عوارض سکته مغزی | عوارض جسمی سکته مغزی کدام است؟

سکته مغزی ایسکمیک زمانی اتفاق می‌افتد که خون‌رسانی به بخشی از مغز قطع یا کاهش یافته و از رساندن اکسیژن و مواد مغذی به بافت مغز جلوگیری می‌کند. در اثر این واقعه، سلول‌های مغز در عرض چند دقیقه شروع به مردن می‌کنند. سکته مغزی یک شرایط اورژانسی پزشکی است و اقدام به درمان فوری بسیار مهم است. اقدام به موقع می‌تواند آسیب مغزی و سایر عوارض را کاهش دهد. در مورد عوارض سکته مغزی در زیر بیشتر بدانید تا در صورت لزوم اقدامات پیشگیرانه را انجام دهید.

اسپاستیسیتی (Spasticity) یا سفتی اندام؛ عوارض سکته مغزی

اسپاستیسیتی یا سفتی اندام یکی از عوارض‌ سکته مغزی به شمار می‌رود. تنها چند روز تا چند هفته بعد از سکته مغزی، اسپاستیسیتی نمایان می‌شود و حرکت را برای فرد مشکل می‌کند. اسپاستیسیتی اصولا در آرنج، مچ دست و مچ پا اتفاق می‌افتد. اگر به فردی که دچار سکته شده و در فاز اسپاستیک قرار دارد، نگاه کنید، متوجه می‌شوید که آرنج وی تقریبا خم است.

حال اگر سعی کنید تا آرنج وی را صاف کنید؛ با یک سفتی و مقاومت غیرارادی روبه‌رو می‌شوید که به این حالت اسپاستیسیتی می‌گویند. شاید برای شما سوال باشد که چرا چنین اتفاقی در عضلات فردی که دچار سکته مغزی شده است، بروز می‌کند. مراکزی در مغز انسان وجود دارد که مسئول کنترل میزان سفتی عضلات است.

میزان سفتی عضلات در اصلاح علمی به تون عضلانی معروف است.

از آنجایی که در سکته مغزی، سیستم عصبی آسیب می‌بیند؛ به تبع آن تون عضلانی نیز به هم می‌ریزد و اسپاستیسیتی نیز به عنوان یکی از عوارض‌ جسمی سکته مغزی بروز می‌کند. اما این عارضه جای نگرانی ندارد، چرا که با کاردرمانی می‌توان این تون اسپاستیک را تعدیل کرد.

دفورمیتی پا (Claw Toe)؛ عوارض سکته مغزی

دفورمیتی پا یا Claw Toe حالتی است که در آن انگشتان پا و قوس کف پا دچار تغییراتی می‌شود. این تغییرات به دنبال ضایعات نورولوژیک سکته مغزی بروز می‌کند و به عنوان یکی از عوارض‌ سکته مغزی در نظر گرفته می‌شود. اما این دفورمیتی چرا و چگونه ایجاد می‌شود؟ در پی سکته مغزی و آسیب به مغز، گروهی از عضلات اسپاستیک می‌شوند و عملکرد عضلات گروه مخالف را با مشکل مواجه می‌کنند.

بنابراین مفاصل در جهت عضله اسپاستیک خم می‌شوند و در آن پوزیشن ثابت می‌ماند. به عنوان مثال امکان دارد در فردی که دچار سکته مغزی شده است، مچ پا به داخل بچرخد و انگشتان پای وی نیز خم بماند. خوسبختانه این عارضه جسمی نیز با کاردرمانی و تجویز ارتز و تعدیل تون قابل درمان است.

تشنج (Convulsions)

تشنج نیز یکی دیگر از عوارضی است که بعد از سکته مغزی می‌تواند در فرد پدیدار شود. بعد از سکته مغزی و درپی آسیب به مغز و سیستم اعصاب مرکزی، فعالیت‌های الکتریکی ناگهانی در مغز می‌تواند تشنج را در فرد به وجود بیاورد. برای کنترل تشنج، پزشکT اصولا داروهایی را برای فرد تجویز می‌کند تا این پدیده اتفاق نیافتد. پیش بینی اینکه تشنج در کدام یک از افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند، اتفاق می‌افتد، تقریبا محال است؛ اما دانستن دو نکته در این پیش بینی خالی از لطف نیست.

