شایع ترین اختلالات راه رفتن و ارائه راهکارهای درمانی

بیشتر اختلالات و ناهنجاری‌های شدید در راه رفتن به علت آسیب‌های مغزی است. فلج مغزی و سکته مغزی آسیب‌هایی برای اندام تحتانی به همراه خواهد داشت که بطور معمول، دائمی هستند. اما این به این معنا نیست که درمانی برای این دسته از اختلالات وجود ندارد؛ بلکه درمان بشکل جراحی، استفاده از بریس، کاردرمانی و فیزیوتراپی، برای کاهش اختلالات راه رفتن، وجود دارد. تشخیص نوع اختلال، توسط متخصص مغز و اعصاب، کاردرمانی و فیزیوتراپی صورت می‌گیرد. در ادامه با شایع ترین اختلالات راه رفتن، آشنا خواهیم شد.

راه رفتن (Gait) چیست؟

راه رفتن دارای یک الگوی مشخص با دو مرحله اصلی است. فاز Swing و Stance دو مرحله گیت هستند که هنگام راه رفتن در هر کدام از اندام تحتانی در یک لحظه، فقط یک مرحله دیده می‌شود. در هر کدام از فاز‌های راه رفتن تعدادی عضله در هر مفصل از پا درگیر است که عملکرد صحیح آنها، گیت نرمال را بدنبال دارد. در صورت بروز آسیب اسکلتی عضلانی، مفصلی یا عصبی، نقش هر کدام از عضلات تغییر خواهد کرد و منجر به مشاهده ناهنجاری در مراحل گیت می‌شود.

منظور از راه رفتن غیر طبیعی چیست؟

تغییر در الگوی راه رفتن و ایجاد اختلال در مراحل گیت، منجر به راه رفتن غیر طبیعی می‌شود. صدمه به مغز، نخاع و پاها می‌تواند راه رفتن غیر طبیعی را به  دنبال داشته باشد. نمونه‌هایی از اختلال در راه رفتن که ممکن است در اطرافیان دیده باشید شامل لنگیدن، کشیدن انگشتان پا روی زمین حین راه رفتن، برخورد پاها به یکدیگر هنگام راه رفتن، مشکل در تحمل وزن بدن روی یک پا، راه رفتن اردکی، قدم‌های کوتاه و مشکل در هماهنگی حرکات پا در مراحل مختلف، می‌باشد. توجه داشته باشید که برای تشخیص دقیق نوع اختلال راه رفتن، و درمان ان باید حتما با متخصص مربوطه در ارتباط باشید.

علل اختلالات راه رفتن

علل و عوامل احتمالی زیادی برای بروز اختلال راه رفتن وجود دارد. هر کدام از ناهنجاری‌های راه رفتن ممکن است یک یا بیشتر از یک علت داشته باشد. این علل می‌تواند بدلیل آسیب‌ها و ترومای عصبی و اسکلتی باشد یا بدنبال داشتن پوزیشن‌های نامناسب فیزیکی و پوشش کفش تنگ و بدون طفی طبی، ایجاد شود. گاهی اختلالات بدلیل عدم سلامت سیستم تعادلی و نبود هماهنگی حرکتی ایجاد می‌شود. در ادامه برخی از علل مربوط به اختلالات راه رفتن ذکر شده‌است.

• درد مفاصل
• شکستگی در اندام تحتانی و تنه
• پوشیدن کفش نامناسب
• وجود زخم و میخچه در کف پا
• آسیب عصبی
• آسیب بینایی
• مشکلات گوش داخلی
• سکته
• بیماری پارکینسون
• آرتروز
• فلج مغزی
• تنگی کانال نخاع

علائم اختلالات راه رفتن چیست؟

افرادی که درگیر نوع خاصی از اختلالات راه رفتن هستند؛ بر اساس نوع آسیب، علائم مختلفی را تجربه می‌کنند. علائمی چون درد در هنگام راه رفتن، احساس عدم تعادل، برداشتن قدم‌های کوچک، راه رفتن با پوسچر خمیده و رو به زمین، تلو تلو راه رفتن، برداشتن گام‌های بلند، راه رفتن بصورتی که پاها یکدیگر را قیچی کنند و ... در واقع متخصص مربوطه که میتواند یک پزشک یا یک کاردرمانگر باشد، بر اساس تاریخچه فرد و علائمی که از راه رفتن بمار میبیند؛ نوع اختلال در راه رفتن را مشخص می‌کند.

شایع ترین اختلالات راه رفتن

انواع زیادی از این اختلالات وجود دارد که بطور معمول، با افزایش سن و به دنبال آسیب‌های نورلوژی و ارتوپدی میزان آن افزایش میابد. حدود 15 درصد از افراد تا سن 60 سالگی اختلالات راه رفتن را تجربه می‌کنند. با این حال بیشتر از 80 درصد افراد بالای 85 سال درگیر آن می‌شود. اما درمورد کودکان در صورت داشتن بیماری زمینه‌ای، همچون در رفتگی مادرزادی لگن یا آسیب‌های مغزی، اختلالات راه رفتن دیده می‌شود. در ادامه به معرفی شایع ترین اختلالات راه رفتن می‌پردازیم.

