز آواسکولار)، شکستگی سر استخوان ران و افراد مسن انجام می‌شود.

روکش کردن مفصل لگن (Hip resurfacing)

در این روش برخلاف دو روش قبل سطوح مفصلی به طور کامل برداشته نمی‌شوند و پروتز به شکل یک روکش روی آن‌ قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر در این روش استخوان بیشتری حفظ می‌شود. روکش کردن مفصل لگن چندان روش رایجی نیست و فقط در بزرگسالان جوان با استخوان‌های قوی مؤثر است.

عوارض احتمالی مرتبط با جراحی تعویض مفصل لگن

به طور کلی، میزان موفقیت برای جراحی تعویض مفصل ران بالا است و در بیش از 90 درصد بیماران عنوان می‌کنند که درد تسکین می‌یابد و کیفیت زندگی آن‌ها به دلیل جراحی بهتر می‌شود. با این حال در موارد کمی احتمال رخ دادن عوارضی وجود دارد. بیشتر این عوارض معمولا با مراقبت‌های مناسب، قابل پیشگیری هستند و خطر عوارض جدی پایین است. با این حال آگاهی از عوارض تعویض مفصل لگن بسیار مهم است، چرا که برخی از این عوارض بسیار خطرناک هستند و در اثر نادیده گرفتن ممکن است منجر به آسیب جدی شوند. در ادامه به بررسی عوارض جراحی تعویض مفصل لگن می‌پردازیم.

شکستگی

در برخی موارد قسمت‌های سالم مفصل ران در اطراف محل تعویض مفصل لگن در حین یا بعد از عمل ، ممکن است دچار شکستگی شوند. اگر اندازه این شکستگی‌ها کوچک باشد ممکن است خودی خود بهبود یابند، اما شکستگی های بزرگتر ممکن است نیاز اقدامات درمانی پیچیده‌تری داشته باشند.

دررفتگی لگن

 احتمال دررفتگی لگن پس از جراحی تعویض مفصل ران به خصوص در چند ماه اول وجود دارد. دررفتگی لگن در اغلب موارد به علت حرکات ناصحیح و پوزیشن‌های نادرست بدن رخ می‌دهد. پس از جراحی پزشک محدوده و زمان حرکات مختلف را تعیین می‌کند و فیزیوتراپ و کاردرمان با توجه به نامه پزشک نحوه حرکت را در محدوده سالم به مراجع آموزش می‌دهند.  

تفاوت در طول پا

در برخی موارد تعویض مفصل لگن منجر به کوتاهی طول یک اندام نسبت به دیگری می‌شود. معمولا این تفاوت طول اندام قابل توجه نیست اما در برخی افراد ممکن است تفاوت طول آشکاری رخ می‌دهد که منجر به لنگیدن هنگام راه رفتن شود. این تفاوت طول به علل مختلفی مثل تغییر فاصله سطوح مفصلی، انقباض عضلات اطراف لگن و.. رخ می‌دهد. در این موارد، کاردرمانی می‌تواند با تقویت عضلانی، کشش عضلات و یا تجویز کفش طبی به جبران این اختلاف طول کمک کند. ممکن است کمک کند.

آسیب به عروق خونی یا اعصاب

آسیب به عروق خونی یا اعصاب اطراف مفصل ران ممکن است در حین عمل جراحی رخ دهد، با این حال این نوع آسیب عصبی یا عروق خونی به ندرت اتفاق می‌افتد. آسیب عصبی می‌تواند باعث ایجاد علائم بی حسی، ضعف و درد در پا شود.آسیب عروق خونی نیز ممکن است منجر به از بین رفتن (نکروز) بافت‌های اطراف مفصل ران شده و مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد.

لخته شدن خون (ترومبوز ورید عمقی)

این عارضه خطرناک‌ترین عارضه ممکن پس از عمل جراحی تعویض مفصل هیپ به شمار می‌رود. پس از جراحی ممکن است لخته در عروقی از پا ایجاد شود. این لخته می‌تواند با جریان خون در بدن حرکت کرده و به ریه، قلب یا به ندرت مغز برود و منجر به سکته شود. زمانی که لخته در پا تشکیل شود حرکت پا می‌تواند سرعت حرکت لخته را افزایش دهد. به همین جهت است که بررسی علائم قبل از هرگونه حرکتی بسیار مهم است. اگرچه باید عنوان کند که این عارضه چندان شایع نیست.