1. سکته مغزی شایع‌ترین علت تشنج در افراد مسن است.
2. تشنج‌های حاد معمولا 24 ساعت بعد از وقوع سکته مغزی بروز می‌کنند.

خستگی (Fatigue)

خستگی یکی از عوارضی است که بعد از سکته مغزی رخ می‌دهد. اما آنچه که این عارضه را از سایر عوارض جدا می‌کند، این موضوع است که خستگی در افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند هم از لحاظ فیزیکی و هم از لحاظ ذهنی بروز می‌کند. بسیاری از افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند، اظهار می‌کنند که حتی بعد از یک خواب خوب شبانه، باز هم خستگی به سراغ آن‌ها می‌آید.

بعضی دیگر از افراد بیان می‌دارند که هنگام فعالیت‌هایی که نیاز به تمرکز دارد، خستگی بر آن‌ها غلبه می‌کند. کاردرمانی با مداخلاتی که انجام می‌دهد، سعی می‌کند تا فعالیت‌های روزمره فرد را حفظ کند، آن هم با کم‌ترین خستگی ممکن. در واقع کاردرمانگران با آموزش‌هایی که به بیمار می‌دهند این مهم را به انجام می‌رسانند و تا حد زیادی به بیمار می‌آموزند که چگونه از انرژی خود بهینه مصرف کند.

افتادگی پا (Drop Foot)؛ شایع‌ترین عوارض‌ سکته مغزی

افتادگی پا یا Drop Foot یکی از شایع‌ترین عوارض‌ سکته مغزی به شمار می‌رود. افتادگی پا به حالتی اطلاق می‌شود که پنجه پا در تماس با زمین است و فرد نمی‌تواند به راحتی پنجه را از زمین جدا کند. در انسان‌های سالم، هنگامی که پاشنه پا روی زمین است، فرد می‌تواند پنجه را از زمین بلند کند، اما در افرادی که دچار سکته شده‌اند، انجام این عمل امکان پذیر نیست که اصطلاحا به آن Drop Foot می‌گویند.

افتادگی پا مشکلات بسیاری در راه رفتن و تعادل فرد ایجاد می‌کند. مداخلات کاردرمانی می‌تواند این افتادگی پا را تا حد زیادی برطرف کند. در صورتی که با تمرینات کاردرمانی این مشکل حل نشود، کاردرمانگر یک ارتز برای فرد تجویز می‌کند. در موارد بسیار شدید که خیلی نادر است، باید عمل جراحی در مچ پا صورت بگیرد.

همی پارزی (Hemiparesis)

همی پارزی، ضعف در عضلات یک سمت از بدن است که به عنوان یکی از عوارض‌ سکته مغزی بروز می‌کند. این ضعف عضلانی سبب می‌شود تا فرد نتواند بسیاری از فعالیت‌های روزمره خود، مانند غذا خوردن و لباس پوشیدن را به درستی انجام دهد. اما سکته مغزی چگونه باعث ضعف عضلات در یک سمت از بدن می‌شود؟

اگر سکته مغزی در نمیکره چپ مغز اتفاق بیافتد؛ همی پارزی در سمت راست بدن نمایان می‌شود.

علت این امر آن است که نورون‌هایی که از سمت چپ مغز منشا می‌گیرند و مسئول حرکت هستند، در قسمتی از ساقه مغز اصطلاحا Cross می‌کنند و به سمت راست می‌آیند و در قسمت راست نخاع نزول می‌کنند. سپس این نورون‌ها به عضلات سمت راست عصب دهی می‌کنند. حال با وقوع سکته در نمیکره چپ (جایی که این نورون‌ها منشا گرفته بودند)، همی پارزی در سمت راست بروز می‌کند.