راه رفتن اردکی (Waddling Gait)

راه رفتن اردکی یکی از اختلالات شایع راه رفتن است که در بیماری‌هایی مانند دیستروفی عضلانی و در رفتگی مادرزادی لگن دیده می‌شود. این نوع از راه رفتن با حرکات اغراق امیز تنه همراه است بشکلی که بدلیل ضعف عضلات، با برداشتن هر اندام، تنه به سمت مقابل خم می‌شود تا ضعف ناشی از عضلات را جبران کند. در این نوع از شایع ترین اختلالات راه رفتن، با تقویت عضلات به کمک تمرینات هدفمند کاردرمانی، تا حد زیادی می‌تواند الگوی راه رفتن را اصلاح کرد.

راه رفتن آتاکسیک

در بیماری‌های دژنراتیو مخچه، آتاکسیک گیت، دیده می‌شود. برداشتن گام‌های بلند و نامنظم، عدم توانایی راه رفتن روی یک مسیر صاف و نداشتن تعادل و هماهنگی حرکتی حین راه رفتن از جمله ویژگی‌های این نوع، از شایع ترین اختلالات راه رفتن است. در افرادی که بطور مرتب الکل مصرف می‌کنند احتمال ابتلا به گیت آتاکسیک در سنین بالاتر، بیشتر است.

راه رفتن همی پلژیک (Hemiplegic Gait)

راه رفتن همی پلژیک، یکی از شایع ترین اختلالات راه رفتن است که در افرادی که یک نیمکره مغز آنها آسیب دیده است دیده می‌شود. این افراد عمدتا کسانی هستند که دچار سکته مغزی یا فلج مغزی یک طرفه شده‌اند. در این نوع راه رفتن به دلیل اسپاستیک بودن یک نیمه بدن، الگوی راه رفتن بصورتی است که پا با حرکت نیم دایره به اطراف میچرخد یا با زانوی صاف روی زمین کشیده می‌شود.

قیچی راه رفتن (Scissors Gait)

قیچی راه رفتن معمولا در بیمارانی که دچار فلج مغزی اسپاستیک هستند دیده می‌شود. در واقع برای این نوع اختلال از اختلالات راه رفتن، لازم است هر دو اندام تحتانی درگیر باشد. معمولا در کودکان فلج مغزی چهار اندام (کوادری پلژی ) یا فلج دو اندام تحتانی (دای پلژی) و همچنین سکته مغزی دو طرف دیده می‌شود. در اختلال قیچی راه رفتن، به دلیل کوتاهی و اسپاستیسیته گروهی از عضلات اندام تحتانی، پاها با یکدیگر برخورد می‌کنند و فرد مبتلا سعی میکند برای اینکه زمین نخورد آهسته و با طول قدم کوتاه، راه برود.

راه رفتن پارکینسونی (Parkinsonian Gait)

این نوع راه رفتن بر افرادی که دچار بیماری پارکینسون هستند، تاثیر می‌گذارد. این نوع از اختلالات راه رفتن دارای ویژگی‌هایی است که پوسچر فرد مبتلا را خمیده می‌کند. بدین معنی که سر وگردن و تنه در بیماران، خم شده و به سمت جلو متمایل است. بیمار مبتلا به این نوع اختلال، به دلیل جا به جایی مرکز ثقل به جلو بدن، سعی می‌کند گام‌های کوتاه وسریع بردارد.

آیا اختلالات راه رفتن درمان دارند؟

بر اساس علت و شدت اختلالات راه رفتن، و همچنین سن فرد مبتلا، درمان‌های مختلف یا چندگانه‌ای درنظر گرفته می‌شود. این درمان‌ها بطور کلی شامل جراحی، دارو درمانی و توانبخشی است. لازم به ذکر است که جراحی فقط در برخی موارد خاص و با صلاح دید پزشک انجام می‌شود. اما موثر ترین درمان‌ها برای درمان اختلالات راه رفتن شامل استفاده از وسایل کمکی، کاردرمانی و فیزیوتراپی است. در واقع خدمات توانبخشی سعی دارد بدون جراحی و با تمرین درمانی و تجویز وسیله کمکی مداخلات خود را انجام دهد.

کاردرمانی و درمان اختلالات راه رفتن

یکی از برتری‌های کاردرمانی نسبت به روش‌های پزشکی, عدم مداخله دارو و جراحی است. همان چیزی که بیشتر بیماران به دنبال آن هستند! کاردرمانی با در نظر گرفتن علت بروز اختلالات راه رفتن، تکنیک‌ها و تمرین‌های درمانی ویژه‌ای را در برنامه درمانی بیمار جای می‌دهد. درواقع کاردرمانی با ارزیابی قدرت عضلانی، دامنه حرکتی و پاسخ‌های رفلکسی اندام، یک برنامه درمانی موثر را تعیین و اجرا می‌کند تا کیفیت عملکرد بیمار به حداکثر میزان خود برسد.

اختلالات راه رفتن ممکن است در هر فردی در هر سنی دیده شود. از آنجایی که علت آن د افراد مختلف متفاوت است پس طبیعتا مداخله‌ای که برای آن در نظر گرفته می‌شود، منحصر بفرد خواهد بود. اگر اختلال در راه رفتن، کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده است لازم است در اسرع وقت به متخصصین کاردرمانی مراجع کنید و برنامه توانبخشی را به طور منظم، برای گرفتن نتیجه‌ای رضایت بخش دنبال کنید.