عوارض آسیب‌ تاندون دست | تشخیص و درمان پارگی یا کشیدگی تاندون دست

در هنگام انجام فعالیت‌های مختلف ممکن است حوادثی پیش بیاید که منجر به صدمه دیدن دست شما شود. انواع آسیب دیدگی تاندون در قسمت‌های مختلف بدن ممکن است رخ دهد؛ برای مثال کشیدگی تادون دست و یا پارگی تاندون دست و ... . اگر در این زمینه به موقع اقدام نکنید، ممکن است دفورمیتی‌هایی در دست ایجاد شود که با گذشتِ زمانِ طلایی، چندان قابل درمان نیست. خبر خوب این است که متخصصان کاردرمانی می‌توانند آسیب تاندون دست را درمان کرده و تا حد زیادی عملکرد آن را بازگردانند. در این مقاله شما را با آسیب‌های تاندونی و روش‌های درمان آن آشنا می‌کنیم.

تاندون چیست؟؛ انواع تاندون کدام است؟

به بیانی ساده، تاندون بافتی سخت و پیوندی است که در محل اتصال عضله به استخوان، وجود دارد. هرگاه عضله منقبض شود، تاندون کشیده می‌شود و این امکان را به اندام می‌دهد که حرکات را با دامنه بیشتر، بدون پارگی تاندون انجام دهد. پس آسیب به یک یا چند تاندون می‌تواند عملکرد شما را مختل کند. تاندون‌ دست شامل دو گروه اکستانسور(بازکننده) و فلکسور(خم کننده) هستند. تاندون‌های اکستانسور، مسئول صاف کردن انگشتان شما هستند.

این تاندون‌ها این امکان را فراهم می‌کنند که شیئی را که در دست داریم، بتوانیم رها (Release) کنیم. تاندون‌های فلکسور کمک می‌کنند که یک وسیله را در دست بگیریم (Grip)، بدون اینکه از دستمان بیافتد. حاصل هماهنگی این عضلات، حرکت اشیا (Manipulation) در دست است. پس برای داشتن حرکاتی دقیق و هماهنگ، نیازمند کارکرد هر دو نوع تاندون، در دست هستیم.

چه زمانی تاندون نیاز به ترمیم دارد؟

توجه کنید که آسیب تاندون دست، لزوما به معنی پارگی آن نیست. گاهی به دلیل التهاب تاندون، باید سریعا اقدامات درمانی و دارویی انجام شود؛ قبل از اینکه باعث آسیب‌های ثانویه دیگر گردد. شکستگی استخوانِ مجاورِ تاندون، یا ضربه عمیق توسط وسیله تیز مانند شیشه، می‌تواند منجر به بریدگی تاندون شود. با توجه به اینکه تاندون‌های اکستانسور از پشت دست می‌گذرند و تاندون‌های فلکسور از کف دست عبور می‌کنند، آسیب به کف یا پشت دست می‌تواند یک یا چند تاندون و حتی عصب را درگیر کند. از علل شایع آسیب تاندون دست می‌توان موارد زیر را نام برد:

• آسیب‌های ورزشی
• آسیب تاندون دست بر اثرگاز گرفتگی و حمله حیوانات
• آسیب‌ تاندون دست براثر دعوا بین افراد
• صدماتی که منجر به له شدن تاندون می‌شود
• روماتیسم مفصلی که باعث التهاب تاندون می‌گردد

علائم آسیب تاندون دست؛ نحوه تشخیص آسیب تاندون

پزشک برای تشخیص آسیب تاندون دست، سوالاتی در مورد زمان شروع درد و شدت آسیب آن از شما می‌پرسد. در صورتی که علائم شدید باشد و بهبود نیابد، برای تشخیص نیاز به MRI است. علایم شایع در تاندون دست شامل:

• هنگام استفاده از تاندون، ممکن است درد بدتر شود.
• ممکن است درد و سفتی در ناحیه آسیب تاندون دست، در طول شب یا صبح، بیشتر باشد.
• اگر التهاب وجود داشته باشد، ممکن است گرما و قرمزی ایجاد شود.

جراحی تاندون‌های آسیب دیده

بسته به نوع جراحی‌ای که پزشک جراح انتخاب می‌کند، با ایجاد یک یا چند برش کوچک در کف یا پشت دست (بر اساس نوع تاندون پاره شده) به دنبال انتهای تاندونی که پاره شده‌است می‌گردد. پس از یافتن دو سر تاندون، جراح آنها را به هم بخیه می‌زند. دقت شود که تاندونِ ترمیم شده در حساس‌ترین حالت ممکن قرار دارد و هر نوع کششی، حتی خفیف، می‌تواند منجر به پارگی آن شود.

مهم‌ترین مسئله پس از جراحی تاندون، توانبخشی است. جراحی، عوارضی به دنبال دارد که اگر توانبخشی آن را کنترل نکند، عملکرد دست مختل می‌شود. پس مراقب باشید هیچ حرکتی را زودهنگام شروع نکنید و مطابق با پروتکلی که درمانگر به شما می‌دهد پیش بروید.

کاردرمانی پس از جراحی آسیب تاندون دست

پس از ترمیم تاندون، نوبت به توانبخشی آن می‌رسد. توانبخشی دست در ایران، به طور معمول توسط کاردرمانگر انجام می‌شود. یک کاردرمانگر، بر اساس تاریخی که بیمار پس از جراحی، به وی مراجعه می‌کند، یک برنامه درمانی می‌چیند. این برنامه در هفته‌های بعدی، ممکن است تغییر کند. در ادامه مهم‌ترین اقدامات یک کاردرمانگر برای شما عزیزان شرح داده خواهد شد.

