10 تمرین حسی - حرکتی کاردرمانی برای آرام کردن کودک اوتیسم
اختلال یکپارچگی حسی یکی از اختلالات شایع در کودکان اوتیسم است. تمرینات توپ سی پی، استفاده از تیلت برد یا تخته تعادل، ترامپولین، استخر توپ و ... از جمله تمرینات موثر کاردرمانی برای آرام کردن کودک اوتیسم است. به دلیل بروز اختلال پردازش حسی در کودکان اوتیسم، برقرار کردن ارتباط موثر و کارآمد با محیط و افراد بسیار ضعیف می‌شود. خانواده‌های این کودکان از بروز رفتار‌های غیر منتظره کودک خود در محیط‌های مختلف، شکایت دارند. این کودکان نسبت به لمس، برخی بو‌ها، بغل کردن و ... بسیار حساس هستند و با بروز این رفتار‌ها از سوی محیط، شروع به واکنش‌های غیرطبیعی همچون جیغ زدن، فرار کردن و... می‌کنند. کاردرمانی به عنوان یک رشته توانبخشی، در حیطه ذهنی، در نظر دارد که بدون دارو، به کنترل این آشفتگی‌ها در کودک بپردازد و عدم یکپارچگی حسی را تعدیل کند.
فاطمه سیفی
کودکان اوتیسم بر اثر اختلال حسی، دارای رفتار‌هایی همچون محکم راه رفتن، کوبیدن بدن خود به اجسام سخت، گاز گرفتن اندام‌های خود و ... هستند. همچنین ترس از ارتفاع یا بالعکس، انجام کار‌های خطرناک و قرار گرفتن در ارتفاعات زیاد، چرخیدن مکرر به دور خود و حساسیت شدید به لمس و تحریک حس لامسه، از جمله دیگر واکنش‌های غیرطبیعی حسی در کودکان اوتیسم است. در این مقاله 10 تمرین حسی کاردرمانی برای آرام کردن کودک اوتیسم، معرفی می‌کنیم که با انجام مستمر آنها می‌توانید به رشد حسی کودک خود کمک کنید.
10 تمرین حسی - حرکتی کاردرمانی برای آرام کردن کودک اوتیسم
در معرفی این ده تمرین حسی - حرکتی، سه حس اصلی وستیبولار، عمقی و لامسه در نظر گرفته شده‌است. از آنجایی که کودکان اوتیسم در این سه حس اصلی یا بیش حس یا کم حس هستند، رسیدگی به آنها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یعنی باید با دادن محرک‌های ویژه برای هر حس، سعی کنیم آن را به سمت طبیعی و نرمال سوق دهیم تا کودک بتواند با اطرافیان و محیط‌های مختلف همچون مدرسه، پارک، مهمانی و ... ارتباط بگیرد.
عدم پیگیری و درمان اختللات حسی در کودکان اوتیسم، منجر به انزوا و همچنین طرد شدن این کودکان و گاها وارد آمدن آسیب‌هایی از سمت کودکان به اطرافیان، می‌شود. به توصیه کاردرمانی ده تمرین حسی - حرکتی را در این مقاله بیان می‌کنیم که می‌تواند کمک چشمگیری در این زمینه به کودک شما بکند.
تمرینات توپ سی پی یا توپ پیلاتس را انجام دهید
با تهیه آسانِ یک توپ پیلاتس، تعداد زیادی تمرین حسی می‌توانید انجام دهید. کودک اوتیسم را در وضعیت‌های مختلفِ نشسته، ایستاده و خوابیده روی توپ قرار دهید. حالا باید برای تحریک سه حس اصلی که ذکر کردیم، شروع به دادن محرک‌های قوی کنید. در وضعیت‌های گفته شده کودک را 10 الی 15 مرتبه در جهات افقی، عمودی، جهت ساعت گرد و پاد ساعت گرد، روی توپ پیلاتس، حرکت دهید.
از تیلت برد یا تخته تعادل استفاده کنید
تخته تعادل در تجهیزات کلینیک‌های توانبخشی و کاردرمانی یافت می‌شود. اما در مراکز فروش تجهیزات توانبخشی نیز به فروش می‌رسد. برای تحریک حس وستیبولار شما می‌توانید از این ابزار استفاده کنید. کودک می‌تواند به تنهایی یا به همراه درمانگر روی تخته تعادل برود و با تحریک در جهات مختلف حس وستیبولار را تغذیه کند. کاردرمانگر‌ها از این وسیله بسیار استفاده می‌کنند زیرا تعداد زیادی از مراجعین همانند کودکان اوتیسم، اختلال حسی دارند.
روی ترامپولین بپرسید!
پریدن روی ترامپولین از جمله بازی‌هایی است که کودکان عاشق آن هستند! ترامپولین در اندازه‌های مختلف در مراکز کاردرمانی، مراکز مراقبت از کودکان، شهربازی و ... یافت می‌شود. پریدن روی ترامپولین علاوه بر جنبه سرگرمی برای کودکان، منجر به تحریک دو حس اصلی عمقی و وستیبولار می‌شود. تحریکات می‌تواند به صورت ایستاده یا نشسته و خوابیده اما با کمک کاردرمانگر اعمال شود.