اختلال در حرکات ظریف (Fine Motor)؛ عوارض سکته مغزی

حرکات ظریف یا Fine Motor، به حرکات انگشتان دست اشاره دارد. برای اینکه به اهمیت این حرکات پی ببرید، کافی است برای مدت کوتاهی فقط از انگشت شست خود استفاد نکنید. در خواهید یافت که در انجام بسیاری از فعایت‌ها ناتوان خواهید شد. عضلات بسیار زیادی در کف دست و ساعد انسان وجود دارد که مسئول این حرکات ظریف در انگشتان هستند. با بروز سکته مغزی، تقریبا تمام این حرکات ظریف از بین می‌رود.

کاردرمانی سعی می‌کند تا با مداخلات خود، تا حد امکان این حرکات ظریف را به فرد بازگرداند. البته بازگشت این حرکات نیازمند جلسات طولانی مدت است و فرد باید صبر و شکیبایی به خرج دهد.

بی اختیاری ادرار (Urinary Incontinence)

بی اختیاری ادرار یکی از دیگر از عوارض‌ سکته مغزی است. البته لازم به ذکر است که این عارضه لزوما در هر فردی که دچار سکته مغزی شده است بروز نمی‌کند. نشت ادرار می‌تواند یکی از نشانه‌های بی اختیاری ادرار باشد. خوشبختانه این معضل تا حدودی با مدیتیشن، تقویت عضلات کف لگن با کاردرمانی و همچنین بازآموزی حرکتی قابل درمان است.

بی تعادلی (Imbalance)

بی تعادلی یکی از شایع‌ترین عوارض‌ جسمی بعد از سکته مغزی است. بسیاری از بیماران و خانواده‌های آن‌ها از افتادن و زمین خوردن شکایت می‌کنند. علت اصلی بی تعادلی را می‌توان در همی پارزی و ضعف عضلات سمت مبتلا دانست. همچنین از آنجایی که واکنش‌های حفاظتی در افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند؛ مختل می‏‌شود، مشکلات تعادلی بیش از پیش نمایان می‌شود.

اما به طور کلی بحث حفظ تعادل در انسان یک مبحث پیچیده است. خوشبختانه با کاردرمانی می‌توان واکنش‌های حفاظتی را در فردی که دچار سکته شده فعال کرد. همچنین در موارد شدید، کاردرمانگر استفاده درست از عصا و واکر را به فرد آموزش می‌دهد تا وی بتواند برای انجام فعالیت‌های روزمره تحرک کافی داشته باشد.

غفلت یک طرفه (One Side Neglect)

آیا تا به حال مشاهده کرده‌اید که فردی که دچار سکته مغزی شده غذا را در نیمی از بشقاب خود باقی بگذارد؟ یا اینکه هنگام پوشیدن لباس، فراموش کند که دست سمت مبتلا را در آستین قرار دهد؟! هنگامی که با این افراد صحبت می‌کنید، اصولا سرش را به سمت شما نمی‌چرخاند. به این حالت غفلت یک طرفه یا one side neglect می‌گویند. غفلت یک طرفه به معنی عدم توانایی در استفاده از یک سمت بدن نیست، بلکه فرد احساس می‌کند که آن نیمه از بدن وجود ندارد و نسبت به آن ناآگاه است.

کاردرمانی و رفع عوارض جسمی سکته مغزی

اگر مقاله ما را به خوبی مطالعه کرده باشید، تقریبا با تمامی عوارض جسمی سکته مغزی آشنا شده‌اید. با توجه به شدت و محل سکته، بسیاری از این عوارض‌ جسمی ذکر شده با کاردرمانی قابل رفع است. اگر شدت درگیری زیاد باشد و مداخلات کاردرمانی اثر نکند، باز هم جای هیچ نگرانی‌ای نیست؛ چرا که کاردرمانی با تجویز وسایل کمکی و تغییر شرایط محیط، زمینه را برای عملکرد مستقل افراد به وجود می‌آورد.

آنچه که اهمیت دارد این است که فرد بتواند فعالیت‌های روزمره خود را به درستی و با استقلال انجام دهد. دقت کنید که بلافاصله بعد از سکته مغزی از خدمات کاردرمانی استفاده کنید، چرا که گذشت زمان و عدم مداخلات به موقع، می‌تواند بیماری را در فرد تثبیت کند.