عفونت در محل جراحی

 عفونت می‌تواند در محل مفصل لگن جدید رخ دهد. قبل از تعویض مفصل لگن آزمایش‌های تخصصی برای بررسی احتمال وجود عفونت در هر جای بدن انجام می‌شود تا احتمال عفونت در محل جراحی به حداقل برسد. اکثر عفونت‌ها با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شوند، اما اگر عفونت زیاد باشد ممکن است به تعویض مجدد مفصل ران نیاز باشد.

اقدامات لازم پس از جراحی مفصل لگن؛ پس از تعویض مفصل لگن چه کارهایی را نباید انجام دهید؟

بسته به محل برش دو روش جراحیبه نام روش‌های خلفی و قدامی وجود دارد. در حین عمل جراحی تعویض مفصل ران، جراح برش‌هایی را در سمت پشت (خلفی) یا جلو (قدامی) لگن ایجاد می‌کند. هر دو روش موثرند و بیشتر مناسب بودن کدام یک از آن‌ها بستگی به نظر پزشک دارد. این دو روش تفاوت‌هایی دارند که عضلات را به میزان بیشتر یا کمتر درگیر می‌کنند. پس از عمل جراجی بسته به نوع روش انتخاب شده برخی حرکات برای مدتی ممنوع می‌شود. بسیار ضروری است که پس از جراحی از یک متخصص توانبخشی از جمله کاردرمان یا فیزیوتراپ برای آموزش پوزیشن‌های مناسب و محدوده حرکات کمک بگیرید. در ادامه به بررسی این روش‌های جراحی برای انجام تعویض مفصل ران می‌پردازیم.

رویکرد خلفی (پوسترولترال)

 این رویکرد جراحی شایع‌تر است. پس از جراحی به این روش معمولا بنا بر دستور پزشک باید از برخی حرکات اجتناب شود. معمولا خم کردن ران بیش از90 درجه، چرخش داخلی ران و عبور پا از روی پای دیگر به مدت 6 تا 8 هفته پس از این جراحی ممنوع است. کاردرمان پس از جراحی می‌تواند روش‌هایی برای حفظ بهترین پوزیشن را به شما آموزش دهد.

رویکرد قدامی ( آنترولترال)

این رویکرد، تعویض مفصل ران با حفظ عضله نیز نامیده می‌شود. کسانی که جراحی تعویض مفصل ران با رویکرد آنترولترال را انجام می‌دهند، معمولا بایذ به مدت 6 تا 8 هفته از حرکات چرخش خارجی پا، عقب برن پا به سمت پشت، نزدیک کردن و عبور پا از روی پای دیگر اجتناب کنند.

چه مدت پس از تعویض مفصل لگن می‌توانید راه بروید؟

بهبودی کامل پس از تعویض مفصل ران از فردی به فرد دیگر متفاوت است، با این حال اکثر افرادی که جراحی تعویض مفصل ران را انجام می‌دهند، طی یک یا دو روز پس از جراحی می‌توانند با کمک عصا، کراچ یا واکر راه بروند. توانبخشی یعنی کاردرمانی و فیزیوتراپی حدود  24 ساعت پس از جراحی آغاز می‌شود. معمولا بهبودی کامل به طور کلی بین دو تا دوازده هفته طول می‌کشد. با این حال فعالیت‌هایی مانند دویدن، فوتبال، فعالیت‌های پرشی و... نباید پس از تعویض مفصل لگن انجام شوند. البته با توجه به سن، شرایط بیماری و میزان بهبودی متفاوت در افراد مختلف، یک متخصص کاردرمانی می‌تواند محدوده فعالیت‌های امن برای شما را تعیین کند.

آیا مفصل لگن جدید نیاز به تعویض مجدد دارد؟

متاسفانه پروتز استفاده شده برای تعویض مفصل لگن دائمی نیست و پس از چند سال استفاده فرسوده یا شل شده و باید تعویض شود. به طور کلی، پروتزی که برای تعویض مفصل ران استفاده میشود اگر کیفیت بالایی داشته باشد  بین 10 تا 20 سال قابل استفاده است. زمان تعویض مجدد مفصل لگن بسته به نوع ایمپلنت و سن بیمار متفاوت است و معمولا افراد جوان و فعال جراحی تعویض مجدد مفصل ران را انجام می‌دهند.

اگرچه تعویض مفصل لگن معمولا در افراد بین 60 تا 80 سال انجام می‌شود اما این جراحی در دیگر گروه‌های سنی بسته به شرایط نیز صورت می‌گیرد. اکثر افرادی که تعویض مفصل لگن را انجام می‌دهندکاهش قابل توجهی در درد و بهبود دامنه حرکتی خود دارند. البته باید این مسئله هم در نظر داشت که توانبخشی به موقع و مناسب در موفقیت آمیز بودن جراحی تعویض مفصل ران نقش مهمی ایفا می‌کند.