از تاب‌های مختلف استفاده کنید
تاب استوانه‌ای، T شکل، تاب ساده و ... انواعی از تاب‌ها هستند که با نصب آنها در مراکز کاردرمانی، مهد کودکها و حتی خانه، می‌توان از قابلیت آنها استفاده کرد. تاب، ابزار مناسبی برای تحریک حس وستیبولار است زیرا کودکان معمولا به تاب سواری علاقه دارند. پس از اینکه کودک سوار تاب شد، در جهات افقی، عمودی، و جهت عقربه‌های ساعت، شروع به تاب دادن کوک کنید. توجه داشته باشید برای کودکانی که تشنج دارند از دادن تحریکات شدید و تحریکاتی که در جهت عقربه ساعت است، باید خودداری کنید.
کودک را داخل استخر توپ بیاندازید!
استخر توپ در مهد کودک، شهربازی و بسیاری از کلینیک‌های کاردرمانی یافت می‌شود. فشار ناشی از توپ‌ها به بدن باعث تحریک حس عمقی و از طرفی تماس توپ با سطح پوست، گیرنده‌های حس لامسه را تحریک می‌کند. کودکان به شیوه بازی می‌توانند ارتباط خوبی با استخر توپ برقرار کنند و نیازی به اجبار برای درگیری با بازی نیست. همچنین سعی کنید بازی‌های داخل استخر توپ را، بصورت گروهی و با سایر کودکان انجام دهید؛ زیرا در این صورت مهارت ارتباطی کودک اوتیسم نیز، رشد می‌کند.
جلیقه شنی بپوشید!
در کلینیک‌های کاردرمانی جلیقه شنی به هدف کاهش حرکات اضافی و تحرک حس عمقی، خریداری می‌شود. همانطور که از اسم این وسیله پیداست، یک جلیقه است که با شن پر شده و بسیار سنگین است. در کودکان اوتیسم این جلیقه برای کاهش حرکات کلیشه‌ای و همچنین تحریک حس عمقی بکار برده می‌شود. همچنین می‌توانید دمبل‌هایی با وزن مناسب را به کودک بدهید تا در طی سایر تمرین‌ها، آنها را حمل کند. این حرکت، کلیشه‌های حرکتی دستان کودک اوتیسم را مهار کرده و همانطور که ما می‌خواهیم، گیرنده‌های حس عمقی را فعال می‌کند.
بازی با شن و خمیر بازی را امتحان کنید.
خانه سازی به کمک شنِ بازی و لگو، یکی از بازی‌های مورد علاقه یک کودک اوتیسم است. راه رفتن روی شن نیز، به تحریک گیرنده‌های حس عمقی و لامسه کمک می‌کند. همچنین بازی هدفمند با خمیر بازی مثل تلاش برای ساخت یک مجسه خمیری، همانند استفاده از شن بازی، باعث تحریک گیرنده‌های حس لامسه می‌شود که معمولا در کودک اوتیسم این حس حساسیت بالایی دارد. با انجام این دسته از بازی‌ها به کاهش حساسیت حس لامسه کمک کنید.
کودک را از تونل حسی عبور دهید
یک بازی هدفمند طراحی کنید و سپس سعی کنید کودک را درگیر بازی کنید. برای مثال در بخش ورودی تونل چند عدد توپ کوک قرار دهید و از کودک بخواهید آنها را از تونل رد کند و به انتهای آن برساند. امروزه تونل حسی نوری نیز در بازار یافت می‌شود که علاوه بر جذاب بودن آن برای کودک اوتیسم، به تحریک گیرنده‌های بینایی نیز کمک می‌کند. اگر به تونل حسی دسترسی ندارید می‌توانید برای تحریک گیرنده‌های حس عمقی کودک را پتو پیچ کنید یا روی زمین غلت دهید.
از بالانس بیم برای افزایش تعادل کودک خود استفاده کنید
بالانس بیم ابزاری است که به افزایش تعادل و تحریک حس وستیبولار کودک اوتیسم کمک می‌کند. این ابزار نیز، در کلینیک‌های کاردرمانی برای مراجعین کاردرمانی ذهنی و جسمی مورد استفاده قرار میگیرد. راه رفتن روی یک مسیر مشخص توجه دیداری کودک اوتیسم را درگیر می‌کند و از طرفی به دلیل راه رفتن در یک ارتفاع مشخص، محرک خوبی برای گیرنده‌های حس وستیبولار است که توسط این وسیله اتفاق می‌افتد.
از نرده بان بالا بروید
ممکن است کودک اوتیسم بدلیل بیش حسی، از بالا رفتن از نردبان اجتناب کند. به کودک سخت نگیرید اما هر زمان که آمادگی بالا رفتن از نرده بان را پیدا کرد، از همان پله‌های پایین تر شروع کنید. می‌توانید یک زنگوله بالای نرده بان قرار دهید و از کودک بخواید از پله‌ها بالا برود و زنگوله را به صدا در بیاورد. داشتن ارتفاع از سطح زمین، محرکی برای گیرنده‌های حس وستیبولار است.
اهمیت کاردرمانی در درمان اختلالات حسی کودکان اوتیسم
کاردرمانی با تهیه تجهیزات لازم برای درمان اختلالات حسی و همچنین به کار بردن تکنیک‌های درمانی، سعی می‌کند اختلال پردازش حسی در کودکان اوتیسم را، تا حد امکان برطرف کند. همچنین یک کاردرمانگر مشاوره لازم و تمریناتی که خانواده در منزل باید با کودک کار کنند را در اختیار آنها قرار می‌دهد. هدف اصلی کاردرمانی برای کودکان اوتیسم، به حداقل رساندن وابستگی به اطرافیان و افزایش مهارت‌های ارتباطی - اجتماعی است که در کنار تیم توانبخشی که شامل گفتار درمانی و روانشناسی است تا حدودی این هدف محقق خواهد شد.