 استفاده از آتل جهت بی‌حرکتی

همانطور که گفتیم تاندون ترمیم شده بسیار آسیب‌پذیر است و به مدت 4 هفته باید توسط اسپلینت ساپورت شود. پس از هفته اول، شما می‌توانید آتل را، هر بار به مدت 15 دقیقه در طول روز بردارید. اما پس از آن مجددا اسپلینت را باید به دست ببندید. گاهی کاردرمانگر شما را برای ساخت اسپلینت به یک متخصص ارتز و پروتز ارجاع می‌دهد؛ اما اصولا کاردرمانگران اسپلینت‌های انگشتی را خودشان طراحی می‌کنند و سپس متناسب با نیاز شما آن را می‌سازند.

کنترل اِدِم جهت مقابله با چسبندگی تاندونی

یکی دیگر از اهداف توانبخشی، کاهش التهاب است. تاندون پس از آسیب، برای مدتی ملتهب می‌شود. اگر این التهاب کنترل نشود، ممکن است چسبندگی تاندونی ایجاد شود. چسبندگی تاندون منجر به کاهش لغزش تاندون‌ها و در نهایت کاهش دامنه حرکتی مفاصل در دست می‌شود. از طریق ماساژ برگشتی و دستکش‌های فشاری، میزان التهاب را می‌توان کاهش داد.

کنترل درد در ترمیم تاندونی

به کمک مدالیته‌های گرمایی مانند Hot pack و IR، در صورتی که کانتراندیکاسیون(ممنوع نباشد) نداشته باشد می‌توان درد را کاهش داد. البته استفاده از مدالیته‌های ضد درد همانطور که بیان شد، منوط به نوع زخم و جراحت است. گاهی از حمام پارافین نیز می‌توان به عنوان یکی دیگر از مدالیته‌های ضد درد در آسیب تاندون دست نیز استفاده کرد.

مدیریت بافت اسکار در ضایعات تاندونی

جراح برای بخیه زدن محل پارگی تاندون، ناچار است تا قسمتی از پوست را بشکافد و پس از جراحی آن را بدوزد. این عمل باعث به‌وجود آمدن بافت ِاسکار در محل جراحی می‌شود. یکی از حیاتی‌ترین اقدامات کاردرمانی، مدیریت بافت اسکار است. ماساژ فریکشن از جمله راه‌هایی است که مانع از تشکیل چسبندگی بافت می‌شود.

حفظ دامنه حرکتی در آسیب تاندون دست

فرض کنید انگشت شست شما با چسب زخم  کاملا پوشانده شده ‌است. در این حالت، میزان خم شدن آن نسبت به حالتی که چسب وجود ندارد، کمتر است. چسبندگی تاندون نیز به همین صورت عمل می‌کند. در توانبخشی آسیب تاندون دست یکی از اهداف اصلی، این است که از محدودیت حرکتی که به دلیل چسبندگی ایجاد شده است، جلوگیری شود. برای گرفتنِ دکمه لباس در دستتان، نیاز به بسته شدن کامل انگشتان دارید.

اگر تاندون‌های فلکسوری یا اکستانسوری دچار آسیب، ضعف یا کوتاهی شوند، این عمل برای شما غیرممکن خواهد بود. اینجاست که کاردرمانگر، با ایفای نقشِ درمانیِ خود، محدودیت‌های عملکردی شما را کاهش می‌دهد.

حفظ قدرت عضلانی در آسیب تاندون دست

یک عضله اگر مدتی بی‌حرکت بماند، ضعیف می‌شود. وقتی دست به مدت 4 هفته در اسپلینت بی‌حرکت است، قطعا تاندون آن ضعیف می‌شود. آیا شما پس از برداشتن آتل مجاز به انجام هر فعالیتی هستید؟ "مسلما خیر" باید بگویم تاندون همچنان آسیب‌پذیر است و تا 8 هفته پس از جراحی، شما حق انجام حرکات قدرتی را ندارید. برای مثال نمی‌توانید دو کیلو سیب را با دست آسیب دیده، حمل کنید! کاردرمانگر، مشاوره لازم در این زمینه را به شما می‌دهد.

Tendon Gliding یا سرخوردن تاندون؛ بهترین تمرین در خانه

سرخوردن تاندون، از ایجاد چسبندگی جلوگیری می‌کند. در توانبخشی دست، برای بهبود حرکت، از تمریناتی تحت عنوان Tendon Gliding استفاده می‌شود. این تمرینات شامل کشش تاندون هستند و به همین خاطر قبل از هفته هشتم نباید انجام شوند. همچنین این تمرینات التهاب را کاهش می‌دهند و به تاندون اجازه می‌دهد به راحتی در مسیر خود بلغزد. هر تمرین را 2 تا 5 بار در روز و هر بار 5 تا 10 بار تکرار کنید.

• Straight
• Duck
• Hook
• Fist
• Full fist

آیا عملکرد دست من بعد از ضایعه تاندونی طبیعی می‌شود؟

آنچه که در توانبخشی دست اهمیت دارد، ارجاعِ به موقع است. متاسفانه در کشور ما به دلیل شناخت کمی که از کاردرمانگران وجود دارد، مراجعه به مراکز توانبخشی، پس از صدمات دست کم است. یا اینکه افراد پس از آسیب، چندان پیگیر بازگشت سلامتی خود نمی‌شوند و فکرمی‌کنند با گذشت زمان عملکرد دست بازمی‌گردد. وقتی متوجه وخامت امر می‌شوند، که کار از کار گذشته است. کاردرمانی در ایران بیشترین فعالیت را در حوزه بازتوانی دست دارد. کاردرمانی می‌تواند سطح کیفیت زندگی را افزایش داده و از عوارض جبران ناپذیر در دست، با پروتکلی ساده اما بسیار مهم جلوگیری کند.